افزایش ۲/۵ برابری تبادل کامیون‌ها در مرزها

مسعود عاطفی   در میزگرد تخصصی بررسی چالش‌های حمل‌ونقل و ترانزیت دومین نشست منطقه‌ای دیپلماسی استانی در مشهد، اظهار داشت: در این نشست، مجموعه‌ای از چالش‌های سیاستی و اجرایی در حوزه حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای با حضور فعالان اقتصادی، شرکت‌های حمل‌ونقل و نمایندگان کشورهای همسایه مطرح شد که نتایج ارزشمندی در پی داشت.

وی افزود: در این پنل، فعالان بخش خصوصی مسائل موجود در همکاری‌های ترانزیتی با کشورهای عضو اتحادیه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) و افغانستان را مطرح کردند و موضوعات مرتبط با نقش سفرا در توسعه همکاری‌های حمل‌ونقلی نیز مورد بررسی قرار گرفت.

عاطفی گفت: سفرا نیز ظرفیت‌های فعلی و آینده تعاملات اقتصادی را تشریح کردند و بر اهمیت تقویت ارتباطات منطقه‌ای تأکید داشتند.

معاون توسعه مدیریت و منابع گمرک ایران در ادامه با اشاره به طرح مدیریت واحد مرزی به‌عنوان یکی از پروژه‌های مهم دولت اظهار داشت: مدیریت واحد مرزی از جمله ابرپروژه‌هایی است که شخص رئیس‌جمهور به‌صورت ویژه پیگیر آن هستند. این طرح که با عنوان "GPM" شناخته می‌شود، اکنون در مرحله تدوین و اجرا قرار دارد و هدف آن یکپارچه‌سازی تصمیم‌گیری‌ها و کاهش هزینه و زمان ترانزیت در مبادی ورودی و خروجی کشور است.

عاطفی یکی دیگر از محورهای مهم این نشست را ضرورت هماهنگی میان دستگاه‌های مستقر در مرزها دانست و گفت: با همکاری میان دستگاه‌های اجرایی و کاهش زمان توقف کامیون‌ها، می‌توان هزینه‌های ترانزیت را به شکل چشمگیری کاهش داد. استان خراسان رضوی به‌دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی خود در شرق کشور، نقش مهمی در این روند دارد و باید توسعه متوازنی در زیرساخت‌های ترانزیتی آن شکل گیرد.

او با اشاره به نقش ویژه خراسان رضوی به‌عنوان دروازه ورود به کشورهای عضو CIS و پیوند با اتحادیه اقتصادی اوراسیا افزود: تعامل مستمر با کشورهای همسایه، چه در سطح ملی و چه در قالب دیپلماسی استانی، می‌تواند به افزایش حجم تجارت خارجی کشور کمک کند. این موضوع هم‌اکنون در دستور کار مستقیم رئیس‌جمهور و وزیر اقتصاد قرار دارد.

معاون گمرک ایران در ادامه به آمارهای تازه تبادلات مرزی اشاره کرد و گفت: در تاریخ ۲۹ مهر، بر اساس آمار سامانه ومکس، در حالی که معمولاً تعداد کامیون‌های تبادلی در روز از ۵۰۰ دستگاه فراتر نمی‌رود، در این روز ۱٬۲۵۹ کامیون و ۳۲۱ واگن بین ایران و کشورهای همسایه تبادل شد. این آمار نشان می‌دهد جغرافیای تجارت خارجی کشور به‌سمت شرق در حال هدایت است و این روند می‌تواند آغازی برای یک دوره تازه از رونق مبادلات باشد.

عاطفی با تأکید بر اینکه توسعه روابط تجاری خود عامل تقویت زیرساخت‌هاست، افزود: وقتی در یک مرز حجم تبادلات به‌طور قابل توجهی افزایش یابد، دولت ناگزیر به ارتقای زیرساخت‌های آن منطقه خواهد بود. بنابراین گسترش تعاملات منطقه‌ای و اجرای دیپلماسی استانی به‌طور طبیعی موجب توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و ترانزیت خواهد شد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: افزایش تعاملات تجاری با همسایگان، کاهش هزینه‌های ترانزیت، و تسریع در عبور کالا از مرزها از اولویت‌های گمرک ایران و از محورهای مورد تأکید دولت است و امیدواریم با اجرای پروژه مدیریت واحد مرزی، شاهد جهش قابل توجهی در تسهیل تجارت خارجی کشور باشیم.

