قطاری که به پیش می رود؛ رمزهای موفقیت یک رویداد سینمایی

حال و هوای کلی جشنواره و سطح کیفی آثار،  حضور هنرمندان، مستندسازان، میهمانان و اساتید، اصحاب رسانه و بخش های روشنفکری و نخبگانی جامعه در طول روزهای برگزاری این رویداد نشان می دهد که روند رشد جشنواره، امیدوارکننده و  نمایشی از این واقعیت است که سینمای مستند ایران برغم همه مشکلات دست و پاگیر در بخش "منابع، اعتبارات" و "تراز اجتماعی" همچنان،  قوی و پویا ظاهر می شود و به سمت رشد، توسعه  و گسترش  مرزهای مفاهیم و مضامین در حرکت است. به صراحت می توان گفت  قطار توسعه سینما حقیقت متوقف نشده است.

 شکی نیست که فقدان هویت صنفی و نبود امنیت شغلی از چالش های جدی مبتلابه حوزه سینمای مستند ایران است. البته، دیگر صنوف سینمایی هم به گونه ای با این چالش اساسی مواجه هستند.  ضعف نهادهای صنفی، انحراف از مسیر و مشغول شدن به  مباحث "سایر" باعث شده تا اغلب صنوف سینمایی امروز،  در زمینه اشتعال، معیشت، رفاه، تامین اجتماعی و امنیت شغلی و احراز هویت اجتماعی با مشکلات عدیده ای همراه باشند.

به تبع، همه این معضلات از جمله: نبود امنیت شغلی، محدودیت منابع و اعتبارات در تولید مستند، برآوردهای پایین،  بودجه‌ محدود و عدم انطباق هزینه‌ها با تراز تولیدات باعث شده اند تا سینمای مستند قادر نباشد به تناسب وجود نیروی انسانی کیفی و مستتدسازان متخصص و صاحب دیدگاه جهش های اساسی بردارد. دولت ها در ادوار مختلف همواره کوشیدند تمهیدات برای ترازمندی سقف اعتبارات و منابع ایجاد کنند ولی همواره، اولویت های ثانویه این بخش ها را مهجور ساخته است. مضافا که فرایند تولید مستند در مقایسه با آثار داستانی بسیار متفاوت است. مشکلاتی که در مسیر تولید و روند ساخت یک مستند از پیش‌تولید، انتخاب ایده و سوژه، مصائب بعد از تولید و بعضا، چالش های حقوقی و ...  سبب می شود به هیچ وجه با سایر گونه ها شبیه نباشد.

یکی از تفاوت های مهم سینمای مستند با سایر بخش های سینمایی بویژه در عرصه مستند بحران این است که این بحران ها هستند که مستندساز را انتخاب می کنند. در حالی که در سینمایی نوعی عافیت و امنیت خاطر بیشتری وجود دارد. مستندسازان بحران جان بر کف در میدان حضور می یابند  یا در حوزه مستندهای حیات وحش و محیط زیست هم،  با شرایط صعب و دشوار جغرافیایی و ایمنی روبرو هستند.

_ سینمای مستند، جسورتر و پیشروتر از سینمای داستانی است. پویاتر و به روزتر و انقلابی تر است. درون و بیرون جامعه و تاریخ در این سینما عریان می شود و نسبت به ذهنیت اجتماعی صادق تر و شفاف تر است. از این رو، سینمای مستند گنجینه بی همتا و غنی است برای مسئولان فرهنگی و متولیان اجتماعی و جامعه شناسان؛  و ظرفیت و قدرت بالایی در بازنمایی تصویری حرکت های درونی جامعه دارد. به طور قطع. فیلم های مستند  معتبر به مثابه اسناد تاریخی اند و حتی،  بدترین اثر مستند نیز،  سند تصویری ثبت  شده برای نسل‌های آینده  است.

و اما سینما حقیقت

سینمای مستند ایران در دو دهه اخیر، بخش بزرگی از موفقیت ها و فرازهایش  را مرهون رویدادی است که مشعل این گونه هنری را  در سال های سخت روشن نگه داشته است. - "جشنواره بین المللی سینما حقیقت"

این جشنواره با ساختار حرفه ای امروز، در منطقه و خاورمیانه از جایگاه معتبر و ممتازی برخوردار است.

جشنواره ای که در کشف استعدادهای برتر و معرفی نسل نوظهور مستندسازان به اقتضای شرایط عمومی و فرهنگی کشور،  موفق عمل کرده است.

