ورزش؛ سپر محافظ سلامت روان نوجوانان در برابر استرس و افسردگی

زهرا خزایی همزمان با روز تربیت بدنی  در گفت‌وگو با پانا در پاسخ به سوالی درباره تأثیر ورزش و سلامت روان بر سلامت جسم، اظهار کرد: ورزش صرفاً یک فعالیت بدنی نیست، بلکه فضای روانشناختی مؤثر است که می‌تواند به اندازه برخی مداخلات درمانی مانند کاهش استرس، اضطراب و افسردگی نقش بسزایی ایفا کند. قطعاً یکی از راهکارهای درمانی برای این موارد، ورزش کردن است. تحقیقات روانشناسی و علوم اعصاب نشان داده‌اند که فعالیت بدنی، به‌ویژه اگر به شکل منظم انجام شود، باعث افزایش ترشح سروتونین در بدن می‌شود که همان هورمون‌های شادی و آرامش هستند و تأثیر قابل‌توجهی دارند. این هورمون‌ها می‌توانند احساس سبکی، آرامش و امید را در فرد تقویت کنند و به نوعی درمان ضد افسردگی طبیعی به شمار می‌روند. همچنین ورزش می‌تواند موجب کاهش فشارهای زندگی و استرس شود.

وی افزود: زندگی امروزی، چه برای نوجوانان و چه جوانان، پر از فشارهای روانی است؛ از استرس‌های تحصیلی و شغلی گرفته تا چالش‌های روابط اجتماعی و حتی فشارهای ناشی از فضای مجازی که به‌شدت تأثیرگذارند. در چنین فضای پر استرسی، ورزش راهکاری طبیعی برای تنظیم هیجانات به شمار می‌آید.

این روان‌شناس تاکید کرد: وقتی فرد به فعالیت بدنی می‌پردازد، نخستین واکنشی که در بدن رخ می‌دهد، افزایش ضربان قلب و گردش خون است و همچنین سیستم عصبی که مسئول واکنش‌های استرس است، در بدن متعادل‌تر می‌شود. این فرآیند ذهن را از افکار تکراری و نشخوارهای ذهنی دور می‌کند. به‌طور ساده می‌توان گفت ورزش همچون دکمه‌ای برای بازسازی روانی عمل می‌کند و به فرد کمک می‌کند توان بیشتری برای مواجهه با مشکلات خود داشته باشد.

خزایی در ادامه به نقش ورزش در زندگی نوجوانان و جوانان اشاره کرد و گفت: در دوره نوجوانی و جوانی، فرد درگیر هویت‌یابی، رقابت‌های تحصیلی و اجتماعی و فشارهای روانی زیادی است. ورزش در این سنین تأثیرات حیاتی متعددی دارد؛ نخست تقویت عزت نفس و تصویر بدنی مثبت از خود است. نوجوانان که با ظاهر و توانایی‌های خود درگیرند، با ورزش خود را توانمندتر می‌بینند. دوم ورزش می‌تواند پرخاشگری و اضطراب را کاهش دهد، زیرا انرژی هیجانی در این سنین بسیار بالاتر از حد معمول است و اگر به مسیر درست هدایت نشود، می‌تواند به پرخاشگری یا اضطراب منجر شود. ورزش این انرژی را به مسیر سالم‌تری سوق می‌دهد.

وی افزود: یکی دیگر از تأثیرات ورزش در نوجوانان و جوانان، تقویت مهارت‌های اجتماعی است. ورزش‌های گروهی باعث افزایش کار تیمی، همدلی و توانایی حل تعارض‌ها در افراد می‌شود. این مهارت‌ها می‌توانند بر سلامت روان آینده جوانان تأثیرگذار باشند و اهمیت زیادی دارند. به همین دلیل، برای کودکانی که مشکلات برقراری ارتباط یا تقویت هوش هیجانی دارند، ورزش‌های گروهی تجویز می‌کنیم تا با حضور در فضای گروهی، تأثیر بهتری بر روان و کنترل هیجانات خود داشته باشند.

این روان‌شناس ادامه داد: تأثیر دیگر ورزش، پیشگیری از آسیب‌های روانی و رفتاری در نوجوانان و جوانان است. افرادی که در ورزش فعال هستند، کمتر درگیر رفتارهای پرخطر، اعتیاد یا افسردگی شدید می‌شوند. بنابراین ورزش نه تنها عاملی برای تقویت سلامت جسم، بلکه ابزاری درمانی و پیشگیرانه برای سلامت روان به شمار می‌رود. ورزش به ما کمک می‌کند با مشکلات زندگی انعطاف‌پذیرتر برخورد کنیم، استرس‌ها را کنترل کنیم و احساس شادابی و امید بیشتری تجربه کنیم.»

وی تأکید کرد: به ویژه در نسل جوان و نوجوان، ورزش می‌تواند نقش سپر محافظ در برابر فشارهای روانی و اجتماعی ایفا کند که این قشر تجربه می‌کند و در سلامت آن‌ها تأثیرگذار باشد. سلامت روان نوجوانان یکی از مهم‌ترین موضوعات است که با ورزش می‌توان تضمینی برای آن فراهم کرد. نوجوانان در دوره حساسی از رشد جسمی، هویتی و اجتماعی قرار دارند و معمولاً در معرض اضطراب، استرس، پرخاشگری و کاهش اعتماد به نفس هستند؛ بنابراین ورزش می‌تواند ابزاری حمایتی برای آن‌ها باشد و تأثیر مثبتی بر سلامت روان آن‌ها بگذارد.

این روان‌شناس گفت: می‌توان گفت ورزش برای نوجوانان فقط یک تفریح یا فعالیت جسمانی نیست، بلکه سرمایه‌گذاری برای سلامت روان و آینده آن‌ها است.