رویکرد دولت چهاردهم جلوگیری از امنیتی شدن پدیده‌های اجتماعی

اسکندر مومنی روز چهارشنبه در همایش معاونان و مدیران کل امور اجتماعی استانداری‌ها، به اولویت‌های وزارت کشور اشاره کرد و گفت: اولویت‌های وزارت کشور در حال حاضر به حوزه‌های اجتماعی و اقتصادی معطوف شده است. این بدان معنا نیست که مسائل سیاسی از اولویت برخوردار نیست، بلکه وزارت کشور به‌طور سنتی بیشتر در حوزه‌های سیاسی و امنیتی شناخته می‌شود و مسیر خود را ادامه می‌دهد. با این حال، نیاز است که ما در زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی تلاش‌های بیشتری را در اولویت قرار دهیم.

وی افزود: موضوع بحث امروز ما به حوزه اجتماعی مربوط می‌شود که یکی از اولویت‌های اساسی به شمار می‌آید. ورزش به‌طور مستقیم با نشست امروز ما مرتبط است و یکی از عرصه‌هایی است که می‌تواند در جامعه نشاط و شادابی ایجاد کند و در عین حال از آسیب‌های اجتماعی پیشگیری کند.

وزیر کشور گفت: از این رو، از تمامی تلاش‌ها در راستای ایجاد توافق و تفاهم با حوزه‌های مختلف ورزشی برای ارتقاء نشاط، شادابی و سلامتی در جامعه قدردانی می‌کنم. ورزش زورخانه‌ای و پهلوانی، همان‌طور که از نامش پیداست، ورزشی است که با رویکرد اخلاق، ادب، دستگیری از دیگران و یاری رساندن به هم‌نوعان آمیخته است. این ورزش همچنین جذابیت‌های بسیار خوبی دارد.

مومنی افزود: بدیهی است که هر صنعتی، هر بخش و هر رشته‌ای برای توسعه به موئلفه‌های مختلفی نیاز دارد. دو موئلفه‌ای که من بر آن‌ها تأکید می‌کنم، حمایت و ایجاد رقابت است. در این راستا، به تمامی معاونین استانداران و خود استانداران تأکید می‌کنیم که حمایت‌های لازم را از این ورزش به عمل آورند که حمایت‌های زیرساختی، مکان و سایر بخش‌ها از جمله این موارد است. همچنین مسئولین باید زمینه‌های رقابت را بیش از گذشته فراهم کنند تا افراد از بخش‌های مختلف بتوانند در این عرصه حضور یابند و دیده شوند.

وی گفت: ورزش‌هایی که در این نشست مورد نمایش قرار گرفتند، ترکیبی از رشته‌های مختلف بود که چابکی و انعطاف‌پذیری ژیمناست‌ها را به نمایش گذاشتند. این ورزش‌ها نیاز به قوای جسمانی دارند و مهارت و توانایی بالایی را می‌طلبند. همچنین، ورزش‌های نمایشی و آکروباتیک نیز در این محیط کوچک به خوبی به نمایش درآمدند. به‌طور کلی، نمایش این ورزش‌ها نیاز به تمرکز بسیار بالایی دارد و نشان‌دهنده تلاش و کار سخت ورزشکاران است. رشته‌های رزمی نیز در این ورزش‌ها حضور داشتند و همگی ما شاهد شور و نشاط ناشی از این جلسه کوچک بودیم.

وزیر کشور گفت: وظیفه ما به‌عنوان مسوول سنگین است؛ باید زمینه‌های رقابت را ایجاد کنیم و این رقابت جمعیت بیشتری را به صحنه بیاورد. جوانان باید در کنار مسئولیت‌های اجتماعی خود، در یک رقابت زیبا و سازنده دیده شوند و به مدارج بالاتر دست یابند.

مومنی افزود: اگر بخواهم دو توصیه اساسی به خود و جامعه داشته باشم، نخست این است که باید تلاش کنیم حمایت‌های لازم را فراهم آوریم. دوم این‌که ایجاد رقابت‌های فشرده و نزدیک نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با افزایش رقابت، افراد بیشتر دیده خواهند شد و این خود به ارتقاء این ورزش‌ها کمک خواهد کرد.

وی تاکید کرد: امیدواریم با تلاش‌های مستمر، ورزش‌های داخلی به سطح قاره‌ای و جهانی نیز ارتقاء یابد و ایران می‌تواند در این زمینه پیش‌قدم باشد؛ گام‌هایی در این راستا برداشته شده است، اما به نظر می‌رسد که کافی نیست و نیاز به تلاش بیشتری داریم.

