افزایش روزهای ناسالم تهران و ۵ شهر دیگر نسبت به سال گذشته

احمد طاهری در سیزدهمین جلسه کارگروه ملی آلودگی هوا ضمن ارایه گزارش سازمان حفاظت محیط زیست از آلودگی هوای تهران، گفت: تعداد روزهای ناسالم، یعنی شاخص بالاتر از عدد ۱۰۰ در عمده کلانشهرهای کشور نسبت به سال ۱۴۰۳ افزایش یافته است؛ روزهای ناسالم در تهران ۵۷ درصد، در کرج ۵۵ درصد، در تبریز ۱۰۰ درصد و در مشهد ۱۶۱ درصد، اهواز ۶۸ درصد و شیراز حدود ۵۵۰ اهواز افزایش یافته است. البته در شهرهای اصفهان و اراک نیز کاهش تعداد روزهای ناسالم ثبت شده است که در اصفهان ۲۱ و در اراک ۵۹ درصد کاهش روزهای ناسالم تجربه شده است. 

وی ضمن مقایسه شرایط شهر تهران در مدت مشابه سال ۱۴۰۴ نسبت به سال ۱۴۰۳، ادامه داد: در شهر تهران روزهای ناسالم برای گروه‌های حساس از ۷۷ روز به ۱۰۶ روز رسیده و ۳۸ درصد و روزهای ناسالم از ۳ روز به ۱۸ روز افزایش یافته است. همچنین در سال گذشته  وضعیت بسیار خطرناک تجربه نشد، اما در سال ۱۴۰۴ ۲ روز بسیار ناسالم و ۲ روز بسیار خطرناک تجربه شد؛ البته آلودگی روزهای خطرناک و بسیار ناسالم به دلیل گرد و غبار در محدوده شهر تهران اتفاق افتاد. 

رییس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست توضیح داد: پایش‌ها نشان داد حدود ۱۸ روز از سال جاری به دلیل گرد و غبار آلوده بود و سایر روزها به دلایل عوامل انسانی یا احتراقیست. 

* شاخص کیفیت هوا؛ مقایسه ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴

طاهری ضمن تشریح گزارش دلایل آلودگی هوا  در روزهای گذشته گفت: اهمیت این گزارش تحلیل جامع از هوای تهران در بازه اول تا ۶ آذرماه با استفاده از تمام‌ داده‌های موجود بود. 

وی افزود: این گزارش بر اساس تمام داده‌های موجود، یعنی پایش ماهواره‌ای، زمینی، سوخت و ابزار مدل‌سازی به دست آمد تا تحلیل دقیقی از شرایط ارایه شود؛ اما اهمیت این موضوع در دو نکته بود؛ باید توجه داشت که هر سال در این بازه زمانی شاخص کیفیت هوا مواجه افزایش یافته و از سوی دیگر افزایش این شرایط در سال ۱۴۰۴ نسبت به سال‌های قبل بوده است. 

رییس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم گفت: محدوده زمانی این گزارش در سال ۱۴۰۴ و در مناطق اطراف شهر در نظر گرفته شد تا به‌منظور اینکه منابع مجاور شهر نیز شناسایی شود. 

وی در راستای تاکید بر منابع این گزارش گفت: برای حذف تأثیر گردوغبار از آلودگی احتراقی و انسانی بازه‌های مشخصی در نظر گرفته شد.

رییس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم اضافه کرد: از ابتدای مهر ۱۴۰۴ تا کنون ۴۱ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و ۴ روز ناسالم بوده است. این در حالیست که در همین بازه در سال ۱۴۰۳، تنها ۱۷ روز برای گروه‌های حساس و یک روز ناسالم برای همه ثبت شده بود. به‌طور کلی، غلظت ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون در سال ۱۴۰۴ نسبت به ۱۴۰۳، ۱۳ درصد افزایش یافته است.

طاهری توضیح داد: بالاترین غلظت ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون در مناطق جنوب و جنوب‌غرب تهران است. همچنین در صورتی که محدوده بررسی فراتر از شهر تهران در نظر گرفته شود، می‌بینیم که در خارج از شهر بالاترین غلظت ثبت شده که این آلودگی همراه با پخش‌شدن وارد شهر می‌شود؛ به طوری که ابتدا مناطق غربی و جنوبی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند و سپس آلودگی به داخل شهر منتقل می‌شود.

