کلیسای «تادئوس مقدس» ؛ قدیمی ترین کلیسای جهان

به گزارش پانا، استان آذربایجان غربی از گذشته‌های دور خاستگاه تمدن و زندگی بوده و آثار تاریخی کشف شده به خصوص زیارتگاه‌های موجود در استان گواهی محکم بر این ادعاست. در این بین کلیساهای بسیار زیادی نیز در این منطقه وجود دارد و مناطق شمالی و مرکزی استان محل استقرار تعداد زیادی کلیسای مهم و تاریخی هستند.

یکی از قدیمی‌ترین کلیساهای جهان و به روایتی قدیمی‌ترین کلیسای جهان مسیحیت با عنوان «تادئوس مقدس» که با نام محلی «قره کلیسا» شناخته می‌شود، در استان آذربایجان غربی قرار دارد، این کلیسا بر روی مزار تادئوس یکی از حواریون حضرت مسیح احداث شده است و تاریخچه ساخت آن به عنوان اولین کلیسای جهان بر اساس اسناد موجود به بعد از شهادت «تادئوس مقدس» برمی‌گردد.

«شرلی آودیان» مدیر پایگاه میراث جهانی کلیساهای تاریخی ایران در گفت و گو با پانا در رابطه با کلیساهای استان آذربایجان غربی گفت: بیش از 350 کلیسا در سطح کشور شناخته شده که بیش از یک چهارم آن در منطقه آذربایجان ایران و بیش از 80 کلیسا در استان آذربایجان غربی واقع شده است.

به گفته آودیان بیش از 200 کلیسای کشور در حال حاضر قابل استفاده نیستند. این در حالی است که بیش از 30 کلیسا در سطح استان آذربایجان غربی قابلیت استفاده و برگزاری مراسمات آیینی مختلف و بازدید عموم را دارا هستند.

آذربایجان غربی،نقش محوری در تعامل ادیان دارد

جلیل جباری مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان‌غربی نیز در گفت و گو با پانا با اشاره به اهمیت کلیساها در تاریخ منطقه گفت: استان آذربایجان غربی مهد احترام به ادیان، باورها و آئین‌های گوناگون است که در برگیرنده آثار و بقایای تاریخی زیادی است. از زرتشت که نخستین آئین یکتاپرستی جهان بود تا مسیحیت و اسلام. هم‌اکنون نیز با گذشت هزاران سال در تضارب اندیشه‌ها، تعامل ادیان و مذاهب، نقش محوری ایفا می‌کند.

جباری گفت: کلیساهای معروف و تاریخی متعددی از جمله تادئوس مقدس و کلیسای حضرت مریم در استان آذربایجان غربی وجود دارد که به همراه 30 کلیسای دیگر از شهرت جهانی برخوردارند و سالانه پذیرای صدها هزار گردشگر از سراسر کشور و حتی نقاط مختلف دنیا هستند.

وضعیت گردشگری خارجی در استان با وجود تحریم‌ها رشد 23 درصدی داشته

به گفته جباری آمار گردشگران خارجی با وجود تحریم‌های اعمالی به کشور در 9 ماهه امسال نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته از رشد 23 درصدی برخوردار بوده و طبق آمار، به رقم یک میلیون و 76 هزار و 923 نفر رسیده است. همچنین بر اساس آمارهای ثبت شده موجود، طی این مدت حدود 960 هزار گردشگر ایرانی نیز از 5 پایانه استان آذربایجان غربی تردد داشته‌اند که نسبت به مدت مشابه سال قبل، 57 درصد افزایش دارد.

او ادامه داد: در حال حاضر 24 اثر و منطقه تاریخی و طبیعی از مناطق مختلف ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند که سهم آثار استان آذربایجان‌غربی در این لیست 2 اثر منطقه تخت‌سلیمان تکاب و منطقه موسوم به کلیسای تادئوس مقدس چالدران است.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان‌غربی در خصوص برنامه‌های اجرایی در کلیساهای استان نیز گفت: مراسم‌ها و آیین‌های مذهبی متعددی در کلیساهای استان به صورت روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه برگزار می‌شود که مهمترین این مراسم‌ها، مراسم مذهبی «باداراک» به صورت سالانه با حضور ارامنه کشورهای ارمنستان، سوریه، لبنان، هلند، فرانسه، اتریش، آلمان، کانادا و دیگر کشورهای جهان در این مکان است که یکی از هفت ‌آیین‌مقدس در تمام فرقه‌های مسیحیت محسوب می‌شود.

باداراک یکی از هفت ‌آئین مقدسی است که در تمام فرقه‌های مسیحیت به انجام می‌رسد و ریشه آن به آخرین شامی بر می‌گردد که مسیح (ع) در شب دستگیری خود توسط سربازان رومی با حواریون خورده است. ارامنه ایران و جهان در این مراسم با اعمالی همچون راز و نیاز به درگاه خداوند، قربانی کردن و غسل تعمید دادن به نوزادان خود در قالب مراسم باداراک یا عشای ربانی این روز را گرامی می‌دارند.

