مستندسازی یعنی روایت حقیقت بیرونی؛ خودِ مستندسازی پرخطرترین کار سینمای ایران است

مسعود طاهری در گفت‌و‌گو با پانا درباره آغاز مسیر حرفه‌ای خود گفت: «ورود من به عرصه مستندسازی اتفاقی نبود. از دوازده، سیزده‌سالگی به سینما علاقه داشتم و در چهارده‌سالگی دستیار کارگردان شدم. سال١٣٨٢ اولین کارم را ساختم و سال ١٣٨۴ اولین فیلم مستندم را ساختم ۱۳۸۹ اولین فیلم داستانی‌ام به  نام  «حصه رحمت»   را ساختم، اما مسیر زندگی مرا به سمت سینمای مستند کشاند. از وقتی فیلم «شرقی» ام را که در مورد توشیهیکو ایزوتسو فیلسوف ژاپنی بود  و فیلم «مستشرق» که درباره زندگی و آثار هانری کربن بود ساختم و در نقاط مختلف دنیا به نمایش درآمدند، جایگاه آثار من در سینمای مستند تثبیت شد. با این حال روزی دوباره به سینمای داستانی بازخواهم گشت، اما وفاداری‌ام به مستند همیشه باقی می‌ماند.»

وی در تعریف خود از مستند گفت: «نام مستند در هر عرصه‌ای هر آن چیزی است که غیر از خیال و داستان‌پردازی صرف باشد، فیلم مستند مبتنی بر واقعیت و حقیقت بیرونی و حقیقت علمی روایت شود. اساس کار مستندساز ارجاع به واقعیت است؛ یعنی آن‌چه به حقیقتی بیرونی متصل است و از خیال صرف فاصله دارد. این جوهره‌ی سینمای مستند است.»

طاهری در پاسخ به این‌که مستندساز را باید «ناظر» دانست یا «کنشگر»، گفت: «این مسئله بستگی به جهان‌بینی هر فرد دارد. من معتقدم مستندساز باید راوی باشد نه مداخله‌گر، مگر در موقعیت‌هایی خاص، مثل بحران‌های انسانی یا فجایع، که در آن دخالت انسانی گاهی نه‌تنها نکوهیده نیست بلکه شایسته‌ تحسین است.»

این مستندساز درباره‌ی چگونگی شکل‌گیری ایده‌هایش توضیح داد: «سوژه‌های من معمولاً از دل آثار قبلی زاده می‌شوند. زنجیروار به هم متصل‌اند و هر فیلم، بذر فیلم بعدی را در خود دارد. برای برخی فیلم‌سازان هر پروژه دنیای مستقلی است، اما برای من ادامه‌ مسیر است.»

وی درباره‌ی نقش خلاقیت کارگردان در روایت مستند افزود: «گاهی باید واقعیت را روایت کرد، گاهی حقیقت را. در روایت واقعیت، مستندساز شبیه گزارشگر است، اما در روایت حقیقت، خلاقیت فردی و دانش علمی او وارد میدان می‌شود. این خلاقیت فرمول خاصی ندارد؛ تصمیمی است که در لحظه گرفته می‌شود و نتیجه‌اش بعدها روشن می‌شود.»

طاهری بخش تولید را چالش‌برانگیزترین مرحله ساخت مستند دانست و گفت: «در کار اخیرم، بخش تولید دشوارترین قسمت بود. برای فیلم‌برداری در شهرک ‌های سینمایی و غیر سینمایی، ماه‌ها دنبال لوکیشن مناسب گشتم چون دکورهای تاریخی از بین رفته بود. این مرحله معمولاً سخت‌ترین بخش کار من است.»

وی در ادامه تأکید کرد: «بزرگ‌ترین رسالت مستندساز بالا بردن سطح آگاهی جامعه است. ما موظفیم مردم را به دانایی نزدیک‌تر کنیم تا در برابر فریب و شعار، آگاهانه تصمیم بگیرند. اگر امروز جامعه‌ ایران نیاز به چیزی دارد، آن آگاهی است، نه تبلیغ و شعار.»

طاهری درباره‌ی آینده‌ی مستندسازی در ایران هشدار داد: «به دلیل هزینه‌های بالا، بازده پایین و مخاطب محدود، آینده   مستندسازی در ایران چندان امیدوارکننده نیست. بسیاری از مستندسازان ناچارند برای گذران زندگی به کارهای دیگر روی بیاورند یا مهاجرت کنند. مستندسازی امروز در کشور ما بیشتر از هر چیز، عشق و ازخودگذشتگی می‌خواهد.»

وی در پایان، خطاب به مستندسازان جوان گفت: «پیشنهاد من این است که پیش از ورود به این حوزه، منبع درآمد مطمئنی برای خودشان داشته باشند. مستندسازی در ایران یک مسیر دشوار و پرهزینه است، اما اگر با عشق واردش شوید، ارزشش را دارد.»