پانا به مناسبت هفته نوجوان گزارش می‌دهد؛
از عدالت آموزشی تا افتخار جهانی؛ روایت یک‌سال درخشش نوجوانانِ ایران در مسیر تحول
تهران (پانا) - در سالی که آموزش و پرورش با رویکرد عدالت‌محوری و تحول در مسیر شناسایی استعدادها گام برداشت، نوجوانان ایرانی از گوشه‌وکنار کشور، از شهرهای بزرگ تا مناطق روستایی، افتخارآفرین شدند.
هفته نوجوان امسال در حالی فرامی‌رسد که آموزش و پرورش کشور، دوران تازه‌ای از تحول و عدالت‌محوری را تجربه می‌کند. در این مسیر، نوجوانان ایرانی با دستاوردهای چشمگیر علمی و فرهنگی، به نماد امید و پویایی تبدیل شده‌اند.
درخشش دانش‌آموزان در جشنواره‌ها و المپیادها، و اجرای طرح‌هایی چون همیار سمپاد و شهاب، نشان می‌دهد که نظام تعلیم و تربیت امروز ایران، بیش از هر زمان دیگری، به سمت ایجاد فرصت برابر برای همه نوجوانان در مسیر رشد علمی، حرکت کرده است.
تمرکز بر عدالت در شناسایی استعدادها؛ خروج از محور کلان‌شهرها
تحول در نظام آموزش، زمانی معنا پیدا می‌کند که فرصت درخشش برای همه نوجوانان، فارغ از محل زندگی‌شان، فراهم باشد. سیاست تازه آموزش و پرورش در سال گذشته، تمرکز بر عدالت در شناسایی استعدادها و خروج از محور کلان‌شهرها بود؛ اقدامی که باعث شد استعدادهای درخشان از دورترین نقاط کشور شناسایی و به میدان‌های ملی و بین‌المللی راه یابند.
ثمره این نگاه عدالت‌محور در شناسایی استعدادها را می‌توان در ترکیب تیم‌های المپیادی سال جاری دید؛ جایی که دانش‌آموزانی از استان‌های آذربایجان شرقی، خراسان شمالی، همدان، بوشهر، البرز، قم، خراسان رضوی، تهران، زنجان و کرمان توانستند به رقابت‌های جهانی راه یابند و برای کشور مدال‌آفرینی کنند. حضور نوجوانان دانش‌پژوه از سراسر ایران، نشان‌دهنده تلاش برای خروج واقعی از محور کلان‌شهرها و تحقق گفتمان عدالت آموزشی است.
موفقیت‌های بین‌المللی و حفظ امید در شرایط سخت جنگی
در سالی که کشور شرایطی ویژه و بعضاً دشوار را پشت سر گذاشت و برخی اعزام‌های تیم‌های دانش‌آموزی بلافاصله پس از آتش‌بس انجام شد، نوجوانان ایرانی با اراده‌ای مثال‌زدنی، بار دیگر در میادین علمی بین‌المللی درخشیدند و پرچم ایران را بر فراز سکوهای جهانی برافراشتند.
دانش‌آموزان ایرانی در رقابت‌های جهانی موفق به کسب افتخارات چشمگیری شدند؛ از جمله ۴ مدال برنز در المپیاد علوم زمین، ۵ مدال طلا در المپیاد نجوم و اخترفیزیک، ۲ مدال نقره و ۲ مدال برنز در المپیاد هوش مصنوعی، ۵ مدال نقره در المپیاد فیزیک، ۱ مدال طلا، ۲ مدال نقره و ۱ مدال برنز در المپیاد کامپیوتر، ۲ مدال نقره و ۲ مدال برنز در المپیاد اقتصاد، مدیریت و حکمرانی، ۳ مدال طلا و ۱ مدال نقره در المپیاد زیست‌شناسی، ۲ مدال طلا، ۳ مدال نقره و ۱ مدال برنز در المپیاد ریاضی، ۴ مدال نقره در المپیاد شیمی، ۱ مدال طلا، ۴ مدال نقره و ۱ مدال برنز در کمپ المپیاد ریاضی چین و ۸ مدال طلا و ۱ مدال نقره در مسابقات بین‌المللی المپیاد نانو.