وزن و اعتبار این جشنواره اجازه رشد جشنواره های موازی را نداده و چندین نسل  مستندسازی از مسیر این رویداد مهم به جامعه معرفی شدند.  قطع به یقین، هیچ "ساز و کار" دیگری به میزان این جشنواره نتوانسته در کشف و شناسایی چهره های تازه حوزه مستند موثر باشد.

برخورداری از دبیرخانه با تجربه و حرفه ای، ثبات مدیریت جشنواره، داشتن اتاق فکر آگاه و مسلط به مسائل و ضرورت های جامعه و نیازهای سالانه، توجه به حوزه آموزش و پژوهش به عنوان دو رکن اساسی خلاقیت در  آثار مستند، ارتباط گسترده با استان ها و شهرستان ها به حسب شناخت متقابل، تعامل مقبول با صنوف مرتبط حوزه مستند و جامعه صنفی،  ارتباط و فعالیت مستمر سالانه در حوزه بین الملل برای شناسایی هنرمندان، مستندسازان همسو و گرداوری  آثار منطبق با استانداردهای فرهنگی کشور، توان جلب مشارکت مجموعه های فرهنگی و نهادهای هنری برای هم افزایی و ارتقای راندمان تولید مستند در کشور و ... از جمله راز و رمزهای موفقیت جشنواره سینما حقیقت است. 

  این جشنواره، امروز، با جایگاه محکم و موثقش، پایگاه تخصصی و سرمایه اجتما عی  سینمای مستند است و چتر حمایتی آن در شعاع گسترده ایی،  بخش بزرگی از فعالان این حوزه را تحت حمایت دارد.

ریل‌گذاری و زیرساخت ایجاد شده در سینمای مستند و سیاستگذاری به روز آن در حوزه محتواهای اجتماعی، نیازهای استراتژیک، مسائل محیط زیست، رویدادهای ملی و منطقه ای به  این جشنواره، هویت و دیسیپلین خاصی بخشیده است.

بر خلاف خیلی از جشنواره ها، "سینما حقیقت"، معلق و  بلاتکلیف نیست. اهداف، سیاست ها، افق های طراحی شده، اولویت های موضوعی حتی، نوع و سطح کیفی میهمانان و گروه های مخاطب هدف در آن احصا شده و مشخص است .

در محتوای آثار جشنواره همه گونه مفاهیم و موضوع به حسب ضرورت های فرهنگی، امنیتی، اجتماعی، ورزشی خانواده، جوانان و نوجوانان، بحران های منطقه ای و بین المللی ، غزه، جنگ ۱۲ روزه، مسائل محیط زیست و حیاط وحش، زندگی چهره ها و مشاهیر تاریخی، علمی و سیاسی  و .... وجود دارد.

در فضای جشنواره کمتر شاهد آدم های متفرقه و غیرمرتبط هستیم و حواشی زرد کمتری را به خود اختصاص می دهد. 

جشنواره حقیقت با اتکا به دو ضلع " آموزش و پژوهش" همواره کوشیده در کنار بسترهای اجتماعی سینمای مستند،  ظرفیت مضاعفی را برای آموزش و پژوهش در جشنواره باز کند و خوشبختانه، تعدد کارگاه های موضوعی و تخصصی، دعوت از اساتید معتبر داخلی و خارجی، انتشارات متون تخصصی، حضور میهمانانی متخصص و نه " زینت المجالس" از سایر کشورها، ارائه مقالات  از صاحبنظران این حوزه و ...  ارزش افزوده چشمگیری را در جشنواره فراهم آورده است.

تردیدی نیست که اعتبار اجتماعی جشنواره سینما حقیقت و سازمان دهی تخصصی که بوجود آورد، آن را به پایگاهی برای حمایت، اعتباربخشی، تشخص دهی، هویت سازی و دلگرمی جامعه مستندسازان کشور تبدیل ساخت و  به عنوان مهم ترین و بزرگ ترین جشنواره سینمای مستند ایران و منطقه اکنون، با پشت سر گذاشتن  دو دهه،  پل ارتباطی مهم،  حلقه وصل و میعادگاه مستندسازان کشور است. مجموع تمام این پارامترها سبب شده تا جشنواره سینماحقیقت به قطب پرمخاطب سینمای مستند در ایران و منطقه خاورمیانه تبدیل شود.