در گفت‌و‌گو با پانا:
تیراژ هزار نسخه‌ای کتاب کودک، فاجعه فرهنگی است
آموزش‌وپرورش «زنگ کتاب‌خوانی» را فراموش کرده است
تهران (پانا) - محمد دهریزی، شاعر، نویسنده و مدرس باسابقه حوزه کودک و نوجوان، با انتقاد از وضعیت فعلی کتاب‌خوانی در مدارس و کاهش تیراژ کتاب‌های کودک، تأکید کرد وزارتخانه‌های فرهنگی، به‌ویژه آموزش‌وپرورش، نقش کلیدی در بازگرداندن کتاب به زندگی دانش‌آموزان دارند.
محمد دهریزی، شاعر، نویسنده و مدرس ادبیات فارسی، در گفت‌و‌گو با پانا درباره فعالیت‌های خود در حوزه ادبیات کودک گفت: «من بیش از چهل عنوان کتاب شعر و داستان برای کودکان و نوجوانان منتشر کرده‌ام. آخرین آن‌ها مجموعه‌ی پنج‌جلدی «پاورقی‌ها» است که به‌صورت مشترک نوشته شده و در آن با نگاهی تازه و پسامدرن، به اقتباس از داستان‌های شاهنامه پرداخته‌ایم.»
وی در ادامه افزود: «علاوه بر نویسندگی، دو دغدغه جدی در زندگی حرفه‌ای من وجود دارد؛ یکی ترویج کتاب‌خوانی در مدارس و دیگری آموزش نوشتن با رویکرد مهارتی، برای دغدغه اول، جشنواره ملی دانایی توانایی را طراحی کردم که طی شش سال متوالی در وزارت آموزش‌وپرورش اجرا شد و موفق شد کتاب‌های باکیفیت را به خانه‌ی حدود ۵۰۰ هزار دانش‌آموز بفرستد. متأسفانه این طرح در سال‌های اخیر، به دلیل تصمیمات نادرست مدیران جدید، دچار تغییرات ساختاری و تضعیف شد.»
دهریزی درباره فعالیت خود در حوزه آموزش نوشتن نیز توضیح داد: «برای آموزش مهارتی نوشتن، کتاب‌های درسی نگارش پایه‌های هفتم تا دهم را به همراه آقای دکتر اکبری شلدره و خانم دکتر نجفی پازکی تألیف کردم و این محتوا را در قالب دوره‌های آموزشی به معلمان نگارش آموزش داده‌ام.»
وی در پاسخ به این سؤال که وضعیت ادبیات کودک در حال حاضر چگونه است، اظهار کرد: «ادبیات کودک در مقایسه با بسیاری از حوزه‌ها شرایط بهتری دارد، به‌ویژه در بخش نظری و دانشگاهی، رشته ادبیات کودک در بسیاری از دانشگاه‌ها دایر است و سالانه مقالات و پایان‌نامه‌های زیادی در این حوزه نوشته می‌شود.»
او در ادامه با اشاره به مشکلات جدی این حوزه تصریح کرد: «بحران اصلی در تیراژ کتاب‌هاست. شمارگان کتاب کودک در حال حاضر به هزار یا نهایتاً دو هزار نسخه رسیده؛ آماری که برای کشوری با جمعیت ۱۶ میلیون دانش‌آموز نگران‌کننده و حتی فاجعه‌بار است.»
این نویسنده کودک با انتقاد از کم‌کاری نهادهای مسئول در این زمینه گفت: «یکی از شاخص‌های مهم توسعه فرهنگی در جهان، تیراژ کتاب است. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید زمینه کاهش هزینه‌های نشر را فراهم کند و آموزش‌وپرورش هم باید در توزیع و ترویج کتاب نقش فعال‌تری ایفا کند. راهکارها وجود دارد، آنچه نیست، اراده است.»
دهریزی درباره گسترش کتاب‌های صوتی، الکترونیک و پادکست‌ها گفت: «باید از همه امکانات برای توسعه دانایی استفاده کرد. کتاب صوتی و پادکست برای افراد شنیداری یا کسانی که فرصت مطالعه ندارند، مفید است. کتاب‌های الکترونیکی نیز مزایای زیادی دارند؛ ارزان‌اند، فضای فیزیکی اشغال نمی‌کنند و به محیط زیست آسیب نمی‌زنند.»
وی در عین حال تأکید کرد: «خواندن کتاب‌های الکترونیکی برای کودکان را توصیه نمی‌کنم، چون حضور طولانی‌مدت آن‌ها در فضای مجازی خطرناک است. وابستگی ذهنی، آسیب‌های جسمی و کاهش تمرکز از تبعات آن است. در حالی‌که کتاب‌های کاغذی با لمس، بو و تصاویر، حسی صمیمی و خلاقانه به کودک منتقل می‌کنند.»
دهریزی درباره وضعیت کتاب‌خوانی در میان کودکان اظهار کرد: «کودکان را می‌توان به سه گروه تقسیم کرد؛ گروه اول کتاب‌خورها هستند که نیازی به تشویق ندارند. گروه دوم کتاب‌خوان‌ها که گاهی کتاب می‌خوانند و اگر محتوای جذابی باشد، جذب می‌شوند. گروه سوم، کتاب‌گریزها هستند که اصلاً علاقه‌ای به کتاب ندارند.»
وی ادامه داد: «برای گروه سوم باید از علایق‌شان وارد شد. مثلاً بچه‌ای که عاشق فوتبال است، کتاب‌هایی مثل «زندگی رونالدو» یا «جام جهانی در جوادیه» می‌تواند او را به کتاب علاقه‌مند کند. اجبار و نصیحت کارساز نیست؛ باید کتاب را از درِ علاقه به خانه‌ی دل بچه‌ها برد.»
در پایان، این نویسنده با اشاره به نقش آموزش‌وپرورش در گسترش فرهنگ مطالعه گفت: «بارها درباره احیای زنگ کتاب‌خوانی در دبستان و بازگشت پست کتابدار در مدارس گفته‌ایم و نوشته‌ایم. اما هیچ گوش شنوایی وجود ندارد. ظاهراً کتاب‌خوانی جزو اولویت‌های آموزش‌وپرورش نیست و این جای تأسف دارد.»
فاطمه آبروش
ارسال دیدگاه