در گفت‌وگو با پانا:
جعفر صادقی: مستندسازان با کمبود حمایت مالی دست‌وپنجه نرم می‌کنند
نگاه خالق، مهم‌ترین عنصر در کیفیت مستند است
تهران (پانا) _ جعفر صادقی، مستندساز ایرانی، با تأکید بر ضرورت حمایت بیشتر از سینمای مستند، پیش‌بینی‌ناپذیری روند تولید و کمبود بودجه را از مهم‌ترین چالش‌های این حوزه دانست و گفت: «در سینمای مستند، نگاه خالق اثر تعیین‌کننده‌ترین عامل در کیفیت نهایی فیلم است.»
مستند «شگرد» به کارگردانی جعفر صادقی، اثری اجتماعی با محوریت نوجوانان و جوانان روستای سیدآباد استان گلستان است که با محور ورزش کشتی، به‌دنبال مقابله با آسیب‌های اجتماعی و بازنمایی مسیر رشد و تلاش آن‌ها برای تغییر سرنوشت خود است. این مستند که محصول حوزه هنری استان گلستان است، در چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر موفق به کسب سیمرغ بلورین بهترین مستند بلند شد و به‌عنوان یکی از آثار شاخص سال گذشته سینمای مستند ایران شناخته می‌شود.
به همین واسطه، به سراغ جعفر صادقی کارگردان این اثر رفتیم و درباره سینمای مستند با او گفت‌وگویی داشتیم که می‌توانید در مطلب ذیل بخوانید.
جعفر صادقی در گفت‌وگو با خبرنگار پانا درباره چالش‌های تولید آثار مستند گفت: «یکی از نخستین دشواری‌هایی که هر مستندساز با آن مواجه می‌شود، پیش‌بینی‌ناپذیری زمان تولید است. در سینمای مستند هیچ‌کس نمی‌تواند دقیق بگوید یک پروژه چه زمانی به پایان می‌رسد. حتی مستندسازان باتجربه نیز در مرحله تولید با غافلگیری‌های بسیاری روبه‌رو می‌شوند. همین مسئله موجب می‌شود چالش مالی در این نوع سینما پررنگ‌تر از سایر گونه‌ها باشد، زیرا وقتی زمان تولید و روند پیشرفت پروژه قابل پیش‌بینی نباشد، بودجه نیز به‌راحتی دچار نوسان و مشکل می‌شود.»
وی ادامه داد: «از سوی دیگر، حمایت‌های مالی از سینمای مستند در مقایسه با سایر بخش‌های سینما بسیار محدودتر است. نمی‌خواهم بگویم در بخش‌های دیگر بودجه بیش از اندازه است، اما با توجه به بازدهی و اثرگذاری مستندها در مجامع داخلی و بین‌المللی، شایسته است سرمایه‌گذاری بیشتری در این حوزه انجام شود. بسیاری از مستندسازان با وجود بودجه‌های اندک، آثار ارزشمندی تولید می‌کنند که تأثیر فرهنگی و اجتماعی قابل‌توجهی دارند.»
این مستندساز افزود: «توجه بیشتر به سینمای مستند می‌تواند نتایج مهمی در جامعه داشته باشد. هنوز بخش بزرگی از جامعه آشنایی عمیقی با این نوع سینما ندارد و بسیاری تصور می‌کنند مستند فقط به فیلم‌های حیات‌وحش یا گزارش‌های تصویری محدود می‌شود. در حالی که در طول سال‌های فعالیتم بارها با قصه‌هایی روبه‌رو شده‌ام که تنها در قالب مستند می‌توانستند تأثیرگذار باشند.»
صادقی با اشاره به نمونه‌های موفق جهانی عنوان کرد: «برای مثال فیلم معروف مردی روی سیم (Man on Wire) ابتدا به صورت مستند ساخته شد و سال‌ها بعد نسخه داستانی آن با بودجه‌ای چندبرابر تولید شد؛ اما همچنان نسخه مستند تأثیر بیشتری بر مخاطب گذاشت، زیرا بیننده می‌دانست با یک رویداد واقعی روبه‌روست. همین عنصر واقعیت، جذابیت و تأثیر عمیقی بر تماشاگر دارد.»
وی درباره روند تولید مستند توضیح داد: «فرآیند ساخت شامل سه مرحله اصلی است؛ پیش‌تولید، تولید و پس‌تولید که در اصطلاح با عنوان‌های تحقیق، فیلم‌برداری و تدوین شناخته می‌شوند. هر سه بخش باید به‌شکل حرفه‌ای دنبال شوند و نمی‌توان به‌طور قطع گفت کدام دشوارتر است، چون هر پروژه ویژگی‌های خاص خود را دارد.»
وی افزود: «من از آن دسته فیلم‌سازانی هستم که از هر سه مرحله مستندسازی لذت می‌برم و معمولاً مدیریت هر سه بخش را خودم بر عهده دارم. باور دارم توجه جدی به هر سه مرحله، تأثیر مستقیمی بر کیفیت نهایی فیلم دارد.»
صادقی درباره عوامل مؤثر در ساخت مستند خوب گفت: «بدون تردید نقش خالق اثر مهم‌تر از هر عامل دیگر است. مستند خوب حاصل نگاه و درک خلاقانه فیلم‌سازی است که می‌داند چگونه برداشت شخصی خود از واقعیت را به تصویر بکشد. در واقع، نگاه خالق مهم‌ترین عامل در کیفیت نهایی مستند است.»
وی درباره وضعیت دیده شدن آثار مستند افزود: «با گسترش پلتفرم‌های آنلاین، فرصت دیده شدن مستندها بیشتر شده، اما باید توجه داشت که این دیده شدن همیشه با درک عمیق از اثر همراه نیست. با این حال، هرچه فضای بیشتری برای ساخت و نمایش آثار مستند فراهم شود، دایره مخاطبان این سینما نیز گسترده‌تر خواهد شد.»
صادقی ادامه داد: «برگزاری جشنواره‌های معتبر اتفاق ارزشمندی است، اما کافی نیست. فیلم‌های مستند باید به دست مردم برسند تا بتوانند جریان‌ساز شوند. صرفاً اکران محدود برای مخاطبان خاص، نمی‌تواند تأثیرگذار باشد. برای جذب بیشتر مخاطب باید تبلیغات گسترده‌تری انجام شود و امتیازات ویژه‌ای برای نمایش مستندها در نظر گرفته شود.»
وی با اشاره به نقش تلویزیون در دیده شدن مستندها گفت: «وجود شبکه مستند در تلویزیون اقدام مثبتی است، اما تا زمانی که مردم به تماشای مستند علاقه‌مند نشوند، اثرگذار نخواهد بود. پخش تیزر و بخش‌هایی از مستندهای جذاب در دیگر شبکه‌ها می‌تواند مخاطب را کنجکاو کند تا نسخه کامل را ببیند.»
جعفر صادقی در پایان با تأکید بر لزوم حمایت مالی از مستندسازان گفت: «با وجود مستندسازان توانمند و آثار باکیفیت در ایران، کاهش بودجه در سال‌های اخیر تأثیر مستقیم بر کیفیت آثار گذاشته است. بسیاری از مستندسازان حرفه‌ای یا از این حوزه خارج شده‌اند یا ناچار به کاهش کیفیت آثار خود شده‌اند. اگر حمایت مالی و اعتماد به مستندسازان افزایش یابد، می‌توانیم شاهد تولید آثار درخشان‌تری باشیم.»
فاطمه آبروش
ارسال دیدگاه