دستیار هوش مصنوعی «نکته» بر مبنای تحلیل علوم انسانی و اسلامی برنامه‌نویسی شده است

دکتر علی محرابی مدیر گروه پژوهشگران جهادی هوش مصنوعی نکته در هشتمین نشست هیئت اندیشه‌ورز روایت پیشرفت با محوریت بررسی کاربرد‌های هوش مصنوعی در عرصه‌های علمی، آموزشی و رسانه‌ای که امروز به همت مرکز رسانه و فضای مجازی حوزه‌های علمیه و با مشارکت خبرگزاری رسا برگزار شد، اظهار داشت: برای دستیابی به هوش مصنوعی پیشرفته، سه مرحله تاریخی را پشت سر گذاشته‌ایم.

وی افزود: این سه مرحله، مراحلی بود که ما را از صرفاً انباشت داده به امکان تحلیل هوشمند آن رساند. در مراحل نخست، تلاش بر این بود که بتوانیم داده‌های عظیم را گردآوری و جست‌و‌جو کنیم. در این مرحله، نه تنها امکان تحلیل این حجم عظیم از داده‌ها فراهم شد بلکه شاهد ظهور سامانه‌هایی هستیم که نه تنها به تحلیل داده میپردازند، بلکه توانایی تولید ساختار‌های زبانی و معنایی جدید را نیز دارند.

وی در ادامه با اشاره به ساختار فنی هوش مصنوعی تصریح کرد: برای توسعه هوش مصنوعی‌های پیشرفته، نیاز به زیرساخت‌های عظیم سخت افزاری و سرمایه گذاری کلان وجود دارد. همین مسئله باعث شده است که بسیاری از کشور‌ها در انحصار قدرت‌های بزرگ باقی بمانند. متأسفانه ما در کشورمان هنوز موفق به ایجاد این زیرساخت‌ها به صورت کامل نشده‌ایم، در حالیکه کشوری مانند چین توانسته با ارائه رسمی هوش مصنوعی بومی خود با نام «دیپ سیک» وارد میدان رقابت جهانی شود.

محرابی در بخش دیگری از سخنان خود، نسبت به خطرات سوگیری در هوش مصنوعی‌های تحت کنترل دولت‌ها و شرکت‌های غربی هشدار داد و اظهار داشت: برخی از سیستم‌های جاسوسی جهانی که با جمهوری اسلامی ایران و ارزش‌های انسانی تضاد دارند، از زیرساخت‌های هوش مصنوعی به عنوان ابزاری برای تحریف حقیقت و اعمال سوگیری استفاده می‌کنند.

وی با بیان مثالی از این سوگیری گفت: اگر در برخی از سامانه‌های هوش مصنوعی جست‌و‌جو کنید که آیا نتانیاهو یک جنایتکار جنگی است، پاسخ مشخصی دریافت نمی‌کنید، در حالی که بسیاری از منابع و رسانه‌ها در سطح جهانی این عنوان را به او نسبت داده‌اند و وی تحت پیگرد بین المللی نیز قرار دارد. این نشان می‌دهد که حتی هوش مصنوعی نیز می‌تواند در دام سانسور و تحریف قرار گیرد.

مدیر گروه پژوهشگران جهادی هوش مصنوعی نُکتِه تأکید کرد: لازم است کشور‌های مستقل و عدالت محور، با تکیه بر توان داخلی و سرمایه گذاری در زیرساخت‌های بومی، گام‌های جدی برای توسعه هوش مصنوعی عادلانه، شفاف و بومی بردارند تا از سلطه اطلاعاتی دشمنان در امان بمانند.

دکتر محرابی در ادامه سخنان خود با طرح این پرسش که چرا ما وارد گود هوش مصنوعی شدیم؟ به تبیین ضرورت ورود جمهوری اسلامی ایران به این حوزه پرداخت و تصریح کرد: در برخی عرصه‌های هوش مصنوعی، قله‌ها فتح شده و شاید دیگر نیازی به ورود ما نباشد، اما در حوزه‌هایی همچون تحلیل علوم انسانی و اسلامی، هنوز زمین بکر و دست نخورد‌های پیش روی ماست. از این رو، ما احساس نیاز کردیم و وارد این میدان شدیم.

وی افزود: ضروری است که قله تحلیل و پردازش علوم اسلامی توسط خود ما فتح شود؛ چرا که دیگران نه تنها به این عرصه ورود نمی‌کنند، بلکه چند دلیل جدی وجود دارد که مانع از پیشرفت هوش مصنوعی غربی در این زمینه می‌شود. نخست آنکه این حوزه برای آنها صرفه اقتصادی ندارد؛ هزینه کرد برای پردازش متون دینی اسلامی، بدون سود مالی مستقیم، منطقی در اقتصاد سرمایه داری آنها ندارد. دوم آنکه اگر هم به سراغ این حوزه بیایند، با رویکرد تحریفی و سوگیرانه، مفاهیم دینی را به گون‌های بازنمایی می‌کنند که در راستای اهداف سیاسی و فرهنگیشان باشد.

محرابی با اشاره به یکی از مباحث بنیادین در فلسفه هوش مصنوعی گفت: یکی از روش‌های ساخت هوش مصنوعی، مهندسی معکوس از ساختار‌های ذهنی انسان است؛ اما سؤال اساسی اینجاست که کدام نوع از تفکر و هوش انسانی مبنای این شبیه سازی قرار میگیرد؟ آیا قرار است از هوش اومانیستی غربی الگوبرداری شود یا از هوش انسانی بر پایه آموزه‌های توحیدی و اسلامی؟

وی ادامه داد: اگر ما کلان داده‌ها (Big Data) را جمع آوری کنیم و صرفاً بر اساس الگو‌های غربی و بدون لحاظ مبانی اسلامی هوش مصنوعی بسازیم، خروجی آن چیزی نخواهد بود جز سامانه‌هایی مانند ChatGPT؛ سامانه‌هایی که در ظاهر پاسخ میدهند، اما در عمق، بر پایه منطق لیبرالی، امانیستی و سکولار شکل گرفتهاند.

دکتر محرابی در پایان تأکید کرد: تفاوت اصلی هوش مصنوعی اسلامی با هوش مصنوعی غربی در نوع نگاهی است که به انسان، معنا، حقیقت و هستی دارد. ما نیازمند توسعه هوش مصنوعی‌هایی هستیم که نه تنها در خدمت انسان باشد، بلکه با فهمی اسلامی از انسان، معنا و علم، به یاری تمدن نوین اسلامی بیاید.