در همین زمینه، سیدرضا حسینی، رئیس باشگاه دانش‌پژوهان جوان، با اشاره به روند رو‌به‌رشد افتخارات علمی نوجوانان ایرانی گفت: «خوشبختانه امسال دانش‌آموزان ما درخشیدند و در برخی رشته‌ها نتایجی به دست آوردند که در تاریخ کشور بی‌سابقه بوده است. به‌عنوان نمونه، در المپیاد اقتصاد که اخیراً در آذربایجان برگزار شد، تیم ایران موفق به کسب ۲ مدال نقره و ۲ مدال برنز شد و رتبه ۱۸ دنیا را در میان ۵۴ کشور به دست آورد. این در حالی است که مجموع مدال‌های پنج سال گذشته ما در این رشته یک نقره و سه برنز بوده و رتبه‌ای نزدیک به آخر داشتیم.»
این دستاوردها نه‌تنها نماد امید و پایداری نسل نوجوان در شرایط سخت است، بلکه نشان‌دهنده جهش کیفی در آموزش و گسترش عدالت در شناسایی استعدادهای علمی سراسر کشور است. رهبر معظم انقلاب اسلامی، با اشاره به ارزش دوچندان این موفقیت‌ها در دوران جنگ نرم فرمودند: «مدال‌های شما بر مدال‌های مقاطع دیگر زمانی، امتیاز مضاعفی دارد؛ زیرا در وضعیتی به دست آورده‌اید که دشمن در جنگ نرم، سعی می‌کند ملت را افسرده و از توانایی‌های خود غافل یا ناامید کند اما شما با ظاهر کردن توانایی و قدرت ملت، در میدان عمل، محکم‌ترین پاسخ را به او دادید.»
میزبانی ایران از آزمون‌ها و المپیادهای جهانی با مدیریت نخبگان ایرانی
در کنار موفقیت‌های چشمگیر نوجوانان ایرانی در عرصه‌های بین‌المللی، سال گذشته یکی از درخشان‌ترین جلوه‌های خودباوری علمی رقم خورد؛ جایی که نخبگان کشور نه‌تنها در مسابقات جهانی درخشیدند، بلکه در جایگاه برگزارکننده و طراح آزمون‌های معتبر بین‌المللی نیز قرار گرفتند.
نخبگان ایرانی طی سال گذشته در برگزاری مجموعه‌ای از آزمون‌ها و المپیادهای علمی جهانی نقش‌آفرینی کردند؛ رویدادهایی که از نظر سطح علمی و میزان اعتبار، در تراز المپیادهای جهانی قرار دارند و نشان از توانمندی بالای ایران در عرصه مدیریت علمی و فناوری دارند.
در همین راستا، ایران در سال گذشته میزبان سه المپیاد جهانی معتبر بود که به‌طور کامل توسط متخصصان و نخبگان ایرانی طراحی و برگزار شد:
- المپیاد جهانی علوم و فناوری نانو که با حضور ده کشور از جمله آمریکا، انگلستان، آلمان، مالزی، تایلند و استرالیا برگزار شد و دبیرخانه دائمی آن برای نخستین‌بار در ایران به ثبت رسید.
- المپیاد جهانی هندسه ایران با حضور ۵۲ کشور، که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مسابقات علمی در حوزه هندسه شناخته می‌شود و زمینه همکاری علمی میان نخبگان ایرانی و بین‌المللی را فراهم کرد.
- المپیاد بین‌المللی ترکیبیات ایران که در دومین سال برگزاری خود، با درخواست مشارکت از ۷۳ کشور، در میان ده المپیاد معتبر و پرمخاطب جهان جای گرفت.
این میزبانی‌ها نشانه‌ای روشن از اعتماد به توان ملی در عرصه علم و فناوری است و نشان می‌دهد ایران به تدریج به مرجع علمی در حوزه آموزش نخبگان تبدیل شده است. حتی برخی کشورها که روابط رسمی با ایران ندارند، تمایل خود را برای حضور در این مسابقات ابراز کرده‌اند؛ نشانه‌ای از آن‌که کیفیت علمی و اعتبار این رویدادها فراتر از مرزهای سیاسی ارزیابی می‌شود.
مجموعه این رویدادها تصویری روشن از ایرانِ جوان، امیدوار و پیشرو در علم ارائه داد؛ ایرانی که توانسته است با اتکا به توان نخبگان خود، از میدان رقابت‌های بین‌المللی فراتر رفته و به‌عنوان یکی از برگزارکنندگان معتبرترین المپیادهای علمی جهان شناخته شود.
