حکم همسایه آزاری در قانون ایران چیست؟

 گسترش زندگی شهرنشینی و افزایش جمعیت موجب ایجاد ساختمانهای مجاور هم با تعدادی زیادی از افراد که در این ساختمان ها زندگی میکنند، شده است .زندگی آپارتمانی مشکلات و مسائل مختص به خود را دارد که قانون گذار سعی کرده با وضع قوانین و بیان چگونگی مراعات یکدیگر از اینگونه مسائل پیشگیری کند.قانون­گذار به منظور ایجاد نوع مسالمت‌ آمیزی از هم‌زیستی ، با وضع مقررات و قوانین و نیز تعیین حد و مرز های رفتاری ، زمینه حل و پیشگیری از این اختلافات را مهیا ساخته است.

فرناز سهرابی، وکیل پایه یک دادگستری در گفت‌وگو با پانا در این باره گفت: «در بحث «همسایه‌آزاری»، با یک رفتار ناهنجار اجتماعی مواجه هستیم که علاوه بر ایجاد اختلال در نظم و آرامش زندگی شهروندان، در مواردی جنبه کیفری و حقوقی نیز پیدا می‌کند. از منظر قانونی، می‌توان موضوع را در دو بُعد بررسی کرد: بعد حقوقی؛ تجاوز به حقوق همسایگی بر اساس اصول فقهی و ماده ۱۳۲ قانون مدنی: این است که کسی نمی‌تواند در ملک خود تصرفاتی کند که مستلزم تضرر همسایه باشد، مگر تصرفی که به نحو متعارف و در حدود حق خود باشد. به بیان ساده‌تر، هر فرد حق دارد در ملک خود فعالیت کند، اما این حق محدود به‌جایی است که به دیگران  به‌ویژه همسایه  آسیب نرساند. ایجاد سروصداهای آزاردهنده، بوهای بد، دود، لرزش، نور شدید و... اگر خارج از عرف باشد، تجاوز به حقوق همسایگی محسوب می‌شود و قابل پیگیری حقوقی است.»

سهرابی بیان کرد: «مورد بعد بعد کیفری است به این معنا که ایجاد مزاحمت یا سلب آسایش عمومی ایجاد شود. بر اساس ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) هر کس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیرمتعارف یا تعرض به افراد موجب اخلال در نظم و آسایش و آرامش عمومی گردد، به حبس از سه ماه تا یک سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد. همچنین اگر رفتار همسایه مصداق مزاحمت برای اشخاص باشد (مثل ریختن زباله در جلوی در، آسیب زدن به خودرو، تهدید، ایجاد درگیری)، می‌توان بر اساس ماده ۶۹۰ یا ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی علیه وی شکایت کیفری مطرح کرد. همسایه‌آزاری نه تنها از لحاظ اجتماعی یک ناهنجاری محسوب می‌شود که نظم روانی یک محله یا ساختمان را به هم می‌زند، بلکه در صورت تکرار یا افراط، می‌تواند مشمول پیگرد حقوقی و کیفری شود. رسیدگی به این موارد در صلاحیت شورای حل اختلاف، کلانتری، دادسرا و در موارد خاص دادگاه عمومی است.»

مصادیق همسایه آزاری

این وکیل دادگستری در خصوص اینکه چه مواردی در قانون ایران همسایه آزاری محسوب می‌شود، گفت:‌ «در حقوق ایران، مصادیق همسایه‌آزاری بسته به شدت، نوع و تکرار آن می‌توانند حقوقی، کیفری یا حتی انتظامی تلقی شوند. مهم‌ترین مصادیق همسایه‌آزاری که در رویه قضایی و قوانین ما شناخته شده‌اند،  ایجاد آلودگی صوتی (سروصدای غیرمتعارف)، صدای بلند موسیقی، تلویزیون یا مهمانی‌ها در ساعات استراحت (شبانه)، سروصدای عمدی کودکان یا حیوانات خانگی (مثل پارس ممتد سگ)، سروصدای ناشی از بازسازی غیرمجاز یا بدون اطلاع همسایگان است.»

