عشق به فوتبال، عشق به دریا

مستندهای ورزشی، بیش از فیلم‌های داستانی در سینمای ایران موفقند، گویی سینمای مستند به ذات ورزش، به بازی‌های پشت پرده و به هیجان و جذابیت ورزش وفادار و نزدیک است و سینمای داستانی، نمی‌تواند همه این ابعاد را در خود بگنجاند، شکست فیلم خوب «بازی را بکش» که به تازگی اکران شد، نشان دهنده این است که فیلم ورزشیِ انتقادگر و به دور از محافظه‌کاری در گیشه موفقیتی ندارد. 

فیلم «پرویز» با همه تبلیغات و اخبار اغراق‌آمیزش درباره استقبال مردمی از این اثر، به واسطه نگاه کلیشه‌ای و دور از واقعیت به موضوع فوتبال و رقابت، برگزیدن بخشی از تاریخ و ادعای آن به عنوان موفقیت مربی بدون ستاره، نمونه قابل تاملی از آثار سفارشی درباره ورزش به ویژه فوتبال در سینمای ایران است. فیلمی که می‌خواهد شعار زیبای «پیروزی اراده« را نمایش دهد، اما آسمان و ریسمان می‌بافد و تصویری که از مربی بادانش و سالمش ارائه می‌دهد، غیرقابل باور و دوست نداشتنی است. 

در نقطه مقابل، فیلم الله کرم رضایی‌زاده، سرراست، سنجیده و چندوجهی است. «ملوانان تنها به دریا نمی‌روند» گفتار متنی ساده و دلنشین دارد و فیلمساز در روایت ماجرای فیلم موفق است. فیلم با اشاره به زندگی مردم در انزلی و تاریخچه و زیبایی‌های این شهر ساحلی آغاز می شود، یک شروع جذاب و پس از آن به سراغ نقطه اتصال همه مردم شهر می رود: فوتبال و تیم ملوان. 

مستند رضایی‌زاده به شکل جامع و کامل و از همه ابعاد به این تیم که در ایران، به واسطه تماشاگرانش موقعیت منحصر به فردی دارد می‌پردازد، جزئیات را رعایت کرده، تصاویر آرشیوی خوبی دارد، به اسطوره این تیم (سیروس قایقران) به درستی و در زمان مناسب ادای دین می‌کند. «ملوانان تنها به دریا نمی‌روند» حتی برای افرادی که فوتبال را دوست ندارند، جذاب و تماشایی است به این دلیل که فوتبال را بخشی از سبک زندگی و سنت های یک شهر می‌بیند و به آن می پردازد. بخش انتقادی فیلم از مدیریت فوتبال و شکست‌های ملوان هم در این مستند وجود دارد که اندک است، اما کارگردان تلاش کرده، به مسئله مدیریت و بودجه هم اشاره داشته باشد و ساده از آن نگذرد.

زنان هم بخشی از «ملوانان تنها به دریا نمی‌روند» هستند، زنانی که به اندازه خودشان عاشق تیم شهرشان هستند و با مهری مادرانه به تیم و فوتبالیست‌هایشان عشق می‌ورزند. پایان «ملوانان تنها به دریا نمی‌روند» شیرین و با امید به فردای روشن است، به نظر نمی رسد تیمی که چنین هواداران عاشقی داشته باشد، هیچ وقت تنها بماند و این راز ماندگاری در فوتبال است: هوادارِ عاشق.

«ملوانان تنها به دریا نمی‌روند» تولید مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی است و در فیلیمو، در دسترس است.