 سهم ایران از ترانزیت منطقه‌ای کمتر از ظرفیت واقعی است

محمود امتی، عضو هیأت رئیسه اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی مشهد و دبیر پنل تخصصی بررسی چالش‌های حمل‌ونقل و ترانزیت، با بیان اینکه ایران سهم واقعی خود از ترانزیت منطقه‌ای را دریافت نکرده است، گفت: با وجود ظرفیت جغرافیایی ممتاز و حجم تجارت گسترده در محورهای شرق به غرب، کشور ما هنوز از جایگاه ترانزیتی بالقوه خود فاصله دارد.

وی در ادامه با اشاره به نشست تخصصی برگزار شده به ابتکار وزارت امور خارجه افزود: این پنل با حضور فعالان بخش خصوصی، مدیران دولتی و مسئولان گمرک برگزار شد و خروجی‌ها و مصوبه‌های مفیدی برای حل چالش‌های ترانزیت کشور تدوین شد. هدف از این نشست‌ها، بررسی مشکلات و ارائه پیشنهادات عملیاتی برای ارتقای ترانزیت ایران است.

امتی تصریح کرد: در حالی که در محورهای ترانزیتی شرق به غرب بالغ بر ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تن کالا جابه‌جا می‌شود، کشورهای همسایه و فرامنطقه‌ای مانند ترکیه، گرجستان و ارمنستان سهم بیشتری از ترانزیت منطقه دارند. ایران در سال گذشته حدود ۱۸ میلیون تن کالا از مسیر ترانزیت عبور داده است که به نسبت موقعیت ژئوپلیتیکی و ظرفیت‌های موجود، سهم بسیار کمتری است.

وی ادامه داد: بخش خصوصی با رصد تحرکات منطقه‌ای و تعامل با شرکت‌های خارجی، امیدوار به افزایش سهم کشور در ترانزیت است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که توقف کامیون‌ها در ۲۵ پایانه مرزی کشور سالانه ۷۰ تا ۸۰ میلیون دلار هزینه ایجاد می‌کند، بدون آنکه خسارات ناشی از اتلاف منابع انسانی و سایر امکانات را در نظر بگیریم.

عضو هیأت رئیسه اتاق بازرگانی مشهد با اشاره به همکاری استاندار خراسان رضوی و مدیران دولتی گفت: حمایت‌های استاندار و پیگیری‌های وزارت امور خارجه و سایر نهادها موجب شده است بخش خصوصی بتواند در مجامع بین‌المللی حضور فعال داشته باشد و قراردادهای ترانزیتی منعقد کند. امید داریم با استمرار این پیگیری‌ها، سهم ایران از ترانزیت منطقه‌ای افزایش یابد و گشایش‌های اقتصادی ملموسی حاصل شود.

امتی در پایان بیان کرد: نشست‌های تخصصی مانند این پنل، فرصت مناسبی برای تبادل نظر، شناسایی مشکلات، تدوین مصوبات و ارائه آنها به مقامات عالی رتبه کشور است و می‌تواند مسیر ترانزیت ایران را به سمت بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های بالقوه هدایت کند.

 رشد ۵ درصدی ترانزیت بین‌المللی و توسعه کریدورهای منطقه‌ای

جبارعلی ذاکری، معاون وزیر و مدیرعامل شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، در این میزگرد با اشاره به عملکرد ترانزیتی کشور در سال گذشته، تصریح کرد: سال گذشته رکورد پنج میلیون تن حمل و نقل بین‌المللی را ثبت کردیم و این روند رشد در سال جاری نیز ادامه یافته است.

وی افزود: در هفت ماهه سال ۱۴۰۴، حجم حمل و نقل بین‌المللی ما به سه میلیون و ۲۰۰ هزار تن رسیده که سهم ترانزیت از این سبد حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن است و نسبت به سال گذشته ۵ درصد رشد نشان می‌دهد. نکته مهم این است که نزدیک به ۶۰ درصد حمل و نقل بین‌المللی کشور از مرزهای شرقی، به‌ویژه با افغانستان انجام می‌شود که اهمیت استراتژیک خراسان را نشان می‌دهد.

ذاکری درباره دیپلماسی ریلی ایران گفت: تعاملات ریلی با کشورهای منطقه شتاب بیشتری گرفته است. تفاهم‌نامه شش‌جانبه‌ای با چین، قزاقستان، ترکمنستان، ازبکستان و ترکیه در پکن منعقد شد تا سهم ایران از قطارهای چین-اروپا افزایش یابد. به عنوان نمونه، سال گذشته از ۱۹ هزار قطار باری چین به اروپا، تنها یک قطار از مسیر ایران عبور می‌کرد، اما امسال در شش ماهه اول، این تعداد به ۳۰ قطار افزایش یافته است.

