الگوی ۳ ضلعی در سفرهای استانی رئیس جمهور/ عدالت آموزشی محور اصلی سفرهای استانی

سفرهای استانی مسعود پزشکیان به‌سرعت به یکی از شاخص‌های مهم دولت وفاق ملی تبدیل شده است. این سفرها که آخرین آن در استان خراسان جنوبی صورت گرفته است، فراتر از بازدیدهای تشریفاتی، به عرصه‌ای برای راه‌اندازی و تسریع «نهضت توسعه عدالت آموزشی» تبدیل شده‌اند.  بررسی محتوای سفرهای انجام‌شده نشان می‌دهد که اقدام رئیس‌جمهور از یک الگوی سه‌ضلعی یا «مثلثی» پیروی می‌کند که هر ضلع آن، بخشی از راهبرد کلان توسعه متوازن و عدالت‌محور را تشکیل می‌دهد.

ضلع اول: عدالت آموزشی 

این ضلع، قلب تپنده و موضوع محوری اغلب نشست‌های عمومی در سفرها است. پزشکیان عدالت آموزشی را نه یک شعار، بلکه «راهی برای رفع نابرابری‌ها و ایجاد فرصت برابر برای تمام فرزندان ایران» و یک «حق بنیادین» می‌داند. تأکید اصلی بر این است که هیچ کودک ایرانی نباید به دلیل جغرافیا یا وضعیت اقتصادی از آموزش محروم بماند.

ضلع دوم: توسعه اقتصادی مبتنی بر مزیت‌های بومی

رئیس‌جمهور در کنار آموزش،  در نشست‌های جداگانه با فعالان اقتصادی بر ضرورت استفاده از ظرفیت‌های منحصربه‌فرد هر استان تأکید دارد. برای نمونه، در خراسان جنوبی، پیشنهاد ایجاد «مثلث گردشگری شرق کشور» با محوریت این استان، کرمان و سیستان و بلوچستان و جذب هلدینگ‌های بزرگ اقتصادی مطرح شد. این نگاه نشان می‌دهد عدالت صرفاً با توزیع امکانات محقق نمی‌شود، بلکه با ایجاد موتورهای محلی رشد و اشتغال که مانع مهاجرت اجباری می‌شوند، تکمیل می‌گردد.

 ضلع سوم: تقویت سرمایه اجتماعی و روحیه مشارکت جمعی

این ضلع، روش و مکانیسم اجرایی دو ضلع پیشین است. رئیس جمهور با تکیه بر تجربه شخصی خود در ساخت صدها خانه بهداشت در آذربایجان شرقی، همواره بر این نکته تأکید می‌کند که دولت به تنهایی قادر به حل مشکلات عظیم زیرساختی نیست. بنابراین، احیای روحیه «همدلی»، «همبستگی» و «کار دسته‌جمعی» میان مردم، خیرین، نهادهای مردمی و دولت، به عنصری کلیدی در پیشبرد پروژه‌هایی مانند مدرسه‌سازی تبدیل شده است. 

 عدالت آموزشی: از شعار تا نهضت

مسعود پزشکیان در سخنرانی‌های متعدد، منظومه فکری خود از عدالت آموزشی را که فراتر از صرف «ساختن مدرسه» است، تشریح کرده است. بر این اساس، ابعاد مختلف این نهضت را می‌توان به شرح زیر دسته‌بندی کرد:

 بُعد زیرساختی و کمی: ساخت، تجهیز و به‌روزرسانی فضاهای آموزشی

این بعد، گام اول و ضروری شناخته می‌شود. هدف، ریشه‌کن کردن مدارس کپری سنگی و ایجاد فضای آموزشی ایمن و استاندارد در دورافتاده‌ترین نقاط است. در این راستا، الگوی مشارکتی، موفقیت‌های میدانی داشته است از جمله آغاز ساخت بیش از ۲ هزار  مدرسه در سیستان و بلوچستان یا حرکت خودجوش مردم روستای دستگرد خراسان جنوبی که در کمتر از نیمروز عملیات اولیه ساخت مدرسه شش‌کلاسه خود را انجام دادند.

 بُعد کیفی و محتوایی: اصلاح روش‌های آموزشی و تربیتی

رئیس‌جمهور به‌صراحت تأکید می‌کند: «در مسیر توسعه عدالت آموزشی تنها ساختن فضای آموزشی کافی نیست»  او از نظام آموزشی فعلی به دلیل ایجاد نابرابری کیفیت بین مدارس دولتی و غیرانتفاعی و تربیت «تک‌بعدی» نخبگان انتقاد می‌کند. راه‌حل پیشنهادی، اجرای آزمایشی روش‌های آموزشی نوین در یک شهر، استفاده از فناوری‌های مدرن و دیجیتال، و بالا بردن کیفیت آموزش در مدارس دولتی تا سطح مدارس خصوصی است.

بُعد انسانی و تربیتی: معلم محوری و شکوفایی استعداد

در این نگاه، «مدرسه کارگاه ساخت فردای ایران» است. بنابراین، توجه به معلم به‌عنوان محور اصلی تعلیم و تربیت حیاتی است. پیشنهادهایی چون ایجاد «نظام پاداش و حمایت ویژه برای معلمان مناطق محروم» و افزایش نقش آنان در تصمیم‌سازی مطرح شده است. همچنین، هدف نهایی، کشف و هدایت استعدادهای متنوع دانش‌آموزان بدون توجه به محل سکونت آنان تعریف شده است.

تاثیرات و دستاوردهای سفرهای استانی

احیای مشارکت مردمی و سرمایه اجتماعی: روایت‌هایی مانند بسیج تمام اقشار یک روستا برای مدرسه‌سازی نشان از زنده شدن روحیه ایثار و مسئولیت‌پذیری جمعی دارد. این مشارکت، خود به عاملی برای افزایش انسجام و امید در جامعه محلی تبدیل شده است.

 تغییر نگرش در مدیریت استانی: تجربه موفق استان‌هایی مانند خراسان رضوی در تسریع پروژه‌ها با کمک مردم، به عنوان الگویی برای سایر استانداران معرفی می‌شود. پزشکیان از استاندارانی که هنوز با «نگاه سنتی» و انتظار تأمین تمام بودجه از مرکز کار می‌کنند، انتقاد کرده و بر ضرورت اعتماد به مردم تأکید می‌کند.

 ایجاد پویایی و توجه ملی به مناطق مرزی: سفر به استان‌های مرزی و محروم و برگزاری نشست‌های پرتکرار با موضوع عدالت آموزشی، باعث شده مسائل و ظرفیت‌های این مناطق در کانون توجه ملی قرار گیرد. این امر هم بر روان‌سازی تخصیص منابع دولتی اثر می‌گذارد و هم مشارکت خیرین سراسری را جلب می‌کند.

می‌توان گفت سفرهای استانی مسعود پزشکیان با توجه به  «نهضت توسعه عدالت آموزشی»، در حال رقم زدن تغییری پارادایمی در مدیریت توسعه منطقه‌ای است. این رویکرد، توسعه را فرآیندی یک‌بعدی و صرفاً اقتصادی نمی‌بیند، بلکه آن را در مثلث به هم‌پیوسته «عدالت آموزشی»، «توسعه اقتصادی بوم‌محور» و «تقویت سرمایه اجتماعی» جست‌وجو می‌کند. موفقیت نهایی این راهبرد، نه تنها در گرو تداوم عزم سیاسی، که در توانایی تبدیل این نهضت به یک حرکت  پایدار و نهادینه شده در بافت اجتماعی کشور است.