آیا می‌توان صدای علم را دوباره از تبریز به جهان رساند؟
تبریز (پانا) - از دل خاک ربع رشیدی هنوز زمزمه‌ای می‌آید؛ زمزمه دانشی که زمانی از تبریز به جهان می‌رسید و صداى علم و اندیشه را تا دورترین سرزمین‌ها می‌فرستاد، امروز دوباره در برابر آزمونی تاریخی ایستاده است؛ آیا می‌تواند بار دیگر دروازه علم و فرهنگ به سوی جهان شود؟
۷۵۰ سال پیش، در دل تبریز دانشگاهی جهانی به نام ربع رشیدی بنا شد که دانشجویان و اندیشمندان از سرزمین‌های مختلف در آن گرد می‌آمدند. دانشگاهی به وسعت جهان. امروز، پس از گذشت هفت قرن، دوباره سخن از پذیرش دانشجویان خارجی در دانشگاه‌های این شهر به میان آمده است. مسئولان معتقدند بازگشت تبریز به مسیر آموزش بین‌المللی، نه تنها احیای میراثی دیرینه است، بلکه فرصتی بزرگ برای رونق علمی، فرهنگی و اقتصادی استان به شمار می‌رود، فرصتی که اگر درست مدیریت شود، می‌تواند تبریز را بار دیگر به مرکز علم و فرهنگ منطقه تبدیل کند.
ربع رشیدی؛ دانشگاهی جهانی در دل تاریخ
مجتمع تاریخی ربع رشیدی به دستور رشیدالدین فضل‌الله همدانی در سده هشتم هجری در شرق تبریز بنا شد؛ مجموعه‌ای علمی و فرهنگی که در روزگار خود میزبان استادان و دانش‌پژوهانی از کشورهای مختلف بود. ساختار منسجم آموزشی، کتابخانه‌ها، رصدخانه، مدرسه و بیمارستان آن، ربع رشیدی را به نمونه‌ای از نخستین دانشگاه‌های جامع جهان تبدیل کرده بود و وقف‌نامه ی آن در حال حاضر موجود است.
در سطح ملی شمار دانشجویان بین‌المللی در دانشگاه‌های ایران در سال‌های اخیر ده‌ها هزار نفر اعلام شده است؛ برآوردهای رسمی و خبری در بازه تقریباً ۹۴ تا ۹۵ هزار دانشجو گزارش شده‌اند و دولت برنامه‌هایی برای افزایش این عدد تا سقف بالاتری در سندهای توسعه‌ای دنبال می‌کند.
دانشگاه تبریز در پذیرش درخواست‌های دانشجویان خارجی برای یک سال تحصیلی اخیر اعلام کرد که حدود ۲۸ درصد متقاضیان خارجی را پذیرفته است و این دانشگاه سامانه پذیرش بین‌المللی جداگانه‌ای دارد.
این میراث تاریخی امروز نه تنها یادآور دوران شکوه علمی تبریز است، بلکه می‌تواند الهام‌بخش حرکت دوباره دانشگاه‌های استان در مسیر تعامل جهانی و جذب دانشجویان بین‌المللی باشد.
نگاه مسئولان استان به فرصت‌های تازه
مرتضی محمدزاده، معاون سیاسی و اجتماعی استاندار آذربایجان شرقی، در نشست گروه کاری فرهنگ و هنر با اشاره به ضرورت احیای فضاهای فرهنگی و تاریخی تبریز گفت: «در این شهر فضاهای متعددی داریم که می‌توانند در اختیار فعالان فرهنگی و هنری قرار گیرند، اما بخشی از آن‌ها راکد مانده‌اند یا هنوز وارد مدار استفاده نشده‌اند. یکی از این فضاها مجتمع ربع رشیدی است که ۷۵۰ سال پیش، دانشگاهی جهانی بود و امروز نیز می‌تواند نماد بازگشت تبریز به عرصه علم جهانی باشد.»