وی با اشاره به توسعه کریدورهای جدید بیان کرد: در روزهای آینده، یک کریدور جدید از قرقیزستان به شکل جاده‌ای-ریلی به ایران فعال خواهد شد و تفاهم‌نامه‌ای نیز با ترکیه و افغانستان برای راه‌اندازی قطار ترانزیتی از ترکیه به افغانستان منعقد شده است که ظرفیت سالانه بیش از ۱۵ میلیون تن کالا را دارد.

ذاکری همچنین به اقدامات کاهش رسوب واگن‌ها در مرزها اشاره کرد و گفت: با توافق با کشورهای همسایه، واگن‌های ایرانی بدون نوبت از خط عریض مبادله می‌شوند و حداکثر دو تا سه روز درگیر فرآیند انتقال هستند. این اقدامات به بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت ترانزیتی کمک می‌کند.

وی در پایان تصریح کرد: دیپلماسی فعال، توسعه زیرساخت‌ها و هماهنگی با کشورهای همسایه، کلید افزایش سهم ایران در ترانزیت بین‌المللی است و تلاش می‌کنیم با بهره‌گیری کامل از ظرفیت‌ها، سهم کشور را در تجارت منطقه‌ای افزایش دهیم.

رشد ۱۲۸ درصدی صادرات خراسان رضوی به ازبکستان 

در این میزگرد محمدعلی اسکندری، سفیر جمهوری اسلامی ایران در ازبکستان، از رشد چشمگیر مبادلات تجاری میان خراسان رضوی و ازبکستان خبر داد و گفت: با تلاش بخش‌های دولتی و خصوصی، صادرات خراسان رضوی به ازبکستان طی سال گذشته ۱۲۸ درصد افزایش یافته است.

وی در نشست بررسی چالش‌های حمل‌ونقل و ترانزیت منطقه‌ای افزود: ظرفیت‌های زیادی برای افزایش تبادلات وجود دارد، به‌ویژه در زمینه انبارداری و عرضه کالاهای ایرانی در ازبکستان. اگر کالاهای بیشتری با کیفیت بالاتر و قیمت رقابتی‌تر ارسال شود، می‌توان سهم بازار ایران را در این کشور افزایش داد.

اسکندری با اشاره به ظرفیت‌های استان‌های خراسان شمالی و جنوبی نیز گفت: هنوز در برخی استان‌های شرقی کشور کار جدی در حوزه صادرات انجام نشده و باید با همکاری استانداران و فعالان اقتصادی این روند تقویت شود.

او  با تأکید بر ضرورت تداوم گفت‌وگو با همسایگان آسیای میانه اظهار کرد: مذاکره مستمر و تعامل فعال با کشورهای منطقه کلید موفقیت است. نباید روابط تجاری را فقط بر اساس واکنش‌های مقطعی یا شرایط خاص پیش ببریم؛ بلکه گفت‌وگوهای هدفمند و برنامه‌ریزی‌شده می‌تواند منافع دو طرف را تضمین کند.

سفیر ایران همچنین بر اهمیت بهبود فرآیند حمل‌ونقل کالا تأکید کرد و گفت: یکی از مشکلات موجود، نگهداری طولانی‌مدت واگن‌های خارجی در ایران است که باعث نارضایتی شرکای تجاری می‌شود. باید با مدیریت بهتر، فرآیند عبور کالا تسهیل و هزینه‌ها کاهش یابد.

او افزود: در حوزه حمل‌ونقل دیجیتال و تبادل اطلاعات فنی نیز نیازمند همکاری دوجانبه و چندجانبه هستیم. توسعه سیستم‌های دیجیتال می‌تواند شفافیت و سرعت تجارت را افزایش دهد.

اسکندری با اشاره به لزوم پایبندی به تعهدات مالی گفت: باید بدهی‌ها و تعهدات مالی بین ایران و ازبکستان به موقع تسویه شود. تأخیر در پرداخت‌ها موجب بی‌اعتمادی می‌شود و فشارهای مضاعفی بر دستگاه‌های اجرایی وارد می‌کند.

وی در پایان تأکید کرد: با هماهنگی بیشتر و گفت‌وگوهای سازنده میان دستگاه‌های دولتی و فعالان بخش خصوصی، می‌توان مسیر حمل‌ونقل و ترانزیت بین ایران و ازبکستان را به یکی از محورهای اصلی تجارت منطقه‌ای تبدیل کرد.