طاهری گفت: بیشترین افزایش غلظت ذرات معلق نسبت به سال قبل در ایستگاه‌های منطقه ۲۲، شهرری، شریف و فتح ثبت شده است؛ یعنی ایستگاه‌هایی در محدوده غرب، جنوب و جنوب‌غرب قرار دارد. این افزایش بیش از ۲۰ درصد بوده است. باید گفت مقادیر ثبت‌شده در ایستگاه‌های خارج‌شهر، به‌مراتب بالاتر از ایستگاه‌های داخل‌شهر است.

وی افزود: در مقابل، کاهش غلظت در ایستگاه‌های منطقه ۱۱، ستاد بحران، منطقه ۴، مناطق مرکزی و پرترافیک شهر ثبت شده است.

رییس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم گفت: در شهر تهران ۳۶ ایستگاه فعال است که ۲۲ ایستگاه متعلق به شهرداری و ۱۴ ایستگاه متعلق به محیط زیست است.

* تحلیل آلاینده‌ها، کربن سیاه و روند انتقال آلودگی

رییس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست ضمن بررسی روند آلاینده های کوچک تر از ۲.۵ میکرون و ذرات کربن سیاه اظهار کرد: ذرات کربن سیاه یا همان دوده، به میزان قابل توجهی از دیزل منتشر می شود. بالاترین غلظت این آلاینده سوم آذر با میانگین ۱۰۷ میکروگرم بر مترمکعب به دست آمد؛ در حالی‌که حد سلامت توصیه شده توسط سازمان جهانی بهداشت ۱۵ میکروگرم بر مترمکعب است.

وی ادامه داد: روند روزانه آلاینده ذرات معلق کوچک تر از ۲.۵ میکرون کاملاً منطبق با الگوی ترافیک است. به طوری که در ساعات ابتدایی روز که پیک ترافیک داریم، غلظت افزایش پیدا می‌کند. سپس کاهش می‌یابد و عصر دوباره افزایش پیدا می‌کند.

طاهری گفت: اما دو عامل از کاهش این آلاینده هنگام شب جلوگیری می کند که نخست تغییرات لایه مرزی است که باعث کاهش تهویه و ماندگاری آلودگی می‌شود و دیگری مجاز بودن تردد ناوگان دیزلی در ساعات شب است. یعنی زمانی که لایه مرزی پایین‌تر و تهویه کمتر است. به همین سبب شب ها غلظت کربن سیاه افزایش یافته است.

وی افزود: به‌طور کلی بین ۱۱ تا ۱۵ درصدی ذرات معلق مربوط به کربن سیاه است که یکی از منابع عمده آلودگی از ناوگان دیزل و پسماندسوزی محسوب می‌شود.

* افزایش تولید آلایندگی از ابتدای آذر تا ۵ آذر

طاهری گفت: اگر روند تغییرات را از یکم آذر تا پنجم آذر بررسی شود، مطابق با روند افزایش آلودگی در شهر، افزایش تولید آلایندگی در محدوده خارج از شهر رخ داده است. این آلایندگی بالا که در خارج از تهران تولید شده، سپس به داخل شهر گسترش پیدا کرده است.

وی توضیح داد: در تصاویر ماهواره‌ای از یکی از ماهواره های اتحادیه اروپا نقاطی با تمرکز بالای انتشار مشخص شده است. این نقاط شامل نیروگاه ری، نیروگاه دماوند و محدوده‌های خارج از شهر تهران، یعنی جنوب غرب تهران است.

رییس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست تأکید کرد: این انتشار بالا می‌تواند نتیجه مصرف سوخت غیر استاندارد، فعالیت شهرک‌های صنعتی و واحدهای صنعتی واقع در همان محدوده و پسماندسوزی باشد. در آزادراه آزادگان نیز به دلیل حجم بالای تردد ناوگان دیزلی، انتشار آلایندگی قابل‌توجه است.

طاهری با اشاره به نقاط داغی که ماهواره آن‌ها را به‌عنوان مناطق با دمای بالا شناسایی کرده نیز گفت: این نقاط در یک بازه بلندمدت بررسی شدند. حجم بالایی از این نقاط در ناحیه جنوب‌غرب تهران و اطراف تهران وجود دارد و کاملاً اثبات‌شده است و با تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های ایستگاه‌های خارج‌شهری مطابق است که نشان می‌دهد آلودگی آن‌ها وارد شهر می شود.

وی افزود: در کنار تصاویر ماهواره‌ای، مدلسازی منشاء آلودگی نیز انجام شد. به این ترتیب یک ایستگاه در غرب، یک ایستگاه در شرق، یک ایستگاه مرکزی و یک ایستگاه شرقی انتخاب شد و مسیر حرکت توده‌های هوا از نقطه تولید آلودگی تا زمان رسیدن به ایستگاه ها بررسی شد.