وزیر کشور گفت: رویکرد جدید ما در حوزه‌های اجتماعی این است که از امنیتی شدن پدیده‌های اجتماعی جلوگیری کنیم و مسائل اجتماعی را با سازوکارهای خودشان ساماندهی کنیم. این سیاست، رویکرد قطعی وزارت کشور و دولت چهاردهم است.

وی با بیان اینکه ما باید پدیده‌های اجتماعی را با روش‌های مناسب حل کنیم، گفت: در اینجا فرصت ذکر نمونه‌ها نیست، اما در این دوره کوتاه، موضوعاتی وجود داشته‌اند که اگر با نگاه امنیتی به آن‌ها پرداخته می‌شد، نه تنها حل نمی‌شدند، بلکه مشکلات بزرگ‌تری برای کشور به وجود می‌آوردند. حداقل در ذهنم هفت یا هشت مورد وجود دارد که با سازوکارهای اجتماعی حل شده‌اند و در گذشته نیز نمونه‌هایی از این دست بوده که با رویکرد نادرست، آثار و تبعات ناگواری به بار آورده‌اند.

مومنی اضافه کرد: رویکرد اصلی وزارت کشور این است که پدیده‌های اجتماعی با سازوکارهای خودشان حل و فصل شوند و از امنیتی کردن آن‌ها جلوگیری شود.

وی ادامه داد: شناخت دقیق پدیده‌ها نیز بسیار مهم است. بدون شناخت دقیق، نمی‌توان راه‌حل مناسبی پیش‌بینی کرد. هر دو مقوله، یعنی پدیده‌های اجتماعی و آسیب‌های اجتماعی، حائز اهمیت هستند. اگر بخواهیم این دو را مشابه‌سازی کنیم، می‌توان گفت که آسیب‌های اجتماعی همانند بیماری‌ها هستند و پدیده‌های اجتماعی به شناخت علل آن بیماری‌ها مرتبط می‌شوند. برخی بیماری‌ها ممکن است بخش عمده‌ای از جامعه را تحت تأثیر قرار دهند و شناخت آن‌ها می‌تواند منجر به درمان مؤثر با روش‌های مناسب شود.

مومنی افزود: در حوزه درمان نیز نمی‌توان گفت که فرد بیمار را نادیده بگیریم و تنها به علت‌ها بپردازیم. در حوزه اجتماعی نیز باید هم به آسیب‌ها و هم به شناخت پدیده‌های اجتماعی توجه کنیم. تمرکز بر هر یک به تنهایی کافی نیست. اگر تنها به ساماندهی آسیب‌ها بپردازیم، بدون شناخت علت‌ها، کارایی لازم را نخواهد داشت. بنابراین، باید هم به پدیده‌های اجتماعی و هم به آسیب‌ها توجه کنیم و راه‌حل‌های دقیقی برای آن‌ها ارائه دهیم. متأسفانه، بسیاری از موارد در مورد پدیده‌ها و آسیب‌های اجتماعی به سادگی تحلیل می‌شوند. موضوعات اجتماعی از پیچیده‌ترین موضوعات هستند و نمی‌توان آن‌ها را با یک عامل یا متغیر ساده توجیه کرد.

وزیر کشور گفت: به عنوان مثال، علت اعتیاد تنها بیکاری نیست. بله، بیکاری و مشکلات اقتصادی می‌توانند بخشی از علل باشند، اما همه علت‌ها نیستند. بررسی‌های علمی نشان داده‌اند که بیش از ۵۰ درصد، و در برخی موارد تا ۷۰ درصد، افرادی که دچار اعتیاد شده‌اند، شاغل بوده‌اند. بنابراین، پدیده‌های اجتماعی به این سادگی که تصور می‌شود، قابل حل نیستند. از این رو، تأکید می‌کنم که باید از جامعه نخبگانی، دانشگاه‌ها و مراکز علمی در شناخت دقیق پدیده‌هایی که در حوزه کاری ما هستند، بهره‌برداری کنیم. نتیجه این شناخت، توجه به آسیب‌ها خواهد بود و باید به این موضوع اهمیت ویژه‌ای قائل شویم.

وی در ادامه گفت: درمان یک بیماری، مولفه اصلی‌اش شناخت بیماری است. یعنی شما باید آن را بشناسید تا بتوانید درمان کنید. پدیده‌های اجتماعی نیز همین‌طور هستند. پس از شناخت، باید اولویت‌بندی کنیم. حال که این پدیده را شناختیم، با استفاده از سازوکارهای علمی و تجربیات کشورهای مختلف، باید از تمامی دانش‌ها و مراکز دانشگاهی داخلی و بین‌المللی بهره‌برداری کنیم. برخی از موضوعات جهانی هستند و ممکن است تفاوت چندانی با جامعه ما نداشته باشند.

