هدف از رصد فعالیت‌های قرآن، عترت و نماز، دستیابی به واقعیت‌های میدانی است

میکائیل باقری پیش از ظهر امروز در جلسه هم‌اندیشی و هم‌افزایی سرناظران پایش فعالیت‌های قرآن، عترت و نماز در سراسر کشور با اشاره به شاخص‌های تمایز انسان‌ها گفت: علمای بزرگوار فرموده‌اند که انسان‌ها با شاخص‌هایی از یکدیگر متمایز می‌شوند؛ این یعنی معیار برتری و فضیلت انسان‌ها در چند مولفه خلاصه می‌شود. یکی از این مولفه‌ها «عقل» است؛ آن عقل عملی که انسان را به درک نیاز دیگران پیش از بیان آن‌ها می‌رساند. به‌عنوان مثال وقتی فرزند احساس می‌کند پدر و مادرش چیزی می‌خواهند و پیش از آنکه به زبان بیاورند، آن را انجام می‌دهد، این نشانه عقل است. احترام به والدین ارزشمند است اما احترام به‌تنهایی نشانه عقل نیست.

مدیرکل قرآن، عترت و نماز وزارت آموزش‌وپرورش ادامه داد: مولفه دیگر، «عزم» است؛ یعنی اراده انجام آنچه می‌گوییم. بسیاری از ما می‌گوییم از فردا ورزش می‌کنیم یا نماز اول وقت می‌خوانیم، اما عمل نمی‌کنیم. تفاوت انسان‌ها در همین نقطه رقم می‌خورد.

باقری خطاب به ناظران حاضر در جمع گفت: من در جمع شما این عزم و اراده جدی را دیدم و از این بابت بسیار خوشحال شدم. همین روحیه، انگیزه و شتابی مضاعف در کار من ایجاد کرد. دعای من این است که خداوند امثال شما را فراوان گرداند تا بتوانیم این مسیر را با قوت ادامه دهیم.

مدیرکل قرآن، عترت و نماز وزارت آموزش و پرورش با اشاره به اهداف رصد و پایش فعالیت‌های میدانی گفت: هدف اصلی ما از رصد و پایش، دستیابی به اطلاعات واقعی از میدان عمل است. البته این هدف کلان، اهداف جزئی‌تری هم دارد؛ از جمله تبادل تجربه میان مدارس، آموزش و رفع ابهامات، پاسخ به پرسش‌ها و دریافت بازخورد، انتقال اخبار و واقعیت‌های میدانی به سطوح بالاتر تصمیم‌گیری و موارد مشابه.

باقری با تأکید بر اهمیت انتقال تجربیات موفق ادامه داد: وقتی در بازدیدها فعالیت‌های نو و ابتکاری مشاهده می‌کنیم، مثلاً مدرسه‌ای که توانسته فرهنگ برگزاری باکیفیت نماز جماعت را نهادینه کند، می‌کوشیم این تجربه را به سایر مدارس منتقل کنیم.  به بیان دیگر، رصد میدانی یعنی تبادل تجربه و یادگیری متقابل، تا بتوان از ظرفیت‌های مدارس در جهت تقویت فرهنگ دینی و تربیتی بهره بیشتری برد.

انتقال پیام و نقش مدیران

 مدیرکل قرآن، عترت و نماز وزارت آموزش و پرورش با طرح یکی از پرسش‌های مهم اظهار کرد: یکی از پرسش‌های کلیدی این است که «پیام ما تا چه حد به مدرسه رسیده است؟» هدف این نیست که هر مدیر یا مربی حتماً همه مسابقات را برگزار کند؛ بلکه کافی است پیام برنامه‌ها و فرصت‌ها به گوش دانش‌آموز برسد.  اگر دانش‌آموز بداند مسابقات قرآنی، سامانه نور یا فعالیت‌های فرهنگی وجود دارد، یعنی مدیر وظیفه‌اش را انجام داده است.

وی تصریح کرد: اما اگر پیام منتقل نشود، یعنی بخشی از زنجیره دچار ضعف است و باید بازنگری شود.

وظایف ناظران

باقری با اشاره به وظایف ناظران گفت: از ناظران انتظار نداریم که بین شهرها جابه‌جا شوند؛ هر ناظر در محدوده خود فعالیت می‌کند، مگر در کلان‌شهرهایی مانند تهران، مشهد، تبریز یا اصفهان که ممکن است چند منطقه هم‌جوار را پوشش دهند.

مدیرکل قرآن، عترت و نماز وزارت آموزش و پرورش درباره انواع نظارت‌ها توضیح داد: نظارت‌ها دو نوع‌اند؛ نظارت فرایندی که از آغاز تا پایان سال تحصیلی است و نیز نظارت مقطعی که در ایام خاص مانند هفته قرآن یا بازدید از دارالقرآن‌ها انجام می‌شود.  برخی موضوعات مثل نماز جماعت یا فعالیت‌های هیئتی و قرآنی، مستمرند و همواره در رصد باقی می‌مانند.

دستورالعمل‌ها و شیوه‌نامه‌ها

وی از تدوین دستورالعمل‌ها و شیوه‌نامه‌ها جامع   خبر داد و توضیح داد: تدوین یک شیوه‌نامه جامع، ساختارمند و قابل‌فهم در دستور کار است. مقرر شد پیش‌نویس اولیه را آماده کنند تا پس از بررسی و جمع‌بندی نهایی شود. تجربیات موفق برخی مناطق در این زمینه بسیار ارزشمند است و باید در تدوین نهایی لحاظ شود.