حمل‌ونقل، محور اصلی همکاری‌های تهران و آستانه

علی‌اکبر جوکار، سفیر جمهوری اسلامی ایران در قزاقستان، هم در این میزگرد با اشاره به اهمیت حمل‌ونقل در روابط دوجانبه گفت: در روابط ایران و قزاقستان، حمل‌ونقل یکی از ارکان اصلی همکاری‌های اقتصادی است و خوشبختانه تعاملات و رایزنی‌های منظم میان دو کشور در جریان است.

وی افزود: قزاقستان از معدود کشورهایی است که هر چهار نوع حمل‌ونقل زمینی، ریلی، دریایی و هوایی را داراست و این موضوع فرصت ارزشمندی برای توسعه همکاری‌های ایران با این کشور فراهم کرده است.

جوکار از نهایی شدن پیش‌نویس سند جامع همکاری‌های حمل‌ونقلی ایران و قزاقستان خبر داد و گفت: این سند بر اساس توافقات میان وزرای حمل‌ونقل دو کشور تهیه شده و چارچوبی مشخص برای همکاری‌های آینده در زمینه ترانزیت، لجستیک و زیرساخت فراهم می‌کند.

او همچنین به توافق اخیر میان شرکت‌های راه‌آهن ایران، قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان اشاره کرد و گفت: بر اساس این توافق، نرخ واحد ترانزیتی میان کشورهای منطقه تعیین شده که می‌تواند موجب تسهیل حمل کالا و افزایش رقابت‌پذیری مسیرهای مشترک شود.

سفیر ایران با انتقاد از مشارکت اندک شرکت‌های ایرانی در پروژه‌های قزاقستان اظهار داشت: نمایندگی ایران در آستانه به‌صورت هفتگی فهرست مناقصات قزاقستان را در اختیار نهادهای اقتصادی داخلی قرار می‌دهد، اما تاکنون هیچ شرکت ایرانی برای حضور در این پروژه‌ها اقدام نکرده است.

وی با تأکید بر ضرورت حضور فعال‌تر بخش خصوصی افزود: نمایندگی ایران آماده است تا زمینه برگزاری نشست‌های مشترک میان شرکت‌های ایرانی و قزاقستانی را فراهم کند تا قراردادهای فنی و مهندسی بیشتری منعقد شود.

جوکار در پایان گفت: اراده دو کشور برای تقویت همکاری‌های حمل‌ونقلی جدی است و با حضور فعال بخش خصوصی، می‌توان روابط اقتصادی تهران و آستانه را وارد مرحله‌ای جدید کرد.

حضور اقتصادی ایران در آسیای مرکزی باید تقویت شود

غلام‌حسین یادگاری، سفیر جمهوری اسلامی ایران در قرقیزستان، در انتهای این میزگرد با تأکید بر اهمیت آسیای مرکزی در سیاست همسایگی ایران گفت: با وجود ظرفیت‌های فراوان این منطقه، متأسفانه حضور ایران و به‌ویژه استان‌های مرزی مانند خراسان در کشورهای آسیای مرکزی، از جمله قرقیزستان، بسیار کمرنگ شده است.

وی افزود: از زمان استقلال جمهوری‌های آسیای مرکزی تاکنون، کشورهای غیرمسلمان با سرعت بیشتری توانسته‌اند جای پای اقتصادی خود را در این کشورها محکم کنند، در حالی که ما هنوز نتوانسته‌ایم از مزیت همسایگی و روابط فرهنگی به‌درستی بهره ببریم.

یادگاری با اشاره به فرصت‌های اقتصادی قرقیزستان بیان کرد: این کشور ظرفیت بالایی در حوزه کشاورزی، دامپروری و شیلات دارد و از حضور شرکت‌های ایرانی برای سرمایه‌گذاری مشترک و تولید محصولات غذایی استقبال می‌کند. قرقیزستان آماده است با ایران قراردادهای بلندمدت در زمینه تولید و صادرات غلات و حبوبات منعقد کند.

او همچنین به طرح خط آهن چین–قرقیزستان–ازبکستان اشاره کرد و گفت: این مسیر جدید ترانزیتی حدود ۴۰۰ کیلومتر مسیر حمل‌ونقل را کوتاه‌تر می‌کند و ایران باید از هم‌اکنون در ایجاد مراکز لجستیکی و گمرکی در امتداد آن سرمایه‌گذاری کند تا سهم بیشتری از تجارت منطقه‌ای به دست آورد.

سفیر ایران خاطرنشان کرد: اگر امروز برای حضور فعال در اقتصاد قرقیزستان و آسیای مرکزی برنامه‌ریزی نکنیم، در آینده نزدیک فرصت‌های اقتصادی این منطقه توسط رقبا پر خواهد شد و ما از مزیت‌های ژئو‌اقتصادی خود محروم خواهیم ماند.