در گفت‌وگو با پانا:
سینمای مستند می‌تواند موتور خردورزی و تغییر اجتماعی باشد
مستندساز باید کنشگر باشد؛ سینمای مستند می‌تواند جریان‌ساز اجتماعی باشد
تهران (پانا) _ رضا اکبریان گالشکلایی، مستندساز با اشاره به تجربه بیست‌ساله فعالیت در حوزه مستند، تأکید کرد که سینمای مستند تنها ثبت‌کننده واقعیت نیست و می‌تواند در تغییرات اجتماعی و سیاست‌گذاری نقش جدی داشته باشد.
رضا اکبریان گالشکلایی، در گفت‌وگو با خبرنگار پانا درباره ورودش به عرصه مستندسازی گفت: «پدرم فیلم‌بردار بود و از کودکی با دوربین‌های مختلف در خانه مواجه می‌شدم. دیدن تصویر از پشت ویزور برایم جذابیت زیادی داشت و همین علاقه باعث شد در نوجوانی نخستین فیلم کوتاه خانوادگی را بسازم. بعدها با دوربین‌هایی که در اختیار داشتم، در نزدیکی محل سکونت‌مان و در محیط آب‌بندان، ساخت فیلم مستند را آغاز کردم. با تشویق و راهنمایی پدر، علاقه‌ام به این مسیر جدی‌تر شد و امروز حدود ۲۰ سال از آغاز فعالیت حرفه‌ای من می‌گذرد.»
وی درباره تعریف خود از سینمای مستند افزود: «کشف رازهای امرِ واقع با سینمای مستند میسر می‌شود. نادیدنی‌ها و ناشناخته‌ها همچون گوهری ناب، با نگاه خلاقانه فیلم‌ساز شکل می‌گیرند.»
این مستندساز درباره اینکه آیا فیلم‌ساز مستند بیشتر ناظر است یا کنشگر، اظهار کرد: «کارگردان مستند با واکاوی موضوع خود، کنشگرانه عمل می‌کند.»
فرآیند تولید و انتخاب سوژه
اکبریان در بخش دیگری از سخنانش درباره روند شکل‌گیری ایده‌ها توضیح داد: «بسیاری از هنرمندان سوژه‌های خود را از محیط پیرامون پیدا می‌کنند و برای من هم همین‌طور بوده است. در جغرافیای محل زندگی‌ام، سوژه‌هایی وجود دارد که قصه‌شان برای هر مخاطبی جذاب است.»
وی درباره مرز میان واقعیت و خلاقیت در مستند گفت: «به گونه شاعرانه علاقه دارم و در این گونه، واقعیت با نگاه خلاقانه کارگردان که گاه با خیال گره می‌خورد، روایت می‌شود.»
وی درباره چالش‌برانگیزترین مرحله تولید نیز بیان کرد: «هر مرحله از تولید چالش‌ها و هیجان‌های مخصوص خود را دارد؛ اما برای من فیلم‌برداری چالش‌برانگیزتر است.»
نگاه اجتماعی و مسئولیت مستندساز
اکبریان درباره نقش اجتماعی مستند تصریح کرد: «سینمای مستند به دلیل پشتوانه مطالعاتی و پژوهشی، بسیار اثرگذار است. در جوامع پیشرفته، تولید مستند را به‌عنوان منبعی برای سیاست‌گذاری کلان می‌شناسند و آن را یک ضرورت فرهنگی می‌دانند.»
وی در ادامه با اشاره به مسئولیت مستندسازان در ایران اظهار کرد: «در سینمای مستند کسی را پیدا نمی‌کنید که بدون دغدغه فعالیت کند. همه مستندسازان خود را در برابر جامعه مسئول می‌دانند؛ اما اینکه چند درصد از آثار به‌دست مخاطبان برسد، مسئله‌ای است که باید آن را از مدیران فرهنگی پرسید. اگر اهمیت انتشار عمومی آثار مستند جدی گرفته شود، جامعه بیش از پیش به سمت خردورزی پیش می‌رود.»
وی درباره شیوه‌های روایی در مستند نیز گفت: «هر موضوع، شیوه روایت خود را می‌طلبد. ممکن است موضوعی به روایت توضیحی نیاز داشته باشد و موضوع دیگر با روایت شاعرانه در مخاطب نقش ببندد.»
تجربه‌های شخصی
این مستندساز درباره سخت‌ترین تجربه تولید خود اظهار کرد: «با وجود اینکه تاکنون ۱۰ فیلم مستند ساخته‌ام، هنوز تجربه‌ای که آن را سخت‌ترین یا پرخطرترین بدانم، پشت سر نگذاشته‌ام.»
اکبریان همچنین درباره شخصی‌ترین اثر خود گفت: «سال‌ها پیش فیلم مستند کوتاهی با نام کُوِز ساختم؛ در زبان طبری یعنی لاک‌پشت. شخصیت اصلی این فیلم، لاک‌پشتی است که در دام صیاد آب‌بندان گرفتار شده و تلاش می‌کند خود را نجات دهد. این فیلم برایم بسیار شخصی است.»
وی درباره واکنش مخاطبان نیز توضیح داد: «همواره نظر مخاطبان برایم مهم بوده است. در نظرسنجی‌ها، نقدهای مخاطبان بسیار سازنده بوده و مواجهه مستقیم با واکنش‌های مخاطب را از خوش‌شانسی‌های یک مستندساز می‌دانم.»
آینده سینمای مستند
اکبریان درباره آینده سینمای مستند در ایران گفت: «سینمای مستند ایران با پشتوانه غنی پیشکسوتان، بدون تردید روزهای درخشانی پیش رو دارد. مستندسازان جوانی که با جدیت و دغدغه فعالیت می‌کنند، با هدایت اساتید این عرصه، می‌توانند جریان‌ساز باشند.»
وی درباره تأثیر پلتفرم‌ها و فضای مجازی در دیده‌شدن مستند افزود: «هر فضایی که امکان انتشار عمومی آثار مستند را فراهم کند، می‌تواند در دیده‌شدن مؤثر باشد. در سال‌های اخیر اقدامات مهمی در این حوزه انجام شده و مستندها با اقبال بیشتری روبه‌رو شده‌اند.»
این مستندساز در پایان درباره توصیه به مستندسازان جوان گفت: «خودم را در جایگاه توصیه نمی‌بینم، اما یک جمله می‌گویم: فقط خودِ واقعی‌تان باشید.»
فاطمه آبروش
ارسال دیدگاه