یلدا فراخوانی برای بازگشت به آغوش گرم خانواده

در آستانه شب یلدا، طولانی‌ترین شب سال، تنها در انتظار طلوع خورشید و افزایش تدریجی روشنایی روزها نیستیم؛ این آیین دیرینه ایرانی فرصتی است ارزشمند برای تجدید و تقویت پیوندهای خویشاوندی که در پیچ و خم زندگی مدرن، کمرنگ شده‌اند. کارشناسان اجتماعی و روانشناسان هشدار می‌دهند که ضعف این پیوندها، تهدیدی جدی برای سرمایه اجتماعی و سلامت روانی جامعه محسوب می‌شود. 

یلدا؛ آیینی نمادین برای انسجام خانوادگی 

شب یلدا که از دیرباز با گردهمایی خانوادگی، خواندن اشعار حافظ، گفت‌وگوهای صمیمی و شب‌زنده‌داری در کنار یکدیگر همراه بوده، بیش از یک جشن سنتی است. این آیین، کارکردی عمیقاً اجتماعی دارد: زمینه‌سازی برای احیای گفت‌وگوی بین‌نسلی، انتقال ارزش‌های فرهنگی و تجدید عواطف خانوادگی. 

دکتر فریبا یوسفی، جامعه‌شناس در گفتگو با پانا در این رابطه می‌گوید: «یلدا فقط یک شب نیست؛ یک نماد فرهنگی قوی است که به ما یادآوری می‌کند انسان‌ها در کنار یکدیگر معنا می‌یابند. دورهم‌نشینی در این شب، تمرینی است برای حفظ شبکه‌های حمایتی خانوادگی که در روزهای سخت سال، پناهگاه امن اعضا خواهند بود.»

داده‌های هشداردهنده؛ گرایش به انزوا و فردگرایی افراطی 

آمارهای رسمی و پژوهش‌های دانشگاهی نشان از روند نگران‌کننده‌ای دارد؛ به گونه‌ای کع طبق پژوهش هاریال میزان حضور در دورهمی‌های خانوادگی گسترده در دهه‌های اخیر رو به کاهش است.  

از سویی افزایش شیوع احساس تنهایی و افسردگی در بین جوانان و سالمندان با ضعف شبکه‌های حمایتی خانوادگی ارتباط مستقیم دارد. مشغله‌های کاری، زندگی آپارتمانی و غلبه فضای مجازی بر ارتباطات حقیقی از عوامل اصلی این گسست عنوان شده اند. 

فواید ملموس پیوندهای خویشاوندی قوی 

کارشناسان حوزه سلامت روان و جامعه‌شناسی بر مزایای قابل توجه حفظ این پیوندها تأکید می‌کنند: 

سرمایه اجتماعی قوی: خانواده‌های گسترده، شبکه ایمنی طبیعی در برابر بحران‌های اقتصادی، سلامت و اجتماعی ایجاد می‌کنند. 

سلامت روانی: احساس تعلق و حمایت، استرس را کاهش داده و حس امنیت و هویت را تقویت می‌کند. 

انتقال میراث فرهنگی: ارزش‌ها، سنت‌ها و خاطرات از طریق همین دیدارها به نسل‌های بعد منتقل می‌شود. 

پرورش کودکان: کودکان در بستر خانوادگی گسترده، مهارت‌های اجتماعی پیچیده‌تر، همدلی و احترام به سالمندان را بهتر می‌آموزند. 

یلدا؛ فرصتی برای بازآفرینی پیوندها 

با نزدیک شدن به شب یلدا، روانشناسان اجتماعی از خانواده‌ها دعوت می‌کنند تا این آیین را بهانه‌ای برای «بازسازی تعاملات فراموش‌شده» قرار دهند. 

مهدی یوسفی، جامعه‌شناس در این باره می گوید: «تلاش کنید تا این روز به یک دیدار فراتر از مهمانی‌های عادی تبدیل شود به گونه‌ای که از این فرصت برای گفت‌وگوهای عمیق، شنیدن دغدغه‌های یکدیگر و برنامه‌ریزی برای دورهمی‌های آینده استفاده کنید.»

وی درگیر کردن تمام نسل‌ها را در برنامه این روز ضروری دانسته و ادامه می دهد: «از کهنسالان تا خردسالان را در برنامه‌ها مشارکت دهید. حکایت‌گویی بزرگان و بازی با کودکان، پیوندها را مستحکم می‌کند.» 

یوسفی با تاکید بر کاهش نقش فضای مجازی می‌افزاید: «در مدت دیدار، توجه خود را معطوف به حاضرین کرده و از فضای مجازی فاصله بگیرید.»

انرژی مثبتی که تا ماه‌ها باقی می‌ماند 

محمدرضا حسینی مرد میانسال تبریزی است که هر سال میزبانی شب یلدا را به عهده دارد، می‌گوید: «در دنیای پرشتاب امروز، یلدا مانند لنگرگاه است. شاید برخی فامیل‌ها فقط همین یکبار در سال، یکدیگر را ببینند اما همین یک شب، انرژی مثبت و احساس پیوندی می‌دهد که تا ماه‌ها باقی می‌ماند. امسال تصمیم گرفته‌ایم علاوه بر شاهنامه‌خوانی، یک آلبوم عکس قدیمی خانوادگی را هم با هم مرور کنیم.»

یلدا؛ پاسخی فرهنگی به نیاز ذاتی انسان برای ارتباط 

شب یلدا، این میراث کهن ایرانی، فراتر از یک جشن باستانی، «پاسخی فرهنگی به نیاز ذاتی انسان برای ارتباط» است. در عصری که تکنولوژی گاه به عامل جدایی تبدیل شده، هوشمندانه است که از چنین آیین‌های نمادینی برای تقویت مجدد بافت اجتماعی خانواده استفاده کنیم. تقویت پیوندهای خویشاوندی، تنها یک سنت گذشتگان نیست، بلکه یک ضرورت روانی و اجتماعی برای ساختن جامعه‌ای تاب‌آور و انسانی‌تر در دنیای پرچالش امروز است. 

بیایید امسال، یلدا را با هدف آگاهانه «احیای گفت‌وگو و صمیمیت» جشن بگیریم و این سنت زیبا را به نسل‌های بعد به عنوان موهبتی برای سلامتی روان و انسجام اجتماعی انتقال دهیم.