نقش والدین و مدارس در تقویت عزت نفس کودکان

خزائی در گفت‌وگو با پانا درباره نقش والدین و مدارس در  ایجاد عزت‌نفس در  کودکان و نوجوانان، گفت: «شخصیت کودکان مساله بسیار مهمی است که تا حدود زیادی در خانواده و مدرسه شکل می‌گیرد. خجالتی‌بودن یک بُعد شخصیتی است که می‌تواند به دلیل عوامل ژنتیک یا محیط کودک در او ایجاد شود. برای درمان این مشکل، کودک به همدردی و صبر از طرف والدین و نزدیکان خود نیاز  دارد تا بتواند با خجالتی‌بودن خود مقابله کند. والدین باید در کنار تشویق کودک به انجام کارهای اجتماعی، فضایی امن  را برای ابراز احساسات کودک خود ایجاد کرده و سعی کنند تا با ارائه الگوهای رفتاری مناسب  عزت‌نفس کودک را تقویت کنند.»

وی افزود: «برخی کودکان به‌طور طبیعی بیش از دیگران مستعد خجالتی‌بودن هستند. محیط اطراف کودک و تجربیات او در خانواده و همچنین تعاملاتی که کودک با اطرافیان دارد بر خجالتی‌بودن او اثرگذار است.  هنگامی که ترس از شکست در کودکان ایجاد شود، خجالت را درون آن‌ها تشدید می‌کند. به‌طور مثال والدینی که فرزند خود را سرزنش می‌کنند، باعث خجالتی‌شدن آن کودک می‌شوند. مورد دیگر که به عزت‌نفس کودک آسیب می‌زند، انتقادهای شدید و  باید و نباید‌ها از سوی والدین است.»

خزائی گفت: «موثرترین راهکار برای جلوگیری از خجالتی‌شدن و درمان خجالت در کودکان، این است که در کنار همدلی با آن‌ها خجالتی‌بودن آن‌ها درک کنیم و سعی در درمان آن داشته باشیم. والدین باید به تدریج کودک را تشویق کنند تا در محیط‌های اجتماعی کوچک حضور یابند و با افراد دیگر تعامل داشته باشند. والدین و مدارس به کودکان اجازه دهند تا احساسات خود را بیان کنند. ما باید قبل از والدشدن بر عزت نفس خودمان کار کنیم؛ هنگامی که مادری خجالتی باشد به دلیل شرم، کودک خود را از انجام بسیاری از فعالیت‌ها منع می‌کند. بازی درمانی نیز راهکار موثر دیگر است. یک نوع بازی در روان‌شناسی به نام اسباب‌بازی درمانی وجود دارد که اگر با کمک روان‌شناس‌ها و مشاوران کودک طراحی شده و توسط والدین اجرا شود تا حدود زیادی در شکل‌گیری شخصت سالم و اعتماد به نفس کودک  موثر است.»

این روان‌شناس افزود: «والدین و معلمان توجه داشته باشند که به هیچ عنوان کودک را برای خجاتی‌بودن تنبیه نکنند بلکه به او کمک کنند  تا یک مهارت کوچک را یاد بگیرد. کودکی که مهارتی خاص را ماهرانه انجام دهد به‌طور غیر مستقیم اعتماد به نفس بالایی به‌دست می‌آورد. راهکار دیگر انجام بازی‌های تکراری است؛  زیرا انجام یک بازی به دفعات زیاد کودک را در آن بازی خبره می‌کند و به دلیل تسلط بالا،  اعتماد به نفس کودک را افزایش می‌دهد. می‌توان گفت خجالتی‌بودن یک کودک ارتباط مستقیمی با احساس ترس و عزت‌نفس پایین در وجود او دارد. اکثر این کودکان به شدت از قضاوت‌شدن می‌ترسند اما از هوش و توانایی ذهنی بالایی برخوردارند. به‌طور یک مثال کودک خجالتی در مدرسه از پاسخ‌دادن به سوالاتی که جواب آن‌ها را می‌داند، اجتناب می‌کند.»

وی افزود: «علاوه بر این والدین نباید کودک خود را مجبور به در آغوش‌رفتن فرد ناشناس کنند بلکه باید خود آن کودک با جذابیت‌های  رفتاری که از اطرافیان مشاهده می‌کند مشتاق به ارتباط‌گرفتن با آن‌ها شود.  کودکان را به سمت ورزش‌های مشارکتی ببریم تا با ارتباط‌گرفتن با همسالان خود و قرارگرفتن در موقعیت جدید عزت نفسشان بالا رود. نکته حائز اهمیت این است که هرگز به کودک خود برچسب خجالتی بودن نزنید و اگر کسی گفت کودک شما خجالتی است در جواب بگویید که او آرام است.»

وی درخصوص نقش مدارس در ایجاد اعتماد به نفس در کودکان، گفت: «مدارس در این خصوص نقش پررنگی دارند. معلمان باید دانش‌آموز خجالتی را در گروه‌های کلاسی با تعداد کم قرار دهند یا دانش‌آموز را تشویق کنند تا در گروه موسیقی، نمایش یا سرودخوانی مدرسه عضو شوند. معمان هرگز دانش‌آموزان را با یکدیگر مقایسه نکنند زیرا این کار باعث می‌شود عزت نفس کودک آسیب ببیند. معلمان می‌توانند از دانش‌آموز خجالتی بخواهند تا هر روز به یک نفر سلام کند یا در کلاس یک تمرین ورزشی یا درسی را انجام دهد و این کار را آنقدر تکرار کنند تا برای کودک عادی شود. شرکت در کلاس‌های تئاتر و نمایش در مدرسه بسیار در بالابردن عزت‌نفس کودک موثر است. همچنین معلمان عزیز در پاسخ‌گرفتن از دانش‌آموز عجله نکنند و آن‌ها را وادار به جواب دادن در زمان کوتاه نکنند. رعایت تمامی نکات فوق از سوی معلمان و والدین در درمان و پیشگیری اختلال شخصیتی در کودک موثر است.»

وی خاطرنشان کرد:‌ «در آخر معلمان و والدین سعی کنند اگر با یک کودک خجالتی مواجه شدند خجالتی‌بودن آن کودک را به عنوان عامل ضعف نبینند و سعی کنند به آن به عنوان یک عامل رشد در کودک نگاه کنند.»