موسیقی فیلم کوتاه، گسترش تم در کوتاه‌ترین زمان است
تهران (پانا) - مسعود سخاوتدوست یکی از آهنگسازان شناخته شده سینما و تئاتر کشور معتقد است موسیقی فیلم کوتاه مانند قالب رباعی در شعر است، فرشاد فزونی یکی دیگر از آهنگسازان سینما و تئاتر می‌گوید موزیسین یک فیلم، یکبار دیگر فیلم را می‌سازد.
موسیقی فیلم همواره به عنوان ابزاری در جهت پیشبرد فیلم و انتقال مفاهیم و پیام اثر به مخاطب نقش بسزایی دارد و در کنار عناصر بصری فیلم تاثیرگذار خواهد بود. به طوری که هم‌گام با ژانر فیلم، نوع موسیقی فیلم نیز اهمیت پیدا می‌کند و این موضوع، شناخت، توجه و مطالعه بیشتر آهنگساز بر تنوع ژانرهای سینمایی را می‌طلبد.
به عنوان مثال برای القای فضای جغرافیایی فیلم می‌توان از موسیقی نواحی آن منطقه مدد گرفت یا تصور فیلمی در ژانر وحشت بدون موسیقی که در مخاطب ایجاد وحشت کند، امکان‌پذیر نیست؛ در فیلم کوتاه نیز همین طور است. اکثر آهنگسازان معتقدند ساخت موسیقی برای فیلم کوتاه و بلند از لحاظ حرفه‌ای تفاوت چندانی ندارد، تنها در بحث روایت داستان است که گاهی موسیقی به کمک فیلم کوتاه می‌آید، گویا نقاطی از فیلم که مورد نظر کارگردان است را پررنگ‌تر می‌کند.
با این حال برخی دیگر از آهنگسازان معتقدند روایتگری بیشتر از آنچه که از موسیقی انتظار می‌رود، بر دوش خود فیلم و جذابیت‌های داستان است. حال اینکه فیلم کوتاه در زمان محدود چطور به این موضوع می‌پردازد، جای بحث دارد. در این خصوص با سه آهنگساز سینما و تئاتر مسعود سخاوت دوست، فرشاد فزونی و رامین بهنا گفت‌وگو کردیم.
مسعود سخاوت دوست: موسیقی فیلم کوتاه مانند قالب رباعی در شعر است
مسعود سخاوت دوست، آهنگساز درباره تفاوت موسیقی فیلم بلند و کوتاه گفت:«به دلیل محتوا و ساختار هر کدام از فیلم‌های بلند و کوتاه، تغییرات عمده‌ای در پرداختن به موسیقی هر کدام داریم. مثلا موسیقی‌ای که برای فیلم‌های بلند ساخته می‌شود ممکن است جنبه‌هایی از تم و واریاسیون را داشته باشد که یکی از مهم‌ترین رویکردهای موسیقی فیلم است. یعنی چند تم برای شخصیت‌ها طراحی می‌شود و در طول داستان گسترش پیدا می‌کند، بالا و پایین و دراماتیزه می‌شود و بعد به نتیجه می‌رسد؛ اما این موضوع برای فیلم کوتاه اتفاق نمی‌افتد.»
وی افزود: «در فیلم کوتاه برای گسترش تم زمانی نداریم. البته زمان‌بندی فیلم‌های کوتاه متفاوت است هر چقدر این زمان بیشتر باشد، گسترش و نگاه کلاسیک به تم و واریاسیون‌ها بیشتر خواهد شد. زمان در فیلم کوتاه کم است و آن رویکردی که در شعر و رباعی داریم باید در موسیقی بکار ببریم. گاهی یک قصیده مطالب را وسیع‌تر و با گسترش بیشتری ارائه می‌دهد ولی کسی که رباعی سراست باید همان مطالب را با یک چارچوب موجزتری ارائه کند.»
آهنگساز فیلم سینمایی «موقعیت مهدی» درباره تنوع ژانر در فیلم کوتاه و اهمیت آن در موسیقی گفت: «تنوع ژانر در فیلم کوتاه بسیار مهم است؛ معمولا برای ژانرها به‌صورت پیشفرض اتمسفرهای صوتی در نظر می‌گیریم و وقتی می‌دانیم ژانر یک فیلم وحشت، حماسی، اسرارآمیز و... است به‌صورت باکس یا ارکستر موسیقی در نظر می‌گیریم. برای همین متنوع بودن ژانر کافی است که سراغ آثار متنوع موسیقی برویم. چه بسا در این میان زیرژانرهایی هم اتفاق بیفتد که هر کدام از این‌ها می‌تواند تنوع خود را داشته باشد. اگر تنوع ژانر کم باشد غالبا موسیقی‌هایی نزدیک به جریان‌های خطی خواهیم داشت، افت و خیز و رنگ‌آمیزی موسیقی خود را در فیلم نشان نمی‌دهد؛ برای همین تنوع ژانر اتفاق مثبتی است.»
