یک جامعه‌شناس در گفت‌وگو با پانا مطرح کرد؛
ازدواج سالمندان؛ مسئله‌ای مغفول در جامعه
تهران (پانا) - یک جامعه‌شناس ازدواج سالمندان را یکی از چالش‌های اجتماعی مرتبط با این دوران عنوان کرد و گفت: در جامعه امروز ایران، نگاه غالب به ازدواج سالمندان همچنان همراه با نوعی تابو و مقاومت فرهنگی است.
سید جواد میری در گفت‌وگو با پانا درباره پدیده سالمندی در کشور گفت: «پدیده سالمندی در دنیای معاصر به‌ویژه در بستر جوامع شهری و مدرن با پیچیدگی‌های متعددی همراه شده است. این روند که حاصل پیشرفت‌های گسترده در حوزه بهداشت و پزشکی است، منجر به افزایش میانگین امید به زندگی شده است، در حالی‌که در گذشته‌ای نه‌چندان دور، عمر متوسط انسان‌ها به ندرت از ۵۰ تا ۶۰ سال فراتر می‌رفت.»
این جامعه‌شناس افزود: «افزایش طول عمر انسان‌ها هرچند دستاوردی بزرگ تلقی می‌شود اما پیامدهای اجتماعی، روانی و عاطفی قابل‌توجهی نیز به همراه دارد. یکی از مهم‌ترین این پیامدها، احساس تنهایی در دوران سالمندی است؛ پدیده‌ای که ریشه در تغییرات سبک زندگی، معماری شهری، آپارتمان‌نشینی و کاهش هم‌زیستی خانوادگی دارد.»
میری با بیان اینکه در گذشته، ساختارهای سنتی چون ایل، طایفه، و خانواده‌های گسترده، بسترهایی برای حمایت از سالمندان فراهم می‌کردند، گفت: «در شرایط کنونی، با کوچک شدن خانواده‌ها و پراکندگی جغرافیایی اعضای آن، بسیاری از سالمندان در خانه‌های سالمندان نگهداری می‌شوند؛ روندی که هرچند اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد اما بازتابی از تحول عمیق مناسبات اجتماعی و شکاف‌های بین‌نسلی است.»
ازدواج سالمندان؛ مسئله‌ای مغفول در جامعه
این جامعه‌شناس گفت: «یکی از چالش‌های اجتماعی مرتبط با سالمندی، موضوع ازدواج در سنین بالاست. با وجود آنکه در متون دینی – به‌ویژه در اسلام – ازدواج در هر سنی امری پسندیده تلقی شده، در جامعه امروز ایران، نگاه غالب به ازدواج سالمندان همچنان همراه با نوعی تابو و مقاومت فرهنگی است. در حالی که از منظر شرعی و دینی، نه تنها مانعی برای این‌گونه ازدواج‌ها وجود ندارد، بلکه می‌تواند به بهبود وضعیت روانی و عاطفی سالمندان نیز کمک کند، اما نبود بحث و گفت‌وگو پیرامون آن در فضاهای رسانه‌ای، دانشگاهی و آموزشی، موجب شده تا این موضوع همچنان در حاشیه باقی بماند.»
میری تصریح کرد: « رسانه‌ها، عرصه هنر، آموزش و نظام فرهنگی باید با تولید محتوای متنوع، به تدریج زمینه شکستن تابوی ازدواج در میان سالمندان را فراهم آورند.»
سالمندآزاری؛ خشونتی خاموش در سایه بی‌توجهی آموزش و فرهنگ
وی پدیده سالمندآزاری را یکی از آسیب‌های نگران‌کننده در این حوزه عنوان کرد و گفت: «همان‌طور که در سال‌های اخیر بحث کودک‌آزاری در محافل عمومی و رسانه‌ای مورد توجه قرار گرفته، لازم است موضوع سالمندآزاری نیز به‌طور جدی در دستور کار قرار گیرد.».
میری بیان کرد: «نبود آموزش کافی، ضعف در آگاهی عمومی و فقر فرهنگی در مواجهه با کهنسالان، موجب شده بسیاری از اشکال آزار (اعم از روانی، جسمی، کلامی و عاطفی) نسبت به این قشر آسیب‌پذیر، به عنوان «امر عادی» یا موضوعی خصوصی تلقی شود. این در حالی است که هم در متون دینی و هم در آموزه‌های اخلاقی، تکریم سالمندان جایگاهی بسیار والا دارد؛ به گونه‌ای که در اسلام، احترام به سالمندان هم‌تراز با احترام به انبیاست.»
وی اظهار کرد: «در سطح جامعه‌شناختی نیز، برخورد با سالمندان به عنوان افرادی فاقد کارایی یا هزینه‌بر، موجب افزایش طرد اجتماعی آنان شده است. در برخی موارد، نبود نظارت کافی بر خانه‌های سالمندان نیز به بروز تخلفات و آسیب‌های جدی منجر شده که نمونه‌هایی از آن در گزارش‌های رسمی منتشر شده است.»
چالش‌های جمعیتی؛ کاهش نرخ باروری و پیامدهای آن
این جامعه‌شناس گفت: «یکی از روندهای نگران‌کننده در ساختار جمعیتی ایران، افزایش نرخ سالمندی در کنار کاهش نرخ باروری است. اگر این روند طی ۲۰ تا ۳۰ سال آینده ادامه یابد، کشور با چالش‌هایی جدی در حوزه نیروی کار، تامین اجتماعی و ساختار اقتصادی مواجه خواهد شد.»
این جامعه‌شناس گفت: «تناسب نامتوازن بین جمعیت سالمند و جمعیت فعال، می‌تواند نه‌تنها بار مالی و اقتصادی قابل توجهی بر دولت و نظام تامین اجتماعی وارد کند، بلکه به بروز تنش‌های روانی و اجتماعی نیز دامن بزند.»
وی درباره برون رفت از مشکلات سالمندی نیز توضیح داد: «برای عبور از چالش‌های پیش‌روی سالمندی در ایران، باید دو مسیر به‌صورت هم‌زمان دنبال شود. سیاست‌گذاری‌های کلان اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی که در آن حقوق، منزلت، و نیازهای سالمندان به رسمیت شناخته شود و خدمات حمایتی و عاطفی لازم فراهم آید. همچنین تغییرات فرهنگی و تربیتی از طریق آموزش و پرورش، رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی که در آن احترام، محبت، و ارتباط انسانی با سالمندان به عنوان یک ارزش بنیادین در جامعه نهادینه شود.»
میری اظهار کرد: «سالمندان صرفاً گروهی آسیب‌پذیر نیستند؛ بلکه ذخیره معنوی، فرهنگی و انسانی هر جامعه‌اند. برخورد با آنان بازتابی از کیفیت روابط انسانی و عمق اخلاق اجتماعی در هر کشور است.»
الهه کلهری
ارسال دیدگاه