قضاوت شتاب‌زده انگیزه را می‌خشکاند

افسانه رحیمی در گفت‌و‌گو با پانا بیان کرد: «قضاوت‌های سریع و بدون تأمل معلمان و اولیا مانند تیغی دولبه، اشتیاق به یادگیری و اعتمادبه‌نفس دانش‌آموزان را هدف قرار می‌دهد و میل درونی آنان برای تلاش را به شدت تضعیف می‌کند.»

وی افزود: «متأسفانه در بسیاری از محیط‌های آموزشی و حتی خانوادگی، شاهد برچسب‌زنی‌های عجولانه و قضاوت‌هایی بر پایه یک یا دو عملکرد محدود دانش‌آموزان هستیم.» 

رحیمی ادامه داد: «این نگاه سطحی و نتیجه‌محور بدون در نظر گرفتن فرآیند یادگیری، زمینه‌ها و استعدادهای متنوع کودکان و نوجوانان، ضربه‌ای جبران‌ناپذیر بر پیکره انگیزه درونی آنان وارد می‌سازد.»

وی اضافه کرد: «وقتی دانش‌آموزی به سرعت و تنها بر اساس یک امتحان یا یک رفتار، کم‌هوش، بی‌دقت یا شلوغ خطاب می‌شود به تدریج این باور را در خود نهادینه می‌کند که او واقعاً چنین است؛ زیرا این باور به مرور زمان، تلاش برای تغییر را در او بی‌معنا کرده و منجر به نوعی تسلیم‌شدگی و کاهش چشمگیر تلاش‌ها برای پیشرفت می‌شود.»

این روانشناس تربیتی با اشاره به آثار بلندمدت این رفتار تصریح کرد: «حتی اگر این قضاوت‌ها با نیتی خوب صورت گیرد در نهایت دانش‌آموز را به سویی می‌راند که تنها برای دریافت تأیید دیگران یا اجتناب از تنبیه فعالیت می‌کند نه برای لذت بردن از یادگیری و کشف ظرفیت‌های خود.» 

وی خاطرنشان کرد: «این امر سبب می‌شود خلاقیت از بین برود و حس کنجکاوی که عامل بنیادین یادگیری عمیق است به تدریج خاموش شود.»

رحیمی با تأکید بر نقش حساس والدین و مربیان ابراز کرد: «ضروری است که به جای تمرکز صرف بر نتایج و برچسب‌زنی به فرآیند یادگیری توجه کنیم و کوچکترین پیشرفت‌ها و تلاش‌های دانش‌آموز را حتی اگر به نتیجه مطلوب نینجامیده، مورد تشویق قرار دهیم. باید به کودکان بیاموزیم که شکست، بخشی طبیعی از مسیر یادگیری است، نه نشانه بی‌استعدادی یا ناتوانی.»

وی بیان کرد: «ایجاد فضایی امن و عاری از قضاوت‌های شتابزده به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد که بدون ترس از اشتباه کردن، سؤال بپرسند، تجربه کنند و در نهایت، انگیزه درونی و عزت نفس خود را حفظ کرده و تقویت کنند. پرورش نسلی باانگیزه و خلاق در گرو نگاهی تحول‌خواه و دور از عینک قضاوت‌های سریع است.»