افزایش انگیزه و تمرکز دانش‌آموزان در محیط‌های مثبت یادگیری

رضوان حکیم‌زاده در ارتباط زنده‌ «یک نیمه طلایی» از سلسله وبینارهای تواناشو که به ابتکار معاونت آموزش ابتدایی اداره کل آموزش و پرورش شهرستان‌های استان تهران برگزار شد، بر اهمیت «محیط مثبت یادگیری» در تحول آموزشی و تربیتی تأکید کرد و گفت: محیط مثبت یادگیری ساختنی است، نه یافتنی.

وی به بررسی سه محور اصلی برنامه «توانا» شامل روش‌های تدریس فعال و کارگروهی، محیط مثبت یادگیری و کاربرد فناوری و هوش مصنوعی در فرآیند یاددهی-یادگیری اختصاص داشت، افزود: بیشترین ظرفیت برای ایجاد تحول هم‌زمان آموزشی و تربیتی در ایجاد محیط مثبت یادگیری نهفته است.

حکیم‌زاده محیط مثبت یادگیری را فضایی امن، آرام و محترمانه برای رشد دانش‌آموزان و معلمان دانست؛ جایی که دانش‌آموز احساس ارزشمندی و تعلق کند و فرصت مشارکت، کنجکاوی و انگیزش برای همه‌ یادگیرندگان فراهم باشد.

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در توضیح ابعاد چهارگانه‌ محیط مثبت یادگیری، به چهار بُعد اصلی عاطفی-روانی، اجتماعی-تعاملی، فیزیکی و شناختی-آموزشی اشاره و تأکید کرد: در محیط مثبت یادگیری، همه‌ دانش‌آموزان – نه فقط برترین‌ها – احساس پذیرش، احترام و امکان رشد می‌کنند.

وی همچنین با اشاره به نتایج پژوهش‌های داخلی و بین‌المللی گفت: حضور دانش‌آموزان در محیط مثبت یادگیری موجب افزایش تمرکز و انگیزه، عمیق‌تر و پایدارتر شدن یادگیری، کاهش مشکلات رفتاری، ارتقای سلامت روان و رشد خودپنداره مثبت و پیشرفت تحصیلی می‌شود.

حکیم‌زاده در ادامه به موضوع «چرخه روانی یادگیری» پرداخت و گفت: بازخوردهای معلم می‌تواند زندگی‌های یادگیری را بسازد یا تخریب کند. همه‌ ما محصول بازخوردهایی هستیم که در طول زندگی دریافت کرده‌ایم. بازخورد مثبت، الزاماً به معنای کارِ بی‌نقص نیست، بلکه می‌تواند ترکیبی از تقدیر، توضیح امیدبخش درباره بخش‌های درست و راهنمایی برای اصلاح نقاط نیازمند بهبود باشد.

به گفته‌ وی، زمانی که دانش‌آموز از سوی معلم خود «توانمند و قابل یادگیری» دیده شود، خودپنداره‌ مثبت در او شکل می‌گیرد، انگیزش و مشارکتش بالا می‌رود و احتمال موفقیت تحصیلی او افزایش می‌یابد. در مقابل، بازخوردهای تحقیرآمیز و منفی می‌تواند به خودپنداره‌ منفی، کاهش انگیزه، کناره‌گیری از فعالیت‌های درسی و تجربه‌ شکست‌های پی‌درپی منجر شود.

معاون وزیر در ادامه به مجموعه‌ای از بایدها و نبایدها برای معلمان اشاره کرد و گفت: از جمله‌ بایدها می‌توان به ارائه‌ بازخورد سازنده و امیدبخش، ایجاد رابطه‌ امن و محترمانه با دانش‌آموز، فرصت دادن به دانش‌آموزان برای ابراز نظر، تشویق «تلاش» در کنار نتیجه و استفاده از زبان مثبت و احترام‌آمیز اشاره کرد. از جمله‌ نبایدها در کلاس درس نیز می‌توان به تحقیر، توهین و برچسب‌زنی، مقایسه‌ی تحقیرآمیز دانش‌آموزان با یکدیگر، بی‌توجهی به دانش‌آموزان خجالتی و کم‌حرف، مسخره کردن ایده‌ها و پاسخ‌های کودک، تنبیه جمعی، تهدید و هر نوع خشونت بدنی یا کلامی، استفاده از تکلیف به‌عنوان تنبیه، تبعیض بر اساس جنسیت و قومیت و استفاده از نمره به‌عنوان ابزار انتقام، نه سنجش یادگیری اشاره کرد.

حکیم‌زاده در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان کرد: شکل‌گیری خودپنداره‌ مثبت یا منفی دانش‌آموزان فقط به مدرسه محدود نمی‌شود و خانواده نیز نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.

وی با تأکید بر مفهوم «سواد تربیتی» گفت: مدرک تحصیلی والدین، تضمین‌کننده‌ سواد تربیتی نیست. خانواده‌ای که کودک را مدام مقایسه می‌کند، انتظارات غیرواقع‌بینانه دارد و فرصت کودکی و بازی را از او می‌گیرد، از نظر تربیتی باسواد محسوب نمی‌شود. اگر خانواده ناخواسته خودپنداره‌ کودک را مخدوش کرده باشد، مدرسه‌ امن و معلمِ حامی می‌توانند این آسیب را تا حد زیادی ترمیم کنند؛ اما اگر مدرسه خود منبع تحقیر و تخریب باشد، تلاش خانواده برای بازسازی اعتماد به نفس کودک بسیار دشوار خواهد بود.

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش گفت: هر روزی که کودکان به مدرسه می‌آیند، ما در حال ساختن آینده‌ کشور هستیم.

وی با تأکید بر این‌که سرنوشت هر جامعه به نظام تعلیم و تربیت و کیفیت کار معلمانش گره خورده است، ابراز امیدواری کرد که این سلسله وبینارها بتواند به تقویت محیط‌های مثبت یادگیری در مدارس و رقم خوردن تجربه‌ای خوشایند و خاطره‌انگیز از تعلیم و تربیت برای کودکان کمک کند.

*وبینار «یک نیمه طلایی» در قالب طرح «هفته‌های توانا» هر هفته یکشنبه‌ها به‌صورت مجازی برگزار می‌شود.