سخاوتدوست درباره اینکه آیا موسیقی می‌تواند در فیلم کوتاه روایتگر باشد یا خیر، گفت: « به اندازه فیلم بلند خیر ولی به همان تاثیرگذاری می‌تواند خود را در همان قالب نشان دهد. شاید در یک فیلم بلند موسیقی را پابه‌پای فیلم بشنویم و با آن زندگی کنیم و با آن فراز و نشیب‌های درام را طی کنیم، ولی به خاطر محدودیت‌های زمانی و گاهی محدودیت‌های بیانی که ممکن است به لحاظ مفهومی شتاب‌زده و رک بیان شود، این موضوع را در فیلم کوتاه نداریم؛ اما می‌تواند به همان اندازه تاثیرگذار باشد.»
آهنگساز فیلم سینمایی «شنای پروانه» اضافه کرد:« قلبا هر دو فیلم کوتاه و بلند را دوست دارم؛ چه بسا بارها فیلم‌های کوتاهی بودند که خودم نسبت به آن احساس خوبی داشتم و موسیقی آن را کار کردم و گسترش دادم. به نظرم اگر تفاوتی وجود دارد، تفاوت ساختاری است. به لحاظ محتوایی هر دو فیلم کوتاه و بلند محتوای عمیقی دارند و به پرداخت و ایده آن کارگردان و مولف تصویر بستگی دارد که چقدر در این بُعد کوتاه بتواند به اندازه بعد بلند برای ما فرهنگ تصویری خلق کند.»
فرشاد فزونی: موزیسین یک فیلم، یک بار دیگر فیلم را می‌سازد
فرشاد فزونی، آهنگساز سینما و تئاتر درباره تفاوت آهنگسازی برای سینمای بلند و کوتاه گفت:« موسیقی در فیلم کوتاه و بلند به اندازه تفاوت این دو سینما، متفاوت است. شاید در فیلم کوتاه، به دلیل زمان کمتری که وجود دارد و فیلم باید موجز و سهلِ ممتنع باشد، ساده‌تر به نظر بیاید ولی در عین حال باید در کوتاه‌ترین زمان، پیام خود را برساند؛ در موسیقی هم همین اتفاق می‌افتد.»
ساخت موسیقی برای فیلم کوتاه شاید از این بابت راحت‌تر باشد که مدت زمانی که صرف آن می‌کنید کمتر است، با این حال تم اصلی و ساخت کلی موسیقی فیلم کوتاه و بلند تفاوت چندانی ندارد؛ گرچه همیشه بخاطر کمبود بودجه برای ضبط استودیو و دستمزد نوازندگان به نسبت فیلم بلند کمی دست و بالمان بسته است.»
وی افزود: « در هر فیلم کوتاه و بلند باید شناخت‌هایی نسبت به موسیقی دراماتیک وجود داشته باشد، مانند تئاتر و سینما که مدیوم‌های مختلفی هستند در فیلم کوتاه و بلند هم -نه به این اندازه- اما تفاوت زیادی وجود دارد. از لحاظ حرفه‌ای برای هر کدام از مدیوم‌ها آهنگساز باید شناخت‌هایی داشته باشد، مثلا باید بدانید برای یک فیلم دو ساعته یا یک فیلم ۱۰ دقیقه‌ای چه مقدار زمان دارید که کار خود به ثمر برسانید. چگونگی پرداختن به این موضع بسیار مهم است.»
وی درباره اهمیت تنوع ژانر در فیلم کوتاه و تاثیر آن در موسیقی فیلم، عنوان کرد: «همان‌طور که ژانر فیلم‌های مختلف اجتماعی، حماسی، تخیلی و... متفاوت است، موسیقی های متفاوتی نیز وجود دارد و مهم است که مثلا فیلم در چه زمان و مکانی اتفاق می‌افتد. همه این موارد باعث می‌شود سازبندی و تفکری که آهنگساز نسبت به فیلم دارد تغییر کند. ممکن است آهنگساز از موسیقی ارکسترال، الکترونیک یا سنتی استفاده کند، بنابراین آهنگسازان نیز باید نسبت به ژانرهای مختلف اطلاعات داشته باشند و متناسب با ژانر فیلم از آنها استفاده کنند؛ البته در همه جای دنیا، معمولا فیلمسازان بسته به ژانر فیلمشان سراغ آهنگسازانی می‌روند که در یک ژانر بخصوص تبحر دارند.»
وی با بیان اینکه موسیقی می‌تواند روایتگر فیلم باشد، ادامه داد: «موسیقی عنصر بسیار مهمی است، به طوری که گفته می‌شود موزیسین یک فیلم، یک بار دیگر مانند تدوینگر، فیلم را می‌سازد. آهنگساز، بخش‌های ناگفته کارگردان و نویسنده را به صورت نامحسوس انجام می‌دهد و نقاط دیدی به شما می‌دهد که به عنوان مخاطب از آن نقاط به اثر نگاه کنید. مثلا اگر کارگردان بخواهد شما به یک بخش غم‌انگیز یا شادی‌آور بیشتر دقت کنید، یا روند داستان را به صحنه‌ای ارجاع دهد از موسیقی کمک می‌گیرد. درست است موسیقی، پست‌پروداکشن به حساب می‌آید ولی در عین حال در نویسندگی و کارگردانی فیلم دخیل است.»