همچنین آلودگی محیطی و بهداشتی مثل انباشت زباله یا مواد بدبو در مشاعات یا پشت‌بام، تخلیه فاضلاب یا آب کثیف به ملک همسایه، نگهداری غیربهداشتی از حیوانات از موارد همسایه آزاری محسوب می‌شود. علاوه بر این تجاوز به حریم و مشاعات مانند تصرف راه‌پله، پارکینگ، حیاط یا انباری مشترک، نصب دوربین نظارتی به‌گونه‌ای که حریم خصوصی دیگران را نقض کند، بازکردن پنجره یا نورگیر مشرف به ملک همسایه بدون مجوز و یا ایجاد مزاحمت جسمی یا روانی همچون تهدید، توهین، فحاشی یا درگیری لفظی و فیزیکی، شکایت‌های مکرر و بی‌اساس علیه همسایه برای آزار افترا، تهمت، بدگویی یا پخش شایعات، آسیب‌زدن به اموال یا ملک همسایه، وارد آوردن خسارت عمدی یا سهوی به دیوار، خودرو یا ملک همسایه، رها کردن آب یا مواد خورنده که به ساختمان یا تأسیسات دیگران آسیب بزند، همه و همه از مصادیق همسایه آزاری در قانون ایران است.

علاوه بر موراد فوق، بستن راه عبور مشترک یا مسدود کردن ورودی ساختمان، جلوگیری از استفاده مشروع همسایه از مشاعات،  سوءاستفاده از امکانات عمومی یا مشترک،استفاده بیش از حد یا غیرمجاز از آب، برق یا گاز مشاع، تخریب یا تغییر در سیستم‌های مرکزی بدون رضایت ساکنین، نیز همسایه آزاری محسوب می‌شود. سوال اینجاست مسیر پیگیری چنین مزاحمت هایی از کجا و چه مرجعی است؟ اگر کسی از همسایه شکایت داشته باشد، مسیر پیگیری بستگی به نوع و شدت مزاحمت دارد. در ایران شکایت از همسایه ممکن است از مسیر حقوقی، کیفری یا انتظامی انجام شود.

شورای حل اختلاف (اولین مرجع در اغلب پرونده‌های همسایه‌آزاری)

موارد مراجعه به این مرجع اختلافات ملکی جزئی، مشاجرات لفظی، تصرف مشاعات، سروصدا و آلودگی خفیف، شکایات عمومی در آپارتمان‌نشینی است. روند رسیدگی ساده و سریع‌تر، امکان صلح و سازش بدون نیاز الزامی به وکیل از ویژگی‌های این مرجع است. 

کلانتری محل یا پلیس ۱۱۰ (برای مزاحمت‌های فوری و جدی)

دعوا و درگیری فیزیکی، تهدید، توهین، فحاشی، ایجاد سروصدا یا تجمعات شبانه، آسیب به اموال یا تخلفات بهداشتی از  ویژگی‌های این مرجع است.اقدامات پلیس در این مواقع تنظیم گزارش (گزارش کلانتری) و ارجاع به مرجع قضایی (دادسرا)  است.

دادسرا (برای شکایات کیفری و جدی‌تر)

اگر کسی توسط همسایه خود مورد توهین، تهدید، مزاحمت عمدی، تخریب، ورود غیرمجاز، افترا، آزار روانی یا جسمی عمدی، نصب دوربین یا نقض حریم خصوصی قرار گیرد باید برای شکایت به دادسرا مراجعه کند. مراحل به ترتیب تنظیم شکوائیه، ارائه مدارک و ادله، بازجویی، احضار متهم، رسیدگی قضایی است.

دادگاه عمومی حقوقی (برای مطالبه خسارت یا توقف مزاحمت)

مطالبه خسارت ناشی از آزار یا ضرر، تقاضای حکم به رفع مزاحمت یا ممانعت، اختلافات مربوط به مشاعات و حریم ملک، از موارد مراجعه به این دادگاه است

هیئت‌مدیره ساختمان یا مدیر آپارتمان (در آپارتمان‌ها)

در مجتمع‌های مسکونی، برخی اختلافات را می‌توان ابتدا از طریق مدیر ساختمان یا هیئت‌مدیره حل کرد. مثلاً سروصدا، پارک نامناسب خودرو، مصرف زیاد مشاعات، یا استفاده نامناسب از آسانسور. را می‌توان از طریق هیئت‌مدیره ساختمان یا مدیر آپارتمان پیگیری کرد. مدارک مورد نیاز برای شکایت شامل تصویر سند مالکیت یا اجاره‌نامه، شواهد (فیلم، صوت، عکس)، شهادت همسایگان دیگر، گزارش پلیس یا کلانتریاستشهاد محلی (در موارد خاص)..