گسترش شبکه مدارس سمپاد در سراسر کشور با رویکرد عدالت آموزشی
سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان اکنون در هر دو مقطع متوسطه اول و دوم، با ۷۴۹ مدرسه دخترانه و پسرانه در سراسر کشور فعالیت می‌کند و بیش از ۱۴۰ هزار دانش‌آموز را تحت پوشش دارد. گسترش شبکه مدارس سمپاد در تمامی استان‌ها، با هدف شناسایی و پرورش استعدادهای برتر در نقاط مختلف کشور انجام شده تا فرصت آموزش باکیفیت، فقط به کلان‌شهرها محدود نباشد و دانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردار نیز از ظرفیت‌های این مدارس بهره‌مند شوند.
رویکرد اصلی سازمان سمپاد در سال‌های اخیر، تمرکز بر عدالت آموزشی و فرصت برابر برای استعدادهاست. بر همین اساس، طبق مصوبه دولت، هزینه تحصیل دانش‌آموزان خانواده‌های چهار دهک نخست درآمدی، به‌صورت کامل توسط دولت پرداخت می‌شود و این دانش‌آموزان به شکل رایگان در مدارس سمپاد تحصیل می‌کنند. این سیاست موجب شده حضور دانش‌آموزان مستعد از مناطق کمتر برخوردار در این مدارس به‌طور چشمگیری افزایش یابد؛ به‌طوری‌که تعداد بهره‌مندان از این طرح از ۶۹۰ نفر در سال ۱۴۰۱ به بیش از ۱۹ هزار و ۶۰۰ نفر در سال ۱۴۰۳ رسیده است. این روند، نشان‌دهنده عزم جدی آموزش و پرورش برای تحقق عدالت آموزشی در نظام استعدادپروری و گسترش دسترسی دانش‌آموزان مستعد به فرصت‌های برابر آموزشی است.
اجرای طرح ملی «شهاب» برای شناسایی استعدادها در مناطق محروم
در کنار گسترش مدارس استعدادهای درخشان، طرح ملی «شهاب» (شناسایی و هدایت استعدادهای برتر) به عنوان برنامه‌ای فراگیر برای کشف و حمایت از استعدادهای دانش‌آموزان در سراسر کشور، به‌ویژه در مناطق کمتر‌برخوردار اجرا می‌شود. این طرح که با همکاری وزارت آموزش و پرورش و بنیاد ملی نخبگان طراحی و اجرا شده، دانش‌آموزان پایه‌های سوم تا ششم ابتدایی را تحت پوشش قرار می‌دهد و هدف آن، شناسایی استعدادها در ۸ حوزه مختلف و هدایت غیرمستقیم آن‌ها بدون ایجاد رقابت فشرده آموزشی است.
اکنون، طرح شهاب به ثبات قابل قبولی رسیده و تقریباً بخش عمده‌ای از دانش‌آموزان کشور تحت پوشش آن قرار گرفته‌اند. داده‌های مربوط به ارزیابی‌های آموزگاران به‌صورت مستمر جمع‌آوری و تحلیل می‌شود تا کیفیت اجرای طرح حفظ و ارتقا یابد. به گفته مسئولان سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان، تمامی استان‌های کشور در این طرح حضور دارند و میزان نفوذ آن در حال افزایش است.
در سال تحصیلی گذشته، در راستای اجرای گام دوم این برنامه، ۱۴۰ مدرسه شبانه‌روزی مستعد در سراسر کشور شناسایی شد که بخش قابل‌توجهی از آن‌ها در مناطق کمتر برخوردار قرار دارند. برای این مدارس، برنامه‌های آموزشی و حمایتی ویژه از سوی بنیاد ملی نخبگان، سازمان سمپاد و وزارت آموزش و پرورش طراحی و اجرا شده است تا استعدادهای شناسایی‌شده، در مسیر رشد و اثرگذاری ملی هدایت شوند.
طرح شهاب، به‌عنوان مکملی برای شبکه مدارس سمپاد، تلاش می‌کند تا عدالت در شناسایی استعدادها را محقق کند و هیچ دانش‌آموزی به دلیل شرایط جغرافیایی یا اقتصادی از فرصت شکوفایی توانمندی‌های خود محروم نماند.
طرح «همیار سمپاد»؛ پیوند علم و عدالت آموزشی
در مسیر تحقق عدالت آموزشی و پرورش روحیه مسئولیت‌پذیری اجتماعی میان دانش‌آموزان، طرح ملی «همیار سمپاد» به‌عنوان یکی از ابتکارات شاخص آموزش و پرورش در سال‌های اخیر، اجرا شد. این برنامه با مشارکت داوطلبانه دانش‌آموزان مدارس استعدادهای درخشان، به‌منظور ارائه خدمات آموزشی و فرهنگی رایگان به دانش‌آموزان مدارس کم‌برخوردار، جلوه‌ای از پیوند علم، اخلاق و همدلی در نظام تعلیم و تربیت کشور است.