فزونی اضافه کرد: «فیلم‌های کوتاهی که در ایران ساخته می‌شوند به دلیل مستقل بودن بیشتر از فیلم بلند با سلیقه من همخوانی دارند. کار برای فیلم بلند را دوست دارم هم به لحاظ مالی و هم به لحاظ مانایی و بیشتر دیده شدن، ولی در ایران فیلمی که در سلیقه من باشد بسیار کم است، آهنگسازی فیلم‌های کوتاهی را بر عهده داشتم که از آنها بسیار لذت برده‌ام. کار برای فیلمسازان فیلم کوتاه از آن جهت که بی‌ادعا هستند و همچنین آسان‌تر می‌توان برای موضوعات کمتر پرداخت شده و گاهی کمی رادیکال‌تر مجوز گرفت شاید از لحاظهایی برای من جذابتر باشد. بسیاری از فیلمسازان فیلم کوتاه جوان و خوش‌فکر هستند و به سراغ کارهای جدید می‌روند از این رو فیلم کوتاه را بیشتر دوست دارم.».
رامین بهنا: آهنگسازی در فیلم کوتاه و بلند از لحاظ ساخت و روش یکی است
رامین بهنا، آهنگساز، درباره تفاوت موسیقی در فیلم بلند و کوتاه گفت: « به نظرم آهنگسازی برای این دو سینما تفاوتی ندارد. زمان موسیقی هم بسته به زمان فیلم ممکن است کمتر باشد ولی از لحاظ حرفه‌ای، کاربردی، ساخت و روش یکی است. به هر حال آهنگساز، مدل‌های متفاوتی اعم از تم کلی یا جز به جز طبق پرسوناژ در فیلم در نظر می‌گیرد یا طبق سوژه‌هایی که در فیلم موجود است آهنگسازی می‌کند، بعضی از موسیقی‌ها فقط در متن است. ساخت هیچ کدام از این‌ها در فیلم تفاوت نمی‌کند و تنها زمان کمتری داریم.»
وی درباره اینکه آیا زمان کمتر فیلم، کار آهنگساز را برای انتقال سخت‌تر می‌کند یا خیر، گفت: «به نظر من کار را نوع و پیام فیلم سخت‌تر می‌کند. اگر فیلمی پیچیده‌تر باشد کار برای آهنگساز هم پیچیده‌تر است وگرنه آهنگساز همان کار و روش را خواهد داشت.»
آهنگساز فیلم سینمایی «سرزمین پدری» درباره تاثیر تنوع ژانر در آهنگسازی فیلم عنوان کرد:« تنوع ژانر فیلم و موسیقی آن با هم مرتبط هستد. هر ژانر برای خود داستانی دارد و با توجه به آن موسیقی متفاوتی خواهد داشت. مثلا موسیقی فیلم مستند با فیلم درام، اکشن و جنایی قطعا متفاوت است. گاهی موسیقی گویای زمان و مکان فیلم است. به هر حال توجه به تنوع ژانر در فیلم کوتاه جزو تجربیاتی است که اخیرا در ایران در حال تجربه شدن است و این موضوع برای فیلمساز و آهنگساز نیز صدق می‌کند.»
بهنا درباره تمایل به ساخت موسیقی فیلم کوتاه گفت: «ساخت موسیقی فیلم کوتاه بلند برای من تفاوتی با فیلم بلند نمی‌کند، شخصا باید فیلم را دوست داشته باشم تا آهنگسازی آن را قبول کنم.»
وی ادامه داد: « فیلمسازان جوانی بودند که با آنها کار کردم و از همکاری با آنها لذت برده‌ام، با برخی از کارگردان‌هایی که فیلم کوتاه می‌ساختند و اکنون جزو کارگردانان شاخص ایران هستند کار کرده‌ام و از آهنگسازی برای فیلم کوتاه لذت برده‌ام. برخی فکر می‌کنند آهنگسازی را باید حتما از فیلم کوتاه شروع کنند؛ به این موضوع اعتقاد ندارم. این‌گونه نیست که تصور کنند آهنگسازی برای فیلم کوتاه آسان‌تر است. آهنگساز از هر کجا می‌تواند کار خود را شروع کند. چه بسا فیلم‌های کوتاه سخت‌تر از فیلم بلند هستند چرا که باید موجزتر کار شود و مطلب را در زمان کوتاه‌تری انتقال دهند. از این رو گاهی ساخت موسیقی آن هم سخت است.»
امیرحسین اشرفی/
ارسال دیدگاه