آموزش‌وپرورش در نگاه پزشکیان؛ اولویت اول و اهرم حکمرانی دولت چهاردهم

مسعود پزشکیان از همان ابتدای فعالیت‌های انتخاباتی، نظام آموزش و پرورش را در مرکز توجهات خود قرار داد. این حوزه نه تنها به عنوان یک بخش خدماتی، بلکه به مثابه «اولویت اول» دولت چهاردهم معرفی شده است. رئیس جمهور با تأکید بر ضرورت تحول بنیادین، عمیقاً معتقد است که اصلاح و برقراری عدالت در نظام تعلیم و تربیت کشور، پیش‌شرط لازم برای بهبود وضعیت کلی جامعه است.

وعده‌های کلیدی پزشکیان در این حوزه، بر رفع ناعدالتی و تبعیض متمرکز بود؛ او وعده داد که کیفیت مدارس دولتی را ارتقا خواهد داد تا بتوانند «تنه به تنه مدارس غیر دولتی بزنند». این رویکرد عدالت‌محور، هم در سطح گفتمانی و هم در سطح جلسات متعدد با فرهنگیان، پیگیری شده است که در راستای تحقق این اهداف، علیرضا کاظمی از مرداد ۱۴۰۳ به عنوان وزیر آموزش و پرورش آغاز به کار کرد.

ارتقای آموزش و پرورش به ابزار حکمرانی اجتماعی

نگاه راهبردی دولت چهاردهم به نظام آموزشی، فراتر از ابعاد صرفاً مدرسه‌داری یا تأمین مالی است؛ بلکه این نهاد به عنوان یک اهرم استراتژیک برای حل بحران‌های عمیق اجتماعی تلقی می‌شود. رئیس جمهور تصریح کرده است که «تغییر رفتارها از افتتاح ساختمان و دستگاه‌ها خیلی مهم است». این دیدگاه، آموزش و پرورش را به ابزار اصلی «هدایت» رفتار جوانان تبدیل می‌کند. از منظر دولت، عدم توجه کافی به نظام تعلیم و تربیت در سال‌های گذشته، منجر به پدیده‌هایی چون دغدغه‌مندی جوانان و نوجوانان برای مهاجرت شده است. به این ترتیب، بحران‌های اجتماعی و فرهنگی، ریشه در ضعف نهاد پرورشی اصلی دارند. این تشخیص، منجر به این تحلیل می‌شود که افزایش سطح توجه و منابع مالی (بودجه و زمان ریاست‌جمهوری) در سال اول فعالیت دولت، نتیجه مستقیم این درک استراتژیک است که: حل مسائل ساختاری کشور تنها از طریق اصلاح نظام آموزش و پرورش به عنوان نهاد پرورشی اصلی و نهاد مولد نیروی انسانی جستجوگر و نقاد امکان‌پذیر است.

مفهوم‌پردازی عدالت آموزشی 

عدالت آموزشی در رویکرد دولت چهاردهم، به صورت یک نهضت چندوجهی تعریف شده است. رئیس جمهور هشدار داده که عدالت آموزشی نباید صرفاً به ساختمان‌سازی محدود شود. هدف نهایی، تربیت «انسان‌های جستجوگر، نقاد و پژوهشگر» است و آموزش در عمل و در کار تیمی محقق می‌شود، نه در تئوری. همچنین، برقراری عدالت در این است که کیفیت آموزش کودکی که در سیستان و بلوچستان است، با کیفیت آموزش کودک در مدارس چند میلیونی تهران برابر باشد.

با این حال، دولت به ضرورت رفع ناعدالتی فیزیکی نیز توجهی مضاعف نشان داده است. رئیس جمهور وجود مدارس سنگی و کانکسی را قابل قبول نمی‌داند و برچیدن آن‌ها و ارتقای کیفیت فضاهای آموزشی دولتی را در اولویت قرار داده است.

تحول در نظام مدیریتی و نیروی انسانی

در راستای سیاست‌های کلی دولت، تأکید بر انتصابات شایسته و استفاده از تجربه افراد، به جای کار جناحی، لحاظ شد. وزارت آموزش و پرورش نیز تحول در نظام مدیریت را به عنوان یک رکن مهم برای ارتقای کیفیت آموزشی در نظر گرفته است. این تحول شامل ایجاد ساختار و برنامه‌ای برای دگرگونی در نگرش و بینش مدیران مدارس در همه سطوح است، با تأکید بر استفاده از طرح‌ها و ایده‌های خود معلمان و مدیران به عنوان مجریان اصلی فرآیند تحول.

نهضت توسعه عدالت آموزشی در بخش فضاهای فیزیکی، با تمرکز بر مناطق محروم و لازم‌التوجه، دستاوردهای ملموسی داشته است. در سال تحصیلی جدید (تا مهر ۱۴۰۴)، گزارش‌ها حاکی از افتتاح بیش از ۲۴۰۰ مدرسه جدید است. افراد این تعداد افتتاح مدرسه در طول یک سال را «کم‌نظیر» توصیف کرده‌اند.

دولت چهاردهم با ریاست مسعود پزشکیان، بالاترین سطح تعهد سیاسی به حوزه آموزش و پرورش را در سال‌های اخیر نشان داده است. این تعهد با افزایش اقدامات عمرانی و اقدامات مدیریتی مؤثر در مدیریت کمبود معلم در سال اول همراه بود. دولت توانسته است در حوزه عدالت عمرانی و زیرساختی، دستاوردهای کمی قابل توجهی را به ثبت برساند.