انتخاب و ویژگی ناظران

باقری  با اشاره به ویژگی‌های ناظران اظهار کرد: ناظر لزوماً نباید قاری یا روحانی باشد؛ کافی است آشنایی عمومی با فعالیت‌های پرورشی و فرهنگی داشته باشد.  وظیفه اصلی ناظر، انتقال دقیق اطلاعات از کف میدان به ستاد است.

مدیرکل قرآن، عترت و نماز درباره نکات مثبت دیگر توضیح داد: از نکات مثبت دیگر، استفاده از دانش‌آموزان به عنوان ناظر است. گاه گفت‌وگو با چند دانش‌آموز، اطلاعاتی دقیق‌تر از یک بازدید رسمی به ما می‌دهد. در آینده، دسترسی دانش‌آموزی در سامانه‌ها برای ارسال گزارش‌های میدانی فعال خواهد شد.

هماهنگی و شبکه پایش

وی با اشاره به تشکیل شبکه رصد و پایش اظهار کرد: اکنون شبکه‌ای متشکل از اداره‌کل‌ها، مناطق و ناظران تشکیل شده است. این شبکه صرفاً ناظر نیست، بلکه شبکه رصد و پایش است؛ زیرا واژه «نظارت» بار اداری دارد، در حالی که هدف ما درک واقعیت، تعامل و بهبود مستمر است.

مدیرکل قرآن، عترت و نماز درباره مناطق تلفیقی با اهل سنت توضیح داد: در این مناطق نیز تأکید ما بر نقاط مشترک است؛ همچون محبت به پیامبر اکرم (ص) و ارزش‌های اخلاقی مشترک میان مسلمانان.

باقری با تشریح هدف نهایی اجرای برنامه‌ها ادامه داد: هدف نهایی ایجاد تصویر واقعی از وضعیت آموزشی و پرورشی کشور، تقویت ارتباط میدانی، تبادل تجربه، انتقال پیام مؤثر و حرکت هماهنگ میان مدرسه، منطقه، استان و وزارتخانه است.

استفاده از نیروهای بازنشسته و شاغل

وی با اشاره به استفاده از ظرفیت بازنشستگان در نظارت‌ها گفت: در موضوع ناظران، هیچ الزامی وجود ندارد که صرفاً بازنشسته یا صرفاً شاغل باشند. اما اگر بتوانیم از ظرفیت ارزشمند بازنشستگان استفاده کنیم، در واقع یک کار ملی و بزرگ انجام داده‌ایم.  تصور کنید در سطح کشور اعلام شود که سه هزار نیروی بازنشسته دلسوز و انقلابی داوطلبانه برای پایش و رصد فعالیت‌های فرهنگی و پرورشی پای کار آمده‌اند؛ این پیام، هم انگیزه‌بخش است و هم نشان‌دهنده سرمایه اجتماعی عظیم آموزش و پرورش.

باقری با تأکید بر ترکیب تجربه و جوانی توضیح داد: بازنشستگان به‌واسطه تجربه، سن و حس تعهدی که به نظام دارند، احساس مسئولیت عمیق‌تری در کار دارند؛ در حالی که نیروهای جوان، با انگیزه، انرژی و تسلط بر فناوری‌های جدید می‌توانند مکمل آنان باشند.  هدف ما ترکیب تجربه و جوانی است؛ یعنی استفاده از خرد و پختگی بازنشستگان در کنار پویایی و تحرک نیروهای جوان.

نحوه تعامل سرناظر با اداره‌کل‌ها

وی با اشاره به آغاز اجرای طرح ناظران گفت: در آغاز اجرای طرح، برخی استان‌ها خودشان افراد را معرفی کردند، اما تأکید ما این بود که انتخاب نهایی باید با تأیید اداره‌کل استان انجام شود تا همکاری منسجم‌تری شکل بگیرد. اکنون خوشبختانه همه ناظران با هماهنگی و نظر مثبت اداره‌کل‌ها منصوب شده‌اند.

مدیرکل قرآن، عترت و نماز وزارت آموزش و پرورش درباره جایگاه سرناظر توضیح داد: سرناظر، نقشی هم‌افزا و تسهیل‌گر دارد.  اصل بر تعامل و همکاری دوجانبه است. 

غلامرضا محبوبی‌فر،  رئیس اداره‌کل قرآن و عترت وزارت آموزش و پرورش نیز در ادامه این جلسه،  با اشاره به روند شکل‌گیری شبکه ناظران توضیح داد: در شهریورماه سال جاری، با طرح موضوع از سوی دکتر باقری، سلسله جلساتی برگزار شد و پس از بررسی تفاهم‌نامه‌های اداره‌کل‌ها با استان‌ها، محورهای کاری مشخص شد. در ادامه، درباره‌ نحوه انتخاب ناظران نیز جمع‌بندی نهایی صورت گرفت.

وی افزود: تا امروز با حدود ۶۳ نفر از همکاران گفت‌وگو انجام شده و نتیجه نهایی، انتخاب ۳۳ ناظر استانی است که با تأیید اداره‌کل‌های مربوط به جمع ما پیوسته‌اند. دو نفر از همکاران به‌دلیل مشغله شخصی انصراف دادند و جایگزین آنان نیز معرفی شده است. اولین نشست رسمی شبکه رصد و پایش در ۱۵ مهرماه به‌صورت وبیناری برگزار شد.  

محبوبی‌فر تاکید کرد که ناظران گزارش‌های خود را  طبق تقویم زمانی ارسال کنند.

وی گفت: در حال تدوین رهنمود و دستورالعمل جامع برای سرناظران و ناظران روایتگر هستیم تا چارچوب فعالیت‌ها و شاخص‌های ارزیابی مشخص‌تر شود