خاکی که هنوز ایستاده اما زخمی است؛
برداشت گندم در شازند، زیر سایه بحران زیست‌محیطی
شازند (پانا) - آغاز فصل برداشت گندم در شهرستان شازند، بار دیگر پیوند عمیق کشاورزی و محیط زیست را در مرکز توجه قرار داده است؛ جایی که هر خوشه طلایی، نمادی از مقاومت طبیعت در برابر فرسایش، خشکسالی و بی‌توجهی‌های مزمن است.
با شروع برداشت گندم در سطح مزارع شهرستان شازند، نگاه‌ها تنها معطوف به عملکرد کمباین‌ها نیست بلکه آنچه در لایه‌های پنهان این فرآیند دیده می‌شود، وضعیت نگران‌کننده‌ای است که منابع خاک و آب با آن روبه‌رو شده‌اند. کشاورزی در این منطقه، سال‌ها است تحت فشار عوامل طبیعی و انسانی فرسوده می‌شود و اکنون نشانه‌های ضعف ساختاری در زمین‌های کشاورزی آشکارتر از همیشه است.
بررسی‌های میدانی جهاد کشاورزی، نشان می‌دهد که تاکنون ده‌ها هکتار از اراضی شهرستان وارد مرحله برداشت شده‌اند و میانگین عملکرد در این مزارع بین ۲۰۰ تا ۶۰۰ کیلوگرم در هکتار گزارش شده است. این عدد، هرچند در ظاهر می‌تواند نشانه‌ای از پویایی کشاورزی باشد اما در واقع نشان‌دهنده چالشی عمیق در توان تولید پایدار زمین‌ها است. کاهش مواد آلی خاک، افت سطح آب‌های زیرزمینی و عدم گردش علمی در الگوی کشت باعث شده‌اند که بهره‌وری این زمین‌ها به مرور زمان افت کند و وابستگی به شرایط ناپایدار اقلیمی افزایش یابد.
محمد طاهری، کارشناس پهنه جهاد کشاورزی شازند، ضمن تأکید بر اهمیت رعایت نکات فنی در زمان برداشت، هشدار داده که بدون نگاه بلندمدت به مدیریت منابع طبیعی، کاهش ضایعات و افزایش بهره‌وری، تنها در حد توصیه باقی می‌ماند.
او گفته که ماشین‌آلات برداشت اگرچه بخشی از پیشرفت تکنولوژیک در بخش کشاورزی هستند اما نبود زیرساخت‌های زیست‌محیطی و عدم احیای خاک می‌تواند همین تکنولوژی را نیز به عاملی برای شتاب‌دادن به فرسایش تبدیل کند.
این هشدارها در شرایطی مطرح می‌شوند که تغییرات اقلیمی در سال‌های اخیر بیش از پیش بر اقلیم شازند تأثیر گذاشته است. افزایش دمای میانگین، بی‌نظمی در توزیع بارندگی‌ها و خشکی‌های مداوم باعث شده است که کشت دیم در این منطقه با خطرپذیری بالایی همراه باشد. در کنار آن، نبود برنامه‌ریزی منسجم برای اصلاح الگوی کشت، موجب تشدید فشار بر منابع طبیعی و ناکارآمدی چرخه تولید شده است.
از سوی دیگر، فرسایش خاک به عنوان یکی از تهدیدهای جدی در این منطقه شناخته می‌شود؛ فرسایشی که نه‌تنها بهره‌وری زمین را کاهش می‌دهد، بلکه امنیت غذایی در بلندمدت را نیز تهدید می‌کند. فقدان پوشش گیاهی مناسب و مدیریت ناکافی زراعی، فرسایش خاک را شدت بخشیده و هر سال بخش‌هایی از زمین‌های کشاورزی را از دسترس خارج می‌کند.
همچنین، کاهش بارندگی‌های مؤثر و افزایش دما، فشار مضاعفی بر منابع آب زیرزمینی وارد آورده است. بسیاری از چاه‌های کشاورزی در شهرستان با کاهش سطح آب مواجه‌اند که نتیجه آن، افزایش هزینه‌های تولید و کاهش توانایی کشاورزان در آبیاری زمین‌های خود است. این روند نگران‌کننده، علاوه بر تأثیرات اقتصادی، به سلامت اکوسیستم‌های محلی نیز آسیب می‌رساند.
برداشت امسال گندم در شازند، اگرچه نمادی از تداوم حیات روستاها و پایداری تولید است، اما هم‌زمان صدای هشدار طبیعت را نیز با خود دارد؛ طبیعتی که سال‌هاست فریاد می‌زند: "مرا نجات دهید پیش از آنکه خیلی دیر شود."
اگر تدابیر زیست‌محیطی و کشاورزی متناسب با شرایط اقلیمی اتخاذ نشود، باید منتظر پیامدهای ناگوارتر و افت بیشتر بهره‌وری در سال‌های آینده باشیم؛ پیامدهایی که به اقتصاد محلی، معیشت کشاورزان و امنیت غذایی منطقه و کشور لطمه خواهد زد.
ارسال دیدگاه