فرآیند تولید علم به فناوری موجب پرورش خلاقیت و روحیه آفرینش در نسل جوان می‌شود

حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه امروز شنبه در رویداد سه‌روزه «قم؛ قطب تمدنی جهان اسلام» در دانشگاه قم با تاکید بر اهمیت توجه به فناوری‌های نرم در مسیر توسعه علمی، فرهنگی و اجتماعی کشور اظهار کرد: این‌گونه فعالیت‌ها نقشی بنیادین در رشد علمی و فرهنگی جامعه ایفا می‌کنند و باید جایگاه واقعی آن‌ها در سیاست‌گذاری‌های علمی کشور مورد توجه قرار گیرد.

وی با اشاره به مبانی نظری و فلسفی این دست رویدادها افزود: برنامه‌ها و رویدادهایی که نسل نوجوان، جوان، عموم مردم و جامعه علمی و تخصصی را به‌صورت هم‌زمان درگیر می‌کنند و مشارکت اجتماعی را افزایش می‌دهند، صرفاً فعالیت‌هایی فرهنگی یا آموزشی نیستند، بلکه ریشه در نظریه‌های فلسفه علم دارند و بخشی از فرآیند پیشرفت علمی به‌شمار می‌آیند.

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه در تبیین نگاه فیلسوفان علم به مسیر پیشرفت علمی گفت: فلاسفه علم، فرآیند پیشرفت علمی را در چند گام اساسی تبیین کرده‌اند.در گام نخست، علوم پایه مانند فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی و زمین‌شناسی قرار دارند که مأموریت آن‌ها کشف واقعیت‌های طبیعت است.ابزار اصلی این علوم، ریاضیات است؛ دانشی که گرچه خود بنیادی محسوب می‌شود، اما نقش ابزاری برای فهم جهان طبیعت را ایفا می‌کند.

وی تصریح کرد: در گام دوم، این شناخت‌های علمی وارد عرصه تسخیر و تغییر طبیعت می‌شوند و در این مرحله، علوم مهندسی شکل می‌گیرند.مهندسی شیمی، فیزیک کاربردی و سایر رشته‌های مشابه، مصداق همین مرحله‌اند که علم را از سطح شناخت به سطح کاربرد و تغییر ارتقا می‌دهند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: در گام سوم، از دل علوم مهندسی،صنایع متولد می‌شوند؛ صنایعی که نقش واسطه تغییر را ایفا می‌کنند.برای مثال، صنعت پتروشیمی از دانش شیمی آغاز و به تولید محصولات متنوعی مانند کود اوره منتهی شد.همچنین در حوزه پزشکی، ترکیب علوم پایه با مهندسی پزشکی، زمینه‌ساز پیشرفت‌هایی نظیر پیوند اعضا و سلول‌ها شده است.

وی با اشاره به فرآیند تبدیل علم به فناوری خاطرنشان کرد: مسیر پیشرفت علمی از ایده تا آفرینش، دارای مراحلی مشخص است؛ از طرح ایده و تبدیل آن به نظریه، تا ورود به حوزه دانش‌بنیان و در نهایت صنعتی‌سازی و تجاری‌سازی. این فرآیند همان مدل نه‌مرحله‌ای موسوم به TRL است که زیربنای تمام نوآوری‌ها و فناوری‌های معاصر به‌شمار می‌آید.

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه تأکید کرد: استمرار چنین رویدادهایی، علاوه‌بر توسعه علمی، موجب پرورش تفکر فلسفی، خلاقیت و روحیه آفرینش در میان نسل جوان می‌شود و نقش مهمی در آینده علمی کشور دارد.

وی با اشاره به تحولات جدید در علوم انسانی اظهار کرد: فیلسوفان معاصر علوم انسانی، به‌ویژه در دو دهه اخیر، بر این باورند که از دل علوم انسانی و اجتماعی، شاخه‌ای نوین از دانش پدید آمده که از آن با عنوان «فناوری‌های نرم اجتماعی» یاد می‌شود. این فناوری‌ها برخلاف فناوری‌های سخت صنعتی، به‌جای تغییر طبیعت، بر تغییر انسان، فرهنگ و رفتار اجتماعی تمرکز دارند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در تشریح این مفهوم گفت: فناوری آموزشی یا تکنولوژی آموزش، نمونه‌ای روشن از فناوری‌های نرم اجتماعی است؛ دانشی که با تکیه بر روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و مدیریت آموزشی شکل گرفته و هدف آن ارتقای کیفیت یادگیری و بهبود تعاملات انسانی است. این مرحله را می‌توان گام سوم علوم انسانی دانست؛ یعنی گذار از نظریه به فناوری اجتماعی.

وی خاطرنشان کرد: علوم انسانی صرفاً به شناخت انسان محدود نمی‌شود، بلکه ظرفیت آن را دارد که به خلق و مهندسی رفتار، فرهنگ و روابط اجتماعی منجر شود. همان‌گونه که علوم طبیعی به مهندسی جهان مادی انجامید، علوم انسانی نیز می‌تواند به مهندسی اجتماع بینجامد.

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه با اشاره به اهداف فناوری‌های نرم اجتماعی افزود: این فناوری‌ها به‌دنبال ایجاد تحول در انسان هستند؛ تحولی که می‌تواند در سطوح مختلف دانش، بینش، نگرش یا کنش اجتماعی رخ دهد. برای مثال، فناوری آموزشی بر تغییر دانش افراد تمرکز دارد، در حالی که حوزه حکمرانی، معطوف به تغییر نگرش و جهت‌دهی رفتار اجتماعی است.

وی در ادامه، نقش رویدادهای علمی در تحقق فناوری‌های نرم را مهم ارزیابی کرد و گفت: تحقق این فناوری‌ها نیازمند ساختارهای عینی و انضمامی است. جشنواره‌ها، همایش‌ها و رویدادهای علمی از جمله این ساختارها هستند که زمینه ترویج، توسعه و نهادینه‌سازی فناوری‌های نرم اجتماعی را فراهم می‌کنند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی  با اشاره به ابزارهای تحقق فناوری‌های نرم اجتماعی اظهار کرد: رسانه‌ها، هوش‌مصنوعی و فضای‌مجازی از مهم‌ترین ابزارهایی هستند که این فناوری‌ها برای تغییر دانش و بینش جوامع از آن‌ها بهره می‌گیرند. این ابزارها توان اثرگذاری بر اقشار مختلف جامعه در سنین گوناگون را دارند.

وی در پایان با اشاره به نمونه‌هایی عینی از فناوری‌های نرم اجتماعی تأکید کرد: راهیان نور با ایجاد فضایی معنوی، می‌تواند نگرش و بینش افراد را دگرگون سازد و راویان پیشرفت نیز با نمایش دستاوردهای علمی کشور، نقش مؤثری در تقویت باور عمومی و اعتماد‌به‌نفس ملی ایفا می‌کنند.