در گفتوگو با پانا:
مستند پیش از آنکه کنش اجتماعی باشد، ثبت صادقانه واقعیت است
تهران (پانا) - حدیث جانبزرگی، مستندساز جوانی که مسیرش از سینمای داستانی آغاز شد، معتقد است جوهره مستند در «ثبت واقعیت» نهفته است و اثرگذاری اجتماعی فیلم، نتیجهای است که بهمرور و خودبهخود شکل میگیرد. او از نحوه ورودش به مستندسازی، تعریف شخصیاش از واقعیت در سینما، دشواریهای این مسیر، نقش پلتفرمها و آینده این حوزه سخن میگوید.
حدیث جانبزرگی در گفتوگو با پانا درباره آغاز مسیر فیلمسازیاش گفت: «پس از ساخت چند فیلم کوتاه داستانی و تمرکز بر ادبیات و سینمای داستانی، سوژهای ذهنم را بهشدت درگیر کرد؛ همان سوژه تبدیل به اولین فیلم مستندم شد. از پیش به سینمای مستند علاقه داشتم و حتی پایاننامه کارشناسی ارشدم در حوزه «تئاتر مستند» بود. تجربه ساخت اثر اولم، پا به توپ، چنان مثبت بود که تصمیم گرفتم راه مستندسازی را با جدیت دنبال کنم.»
مستند؛ ثبت واقعیت با نگاه فیلمساز
وی مستند را «ثبت یک واقعه» میداند و تأکید میکند: «مستندساز واقعیتی را که در جهان خارج جریان دارد، با نگاه و تفسیر خود ثبت میکند. به گفته او، شکل حضور مستندساز نیز بسته به نوع اثر تغییر میکند: «گاهی ناظر هستیم و گاهی پیش از آن که ناظر باشیم، کنشگر.»
ایدههایی که از دل جهان زیسته میآیند
جانبزرگی درباره نحوه انتخاب سوژهها توضیح میدهد: «ایده مستند باید در عالم واقع وجود داشته باشد؛ یک رویداد یا یک شخصیت که اهمیت و جذابیت آن برای من قابل تأمل باشد. اینکه چه چیزی «قابلیت تبدیل شدن به مستند» دارد از جهان ذهنی و درونیات من میآید. اگر سوژهای ارزشی به مخاطب اضافه نکند، ساخت آن ضرورتی ندارد.»
کارکرد اجتماعی مستند؛ پیامد ثبت دقیق
این مستندساز، اثرگذاری اجتماعی را نه نقطه شروع، بلکه نتیجهای تدریجی میداند: «وظیفه نخست مستند ثبت واقعیت است. اگر مستندساز در این کار موفق باشد، حتی ناخودآگاه میتواند تغییری هرچند کوچک ایجاد کند. اما هیچ فیلمی بهتنهایی جریانساز نمیشود؛ این مجموعهای از آثار است که در طول زمان اثر عمیق میگذارد.»
مسئولیت اجتماعی؛ یک انتخاب شخصی
وی معتقد است مسئولیت اجتماعی امری فردی است و نمیتوان آن را نسخه واحد دانست: «برخی از دغدغههای اجتماعی آغاز میکنند و برخی از دغدغههای شخصی. هیچکس الزاماً موظف نیست بار اجتماعی سنگین حمل کند.»
هنر، واقعیت و روایت در مستند
به گفته جانبزرگی، ثبت خالص واقعیت هرگز بهطور کامل ممکن نیست، زیرا نگاه کارگردان همیشه دخالت دارد. او روایت شاعرانه را الزامی نمیداند اما معتقد است در سینمای مستند، جنبههای هنری پررنگتر از تولیدات تلویزیونی است.
دشواریهای کار؛ عشق، سختیها را کوچک میکند
وی درباره تجربههای سختش گفت: «در یکی از مستندها ساعتها در قایقی در خلیج فارس فیلمبرداری کردیم. تکانهای شدید قایق سرگیجه و تهوع ایجاد میکرد اما چون عاشق کار بودم، همان سختی هم لذت داشت.»
به گفته او، حضور در مکانهای صفرکیلومتر بخشی جداییناپذیر از مستندسازی است.
نزدیکترین آثار به جهان زیسته
جانبزرگی مستند واهگ را شخصیترین تجربه خود میداند و میگوید تمام آثارش از دل دغدغههایش بیرون آمدهاند؛ از جمله پا به توپ و آثاری که درباره زنان ساخته است.
بازخوردها و جهتگیری تازه
وی بازخوردهای مثبت به واهگ را یکی از انگیزههای مهم ادامه مسیر دانست: «پس از نمایش این فیلم، تمرکزم بر مسائل زنان و کودکان بیشتر شد.»
آینده مستند؛ نیازمند پخش حرفهای و فضای آزاد
حدیث جانبزرگی آینده مستند را وابسته به توجه جدی به «پخش» در کنار تولید میداند: «پلتفرمها، اکران، تبلیغات و تلویزیون هرکدام نقش مهمی دارند. اگر سانسور زیاد باشد، آثار شبیه به هم تولید میشوند. امیدوارم فضا جسورانهتر و آزادتر شود.»
جایگاه تلویزیون، پلتفرمها و فضای مجازی
وی با وجود تأثیر پلتفرمها و فضای مجازی، تلویزیون را همچنان اثرگذارتر میداند: «پلتفرمها بیشتر به سریال و فیلم داستانی توجه دارند. اگر به سمت مجموعهسازی و سرمایهگذاری جدی بر مستند بروند، میتوانند جریانساز باشند.»
توصیه به مستندسازان جوان
وی توصیه میکند: «باید خوب دید؛ جهان اطرافتان، آدمها و جزئیات. فقط فیلم دیدن کافی نیست. موسیقی، اخبار، کتاب و هرچه ذهن را تغذیه میکند باید مدیریت شود تا سلیقه درست شکل بگیرد. سفر و تجربه زیستی نیز جهانبینی مستندساز را میسازد و همین جهانبینی است که در نهایت محصول نهایی را تعیین میکند.»
فاطمه آبروش
ارسال دیدگاه