وی با تأکید بر اهمیت نگاه مثبت به پذیرش دانشجویان خارجی افزود: «متأسفانه در تبریز گاهی صداهایی علیه پذیرش دانشجویان خارجی بلند می‌شود، در حالی که این موضوع یک فرصت بزرگ است. اگر ربع رشیدی در گذشته با روی گشاده میزبان دانشجویان از ملیت‌های گوناگون بود، امروز نیز باید از آن تجربه تاریخی الهام بگیریم.»
رشد پذیرش دانشجویان خارجی در کشور
بر اساس آمار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، شمار دانشجویان خارجی در دانشگاه‌های ایران از مرز ۹۰ هزار نفر گذشته است. دانشگاه تبریز نیز از فعال‌ترین مراکز آموزش عالی در این حوزه است و طی سال تحصیلی گذشته حدود ۲۸ درصد از متقاضیان بین‌المللی را پذیرفته است. این روند نشان می‌دهد که تبریز، با سابقه و زیرساخت‌های علمی خود، می‌تواند به یکی از قطب‌های علمی منطقه تبدیل شود.
مزایا و ضرورت‌ها
پذیرش دانشجویان خارجی علاوه بر تقویت ارتباطات علمی، به رشد اقتصادی و فرهنگی استان نیز کمک می‌کند. ورود دانشجویان از کشورهای مختلف، موجب رونق خدمات شهری، گردشگری آموزشی و اشتغال در بخش‌های مختلف می‌شود.
از منظر فرهنگی، حضور آنان به تبادل اندیشه‌ها، افزایش شناخت متقابل ملت‌ها و ارتقای جایگاه علمی ایران در سطح منطقه کمک می‌کند.
چالش‌های پیش‌رو
در کنار این فرصت‌ها، چالش‌هایی مانند نگاه محافظه‌کارانه بخشی از جامعه، کمبود فضاهای اقامتی و آموزشی استاندارد، مشکلات زبانی و روندهای اداری پیچیده همچنان وجود دارد. فعال‌سازی خانه‌های تاریخی راکد به عنوان فضاهای فرهنگی بین‌المللی، توسعه دوره‌های آموزشی به زبان انگلیسی و ایجاد خدمات یکپارچه دانشجویی از جمله اقداماتی است که می‌تواند در رفع این مشکلات مؤثر باشد.
راهکارهای پیشنهادی
کارشناسان آموزش عالی بر این باورند که مسیر توسعه آموزش بین‌المللی در تبریز از راه برنامه‌ریزی منسجم و استفاده از ظرفیت‌های محلی می‌گذرد. برخی از راهکارهای پیشنهادی عبارتند از:
اجرای طرح‌های اطلاع‌رسانی برای معرفی مزایای حضور دانشجویان خارجی و گفت‌وگوی فرهنگی با جامعه محلی.
گسترش دوره‌های انگلیسی‌زبان و آموزش فارسی برای دانشجویان تازه‌وارد.
ارائه مشوق‌ها و بورس‌های تحصیلی برای دانشجویان کشورهای همسایه.
تسهیل صدور ویزا و خدمات اداری با ایجاد سامانه متمرکز پشتیبانی دانشجویان خارجی.
بهره‌گیری از ظرفیت خانه‌ها و محوطه‌های تاریخی برای برگزاری رویدادهای فرهنگی مشترک
تاریخ تبریز و میراث علمی ربع رشیدی نشان می‌دهد که این شهر همواره دروازه‌ای به سوی علم و فرهنگ جهانی بوده است. امروز نیز می‌تواند با تکیه بر همان ریشه‌ها، نقش تاریخی خود را در عرصه آموزش بین‌المللی بازیابد.
پذیرش دانشجویان خارجی نه تهدید، بلکه فرصتی تاریخی برای شکوفایی دوباره علم در تبریز است؛ فرصتی که اگر با برنامه‌ریزی دقیق و همراهی اجتماعی همراه شود، صدای علم را دوباره از تبریز به جهان خواهد رساند.
ارسال دیدگاه