داغی که بر دل تاریخ نشست

حسن ابن علی(ع)، فرزند امام علی(ع) و حضرت فاطمه زهرا(س)، نخستین نوه پیامبر اسلام(ص) بود که در آغوش پیامبر رشد کرد و از مهر بی‌پایان او بهره‌مند شد.

بنابر گزارش‌های تاریخی، پیامبر(ص) نام «حسن» را برای او برگزید و او را بسیار دوست داشت. امام حسن(ع) تا هفت سالگی در کنار پیامبر(ص) بود و در رویدادهای مهمی چون بیعت رضوان و ماجرای مباهله با مسیحیان نجران حضور داشت.

او یکی از اصحاب کساست که آیه تطهیر درباره آن‌ها نازل شد و شیعیان آنان را معصوم می‌دانند. همچنین، آیات اطعام، مودت و مباهله نیز درباره امام حسن(ع) و خانواده‌اش نازل شده است.

بخشندگی او تا جایی پیش رفت که دو بار تمام دارایی خود را در راه خدا بخشید و سه بار نیمی از اموالش را صدقه داد. به همین سبب، او را «کریم اهل‌بیت(ع)» خوانده‌اند. همچنین، ۲۰ یا ۲۵ بار پیاده به حج رفت.

از دوران او در زمان خلفای نخستین اطلاعات اندکی در دست است، اما به دستور عمر بن خطاب در شورای شش‌نفره انتخاب خلیفه سوم حاضر شد و در دوره عثمان نیز در برخی جنگ‌ها شرکت داشت. در روزهای پایانی خلافت عثمان، با دستور امام علی(ع) از خانه او محافظت کرد. پس از خلافت پدرش، در جنگ‌های جمل و صفین از فرماندهان سپاه بود و با او به کوفه رفت.

در سال ۴۰ هجری قمری و پس از شهادت امام علی(ع)، امام حسن(ع) به امامت رسید و در همان روز، بیش از چهل هزار نفر با او بیعت کردند. اما معاویه خلافت او را نپذیرفت و با لشکری از شام به عراق حرکت کرد. امام حسن(ع) سپاهیان خود را به فرماندهی عبیدالله بن عباس و دیگران روانه کرد، اما با خیانت برخی فرماندهان و تحریک معاویه، سپاه دچار تزلزل شد. حتی امام حسن(ع) هدف سوءقصد قرار گرفت و زخمی شد. پس از مشاهده نامه‌های سران کوفه که به معاویه وعده تسلیم یا قتل او را داده بودند، و برای حفظ جان مسلمانان، امام مجتبی(ع) صلح با معاویه را پذیرفت؛

مشروط بر آن‌که او بر اساس قرآن و سنت پیامبر(ص) حکومت کند، جانشینی برای خود تعیین نکند، و امنیت شیعیان تضمین شود؛ اما معاویه هیچ‌یک از شروط را رعایت نکرد.

امام حسن(ع) پس از صلح، به مدینه بازگشت و تا پایان عمر در آن‌جا اقامت گزید. او مرجعیت علمی و جایگاه والایی در جامعه داشت. هنگامی‌که معاویه تصمیم گرفت برای پسرش یزید بیعت بگیرد، همسر امام حسن(ع) یعنی جعده را با وعده صد هزار درهم تطمیع کرد تا ایشان را مسموم کند. امام حسن مجتبی(ع) در اثر همان زهر به شهادت رسید.

بنابر گزارش‌ها، ایشان پس از ۴۰ روز بیماری، در روز ۲۸ صفر سال ۴۹ هجری قمری و در سن ۴۷ سالگی به شهادت رسیدند. امام حسن(ع) وصیت کرده بود که در کنار پیامبر(ص) دفن شود، اما مروان بن حکم و گروهی از بنی‌امیه مانع این کار شدند. سرانجام پیکر مطهر ایشان در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.