در چارچوب این طرح، دانش‌آموزان سمپادی در نقش «یاددهنده» و دانش‌آموزان مدارس دولتی مناطق کمتر برخوردار در نقش «یادگیرنده» همکاری می‌کنند. هدف اصلی این تعامل دوسویه، کاهش فاصله آموزشی میان مدارس برخوردار و کم‌برخوردار و فراهم‌سازی فرصت‌های برابر برای یادگیری و رشد است. در سال گذشته، ۲۸۵ مدرسه سمپاد به‌عنوان مدرسه یاددهنده و ۵۴۰ مدرسه دولتی از مناطق محروم به‌عنوان مدرسه یادگیرنده در این طرح شرکت کردند. حاصل این همکاری، مشارکت بیش از ۴۲۰۰ دانش‌آموز و معلم سمپادی در ارائه خدمات آموزشی و فرهنگی و بهره‌مندی ۲۴ هزار و ۳۸۹ دانش‌آموز مدارس دولتی از این خدمات بود.
فعالیت‌های طرح «همیار سمپاد» گستره وسیعی از برنامه‌ها را شامل می‌شود؛ از کلاس‌های تقویتی و رفع اشکال، آموزش مهارت‌های هوش کلامی و دوره‌های آمادگی کنکور گرفته تا پویش تأمین کتاب، بهره‌گیری از امکانات آزمایشگاهی مدارس سمپاد، وبینارهای آموزشی، همایش‌های هدایت تحصیلی، آزمون‌های جامع شبیه‌سازی‌شده و حتی اردوهای جهادی آموزشی در مناطق محروم.
این طرح تاکنون دستاوردهای قابل‌توجهی داشته است؛ از ۲۳۳ طرح ارسالی از ۲۸ استان کشور به دبیرخانه «همیار سمپاد»، ۲۳ طرح برگزیده از ۱۵ استان انتخاب و در کتابچه الکترونیکی «همیار سمپاد» منتشر شد. این آثار، روایتگر خلاقیت، همت و روحیه خدمت دانش‌آموزان ایرانی‌اند که در قالب پروژه‌هایی چون «درخت طوبی»، «مهر ماندگار»، «لبخند نوروزی؛ پیوند علم و مسئولیت اجتماعی»، «طرح اردوی جهادی دیلمان» و «سمپاد، سفیر المپیاد» اجرا شده‌اند.
طرح «همیار سمپاد» امروز به‌عنوان الگویی ملی از همبستگی علمی، تربیتی و اجتماعی دانش‌آموزان شناخته می‌شود؛ الگویی که نشان می‌دهد عدالت آموزشی صرفاً با توسعه فضا و امکانات محقق نمی‌شود، بلکه با روحیه همیاری و انتقال دانش از دل مدارس به جامعه معنا پیدا می‌کند.
برگزاری جشنواره‌های خوارزمی در ۸ حوزه علمی‌تحقیقاتی
جشنواره‌های «نوجوان و جوان خوارزمی» با حضور دانش‌آموزان خلاق و خوش‌فکر از سراسر کشور در هشت حوزه علمی و پژوهشی برگزار می‌شود. در مراحل مختلف، آثار دانش‌آموزان داوری و ارزیابی می‌شود و آموزش‌های لازم برای هر مرحله در نظر گرفته شده است تا شرکت‌کنندگان بتوانند بازخورد مناسب دریافت کرده، طرح خود را تکمیل کنند و مرحله‌به‌مرحله ارتقا یابند. الهام یاوری، رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان وزارت آموزش و پرورش با اشاره به اهداف این جشنواره به پانا گفت: «تلاشی که در مسیر برگزاری جشنواره خوارزمی داریم، تقویت جریان پژوهش در مدارس، فراهم کردن اطلاعات کافی درباره چند و چون پژوهش برای دانش‌آموزان به‌ویژه در مدارس کمتر برخوردار و در نهایت شناسایی و معرفی استعدادهای برجسته کشور به نهادهایی است که می‌توانند از آن‌ها حمایت کنند.»