وی افزود: شناخت درست پدیده‌ها و اولویت‌بندی آن‌ها در حال حاضر بسیار مهم است. برخی از پدیده‌ها ممکن است جلوی چشم ما باشند و باید به آن‌ها توجه کنیم. در عین حال، برخی دیگر از پدیده‌ها ممکن است در حال حاضر خود را نشان ندهند، اما آسیب‌های آن‌ها به مراتب بیشتر از آسیب‌هایی است که اکنون در برابر ما قرار دارند. به عنوان مثال، یکی از این پدیده‌ها، موضوع جمعیت است. اگر با همین آهنگ پیش برویم، تا سال ۱۴۰۸۰، جمعیت کشور ممکن است به حدود نصف جمعیت فعلی کاهش یابد. این مسئله می‌تواند هویت تمدنی و تاریخی ایران را دچار مشکل کند.

وزیر کشور گفت: برخی می‌گویند مشکل اصلی اقتصادی است، اما اگر وضعیت اقتصادی مشکل نداشته باشد، چرا فرزندآوری کمتر شده است؟ زیرا این موضوع به یک سبک زندگی تبدیل شده است. حتی ممکن است در برخی موارد، افرادی که از نظر اقتصادی وضعیت بهتری دارند، فرزندآوری کمتری داشته باشند. بنابراین، نمی‌توان به سادگی گفت که با اعطای وام یا حل مشکلات اقتصادی، این موضوع حل می‌شود.

وزیر گفت: ما در وزارت کشور، سازمان اجتماعی نیستیم که کار اجرایی انجام دهیم. سازمان‌های دیگری مانند بهزیستی و سایر نهادها در این حوزه به کمک می‌آیند. وظیفه ما این است که پدیده‌ها را بشناسیم، اولویت‌بندی کنیم و راهکارهایی برای آن‌ها ارائه دهیم. ما باید مجموعه حوزه‌های اجتماعی کشور را راهبری، ساماندهی، برنامه‌ریزی، نظارت و سیاست‌گذاری کنیم تا آن‌ها کار اجرایی را انجام دهند.

مومنی افزود: شرط اصلی راهبری در یک موضوع، شناخت دقیق پدیده‌ها و یافتن راه‌حل‌های مناسب برای آن‌ها است. پس از شناسایی پدیده‌ها، باید اولویت‌ها را مشخص کنیم و سهم هر دستگاه را تعیین کنیم. بعد از این مرحله، برنامه‌ریزی لازم صورت گرفته و نظارت و ارزیابی در کار وجود داشته باشد.

وی افزود: آسیب‌هایی که اکنون دیده می‌شوند، مانند اعتیاد و کودکان کار، باید مورد توجه قرار گیرند. این آسیب‌ها امنیت روانی جامعه را به خطر می‌اندازند و باید به آن‌ها توجه کنیم. همچنین، باید به پدیده‌هایی که ممکن است در آینده نسل آینده ما را دچار مشکل کنند، توجه کنیم. به عنوان مثال، موضوع جمعیت که به آن اشاره کردم، یکی از پدیده‌هایی است که باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشیم. کاهش چشمگیر جمعیت، عددی که به من داده‌اند، بسیار نگران‌کننده است. باید تجزیه و تحلیلی دقیق از آمارهای رسمی جدید داشته باشیم.

مومنی گفت: علل کاهش جمعیت و فرزندآوری نیز باید شناسایی شوند. از میان چندین علت، ممکن است بتوانیم چند اولویت را مدیریت کنیم و با حل آن‌ها، بخش عمده‌ای از این آسیب‌ها را پوشش دهیم.

وی گفت: برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی مهم‌ترین کاری است که ما باید انجام دهیم. ممکن است واژه «سازمان اجتماعی» به ذهن متبادر کند که ما کار اجرایی انجام می‌دهیم، اما شرح وظایف ما، کار اجرایی نیست. این سازمان باید آسیب‌شناسی کند، رصد کند و جامعه را پایش نماید. یکی از مزیت‌های این سازمان، رصد و پایش خوب است.

وزیر گفت: باید پدیده‌ها را بشناسیم، اولویت‌بندی کنیم و علل آن‌ها را بررسی کنیم. نباید ساده‌سازی کنیم و فکر کنیم که با یک متغیر می‌توانیم همه مسائل را حل کنیم. موضوعات اقتصادی مهم هستند، اما سبک زندگی و رفتار نیز در این زمینه بسیار تأثیرگذارند.