در گفتوگو با پانا:
نمایش خیابانی رسانه‌ای زنده برای طرح دغدغه‌های اجتماعی است
تهران (پانا) - سمیه مهری، کارگردان تئاتر خیابانی با تأکید بر ظرفیت‌های منحصربه‌فرد این گونه نمایشی در ارتباط مستقیم با مردم، گفت نمایش خیابانی می‌تواند بستری برای آگاهی‌بخشی، همدلی و مطالبه‌گری اجتماعی باشد و در عین حال به‌عنوان رسانه‌ای زنده، مسائل پنهان جامعه را آشکار کند.
سمیه مهری، کارگردان تئاتر خیابانی در گفتوگو با خبرنگار فرهنگی هنری پانا با اشاره به ویژگی‌های خاص این گونه هنری اظهار کرد: «نمایش خیابانی به‌واسطه حضور در فضاهای عمومی و ارتباط بی‌واسطه با مخاطب، ظرفیتی بی‌نظیر برای طرح مسائل اجتماعی و اعتراضی دارد. در آثارم تلاش می‌کنم از این ویژگی برای برانگیختن حس آگاهی، همدلی و حتی مطالبه‌گری استفاده کنم. انتخاب سوژه‌های جمعی و بهره‌گیری از نشانه‌های بصری و بدنی، پیام را به‌گونه‌ای منتقل می‌کند که نه‌تنها تأمل‌برانگیز، بلکه تلنگری برای کنش اجتماعی است.»
وی ادامه داد: «زمانی که ایده نمایش درست و متناسب با بستر اجتماعی انتخاب شود، از دل درد مردم بیرون می‌آید و به دلشان می‌نشیند. همین همدلی و هم‌زمانی، نمایش خیابانی را به رسانه‌ای زنده و موثر برای طرح دغدغه‌های جمعی بدل می‌کند.»
مهری انتخاب موقعیت اجرا را نیز بسیار مهم دانست و گفت: «فضا بخشی از روایت است. موقعیتی را انتخاب می‌کنم که هم تردد انسانی داشته باشد و هم از نظر بصری و آکوستیکی مناسب باشد. گاهی موضوع نمایش به فضایی خاص مانند بازار، پارک یا میدان تاریخی گره می‌خورد و حضور در همان محیط معنا و اثرگذاری اثر را چند برابر می‌کند.»
این کارگردان با بیان اینکه «در نمایش خیابانی حضور مخاطب بخشی از بدنه اجراست»، خاطرنشان کرد: «واکنش‌های غیرقابل پیش‌بینی تماشاگران، نه‌تنها اجتناب‌ناپذیر، بلکه در بسیاری موارد تعیین‌کننده فضای اجرایی است. گاهی یک مداخله مستقیم یا واکنش احساسی می‌تواند مسیر اجرا را تغییر دهد. به همین دلیل در تمرین‌ها موقعیت‌های احتمالی را شبیه‌سازی می‌کنیم تا گروه آمادگی روانی و اجرایی داشته باشد.»
مهری با اشاره به چالش‌های ساختاری نمایش خیابانی تصریح کرد: «یکی از دشوارترین مسائل، ایجاد تعادل میان ساختار دراماتیک و فضای آزاد و غیرقابل‌پیش‌بینی خیابان است. سعی می‌کنم طرحی منسجم داشته باشم، اما آن‌قدر منعطف که در مواجهه با شرایط محیطی و واکنش‌های مخاطب دچار اختلال نشود. برای رسیدن به این هدف، از تکنیک‌هایی چون اتود آزاد و تمرین‌های تعاملی استفاده می‌کنم.»
وی نمایش خیابانی را گونه‌ای مستقل و اثرگذار در هنرهای نمایشی دانست و افزود: «در شرایطی که تئاتر سالنی با مخاطب محدود و هزینه‌های سنگین روبه‌روست، نمایش خیابانی با کمترین امکانات و بیشترین سطح تماس اجتماعی، فرصت دیده‌شدن و اثرگذاری گسترده‌تری دارد. مخاطب تئاتر خیابانی طیفی وسیع از رهگذران است که باید در همان لحظه جذب و همراه شوند. به همین دلیل هنرمندان این حوزه معمولاً اجتماعی‌تر و دغدغه‌مندتر هستند.»
این کارگردان درباره موانع پیش‌روی نمایش خیابانی در کشور گفت: «این گونه نمایشی با سه سطح محدودیت مواجه است: اخذ مجوزهای چندگانه، کمبود زیرساخت‌های اجرایی و برخوردهای سلیقه‌ای فرهنگی. همچنین نبود بودجه مناسب، بی‌توجهی برخی جشنواره‌ها به پرداخت دستمزد و هزینه‌های اولیه، استمرار فعالیت را برای بسیاری دشوار کرده است.»
سمیه مهری همچنین به رویکرد نهادهای شهری اشاره کرد و افزود: «برخوردها هم حمایتی بوده و هم محدودکننده. گاهی همکاری خوبی برای اجرای عمومی صورت گرفته و گاهی سخت‌گیری‌ها و محدودیت‌های ناگهانی روند کار را دشوار کرده است.»
وی وضعیت اقتصادی این هنر را نیز چنین توصیف کرد: «نمایش خیابانی در ایران بیشتر بر پایه دغدغه اجتماعی شکل می‌گیرد تا منافع اقتصادی. منابع مالی محدود و اغلب ناپایدارند و به‌ندرت می‌توان از این حوزه درآمدزایی داشت. متأسفانه جشنواره‌ها نیز توان تأمین مالی کافی ندارند و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکنون برنامه مدونی برای حمایت جدی از هنرمندان خیابانی ارائه نکرده است.»
این کارگردان در پایان به علاقه‌مندان جوان توصیه کرد: «خیابان را نه صرفاً محل اجرا، بلکه فضایی زنده و پویا بشناسند. مطالعه تاریخچه و نظریه‌های تئاتر خیابانی، تحلیل نمونه‌های موفق، تمرین بداهه‌پردازی و شناخت محدودیت‌های شهری، از ضرورت‌های ورود به این عرصه است. همچنین باید تلاش کنند با بهره‌گیری از شیوه‌های نوین اجرا و تعامل خلاقانه با مخاطب، افق‌های تازه‌ای برای این هنر بگشایند.»
فاطمه آبروش
ارسال دیدگاه