در بیست‌وهفتمین دوره جشنواره ملی جوان خوارزمی نیز بیش از ۸۰ طرح از ۱۹ استان کشور به مرحله نهایی راه یافتند و نمایشگاه طرح‌واره‌های برگزیده روزهای ۳ و ۴ آبان‌ماه در دانشگاه صنعتی امیرکبیر تهران برگزار شد. آثار دانش‌آموزان در ۱۸ شاخه علمی از جمله فناوری، علوم پایه، ادبیات و هنر، به‌صورت انفرادی یا گروهی داوری می‌شود و برگزیدگان نهایی توسط داوران وزارت علوم انتخاب خواهند شد.
در این دوره، حضور طرح‌هایی از مناطق کم‌برخوردار و روستایی چشمگیر بود؛ ۱۰ طرح از این مناطق به مرحله نهایی راه یافتند که حدود ۱۵ دانش‌آموز را شامل می‌شود. همچنین دانش‌آموزان هنرستانی در بخش ساخت و تولید عملکرد برجسته‌ای داشتند و با مهارت‌های فنی خود توانستند طرح‌های قابل‌توجهی ارائه دهند. یاوری با دعوت از نهادهای پژوهشی، خیرین و مسئولان برای حمایت از دانش‌آموزان مستعد گفت: «دانش‌آموزان ما در همه مناطق کشور استعدادهای درخشانی دارند. اگر پیام جشنواره خوارزمی به مدارس برسد و حمایت لازم فراهم شود، شاهد شکوفایی استعدادهای بیشتری در سراسر کشور خواهیم بود.»
برگزاری کارسوق‌های علمی برای ایجاد انگیزه پژوهشی؛ از مدارس سمپاد تا مدارس عادی
در راستای ایجاد انگیزه پژوهشی، ارتقای مهارت‌های علمی و تقویت روحیه کارآفرینی در میان دانش‌آموزان، مجموعه‌ای از کارسوق‌های علمی در دو سطح «فراگیر» و «ویژه سمپاد» در سراسر کشور برگزار می‌شود.
کارسوق‌های فراگیر با هدف فراهم‌کردن فرصت برابر برای همه دانش‌آموزان کشور طراحی شده‌اند و شامل برنامه‌هایی مانند کارسوق فراگیر مدرسه تابستانی، کارسوق فراگیر بازی‌سازی (بِباز)، کارسوق ملی فراگیر روش پژوهش، کارسوق ملی فراگیر کارآفرین جوان، کارسوق ملی فراگیر المپیار، کارسوق ملی فراگیر پیش‌ران نوآوری، کارسوق ملی فراگیر فناوری هسته‌ای، کارسوق ملی فراگیر هندسه، کارسوق فراگیر برنامه‌نویسی و کارسوق ملی فراگیر مخترع قرن هستند.
در کنار آن، برای دانش‌آموزان مدارس استعدادهای درخشان نیز مجموعه‌ای از کارسوق‌های تخصصی تحت عنوان کارسوق سمپاد برگزار می‌شود که شامل کارسوق سمپاد، کارسوق ملی مهندسی ژنتیک، کارسوق فناوری نانو و شیمی، کارسوق علوم اعصاب شناختی، کارسوق انگلیسی، کارسوق اپتیک و لیزر، کارسوق بزرگ ریاضی مهرگان، کارسوق صدا دوربین مهرگان، کارسوق ملی طراحی دارو، کارسوق کوپاد و طرح کارتوشه کارآموزی سمپاد است.
این کارسوق‌ها با مشارکت فعال دانش‌آموزان از سراسر کشور برگزار می‌شوند و فرصتی فراهم می‌کنند تا استعدادهای علمی و خلاق، فارغ از موقعیت جغرافیایی یا نوع مدرسه، شناسایی و پرورش یابند.
نسلی که فردا را می‌سازد؛ از کلاس‌های امروز تا قله‌های افتخار فردا
در مجموع، هفته نوجوان امسال، فرصتی است برای بازخوانی مسیر پرفراز و نشیب آموزش و پرورش ایران در حرکت به‌سوی عدالت، امید و خودباوری علمی. امروز، نوجوان ایرانی نه فقط یادگیرنده‌ای در کلاس درس، بلکه معمار آینده‌ای روشن برای کشور است؛ نسلی که در میدان علم، اخلاق، هنر و مسئولیت اجتماعی می‌درخشد و نشان داده است می‌توان با باور به توان درونی، ایران را بر قله‌های افتخار جهانی نشاند.
آینده آموزش، از نگاه این نسل، نه فقط آموختن دانسته‌ها که ساختن فرداهای بهتر است؛ فرداهایی که در آن، عدالت آموزشی، خلاقیت، همیاری و خودباوری، چهار ستون مدرسه ایرانی خواهد بود.
آرمیتا رزاقیان
ارسال دیدگاه