احترام ویژه منطقه به کلیساهای آذربایجان غربی

خانم آودیان در ادامه به احترام ویژه مسئولین و مردم ایران و به خصوص منطقه آذربایجان به کلیساها اشاره کرد و گفت: مردم و مسئولین کشور ایران همواره یک احترام مثال‌زدنی نسبت به کلیساها داشته و دارند؛ شاید باور این موضوع برای کشورهای اروپایی کمی سخت باشد، اما ایران بهشت اقوام و ادیان و مذاهب است.

مدیر پایگاه میراث جهانی کلیساهای تاریخی ایران مرمت و بازسازی کلیساهای استان آذربایجان غربی را یکی از گواه های توجه دولت به کلیساها دانست و گفت: همه ساله کلیساهای بسیاری در استان آذربایجان غربی مورد مرمت و بازسازی قرار می گیرند که مرمت کلیسای تادئوس مقدس یکی از مهمترین برنامه های اجرایی در این موضوع است. همچنین طی چند سال اخیر تعدادی از کلیساهای استان و به خصوص شهر ارومیه مورد مرمت اساسی قرار گرفته و درهای آنها به روی زیارت کنندگان و بازدید کنندگان و گردشگران گشوده شده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان‌غربی در خصوص مرمت کلیسای مجموعه جهانی «قره کلیسا» یا «تادئوس مقدس» گفت: فاز اول مرمت این پروژه در سال ۱۳۹۶آغاز شد که مرمت و عایق‌بندی پشت‌بام (سطوح شیب‌دار سنگی) کلیسای قدیمی‌تر را در برمی‌گرفت. این فاز بعد از ۶ ماه به پایان رسید و سال ۱۳۹۷ فاز دوم عملیات مرمتی یعنی مرمت دو گنبد کلیسا اجرا شد و گنبد سفید کلیسا که وضعیت نامطلوبی داشت و بیش از ۸۰ درصد سنگ‌های آن آسیب‌دیده بود، مورد مرمت قرار گرفت. برای تهیه سنگ‌هایی که به‌لحاظ کیفیت و رنگ مشابه نمونه اصلی باشد، حدود سه ماه به معادن منطقه مراجعه شد که در نهایت با نظر هیات راهبردی پایگاه این سنگ‌ها انتخاب شدند.

جباری عنوان کرد: در فاز سوم مرمت نیز بعد از سال‌ها تلاش، پوشش شیروانی متناسب و کارآمدی بر روی سقف این کلیسا قرار گرفت که منجر به حل معضل رطوبت می‌شود. این پوشش شیروانی متشکل از سه لایه است که امکان نفوذ رطوبت ناشی از برف و باران‌ سنگین این منطقه را به فضای داخلی کلیسا به صفر می‌رساند؛ همچنین این سقف شیب‌دار نمایی متناسب با رنگ و بافت مصالح بنایی بنا را به ارمغان می‌آورد.

به گفته مدیر پایگاه میراث جهانی کلیساهای تاریخی ایران، قره کلیسا یکی از زیباترین و پرنقش و نگارترین کلیساهای ارامنه در ایران به شمار می‌رود که با سنگ های تراشیده سیاه و سفید ساخته شده‌است؛ ۲ گنبد ۲۴ و ۱۸ متری آن را نیز باید به زیبایی‌هایش اضافه کرد. تعداد دیرهای اطراف کلیسا ۴۴ باب و مساحت کل مجموعه اندکی بیشتر از ۶ هزار مترمربع بوده و از جمله مهمترین شاخصه های قره‌کلیسا می‌توان به تزئین این اثر باستانی به داستان‌های شاهنامه اشاره کرد که زیبایی خاصی به این اثر بخشیده‌است. آیین زیارتی قره کلیسا در سال ۱۳۸۸ بعد از ۲ سال کار پژوهشی با شماره ۵۲ در فهرست میراث ناملموس کشور ثبت شد و از سال گذشته هم موضوع ثبت جهانی آن مطرح است.

روزانه 500 بازدید از کلیسای حضرت مریم اورمیه

داریاووش عزیزیان کشیش با سابقه کلیسای شرق آشور اورمیه نیز در گفت و گو با پانا از مراجعه روزانه 400 الی 500 نفر به کلیسای حضرت مریم اورمیه خبر داد و گفت: کلیسای حضرت مریم به دلیل قدمت تاریخی بین ارامنه و آشوریان دارای ارزش معنوی بسیار زیادی است و با توجه به موقعیت جغرافیایی که در مرکز شهر واقع شده و همچنین معماری خاص و تاریخی آن، مراجعه به این مکان مقدس که فعالیت روزانه دارد بسیار زیاد است.

کشیش عزیزان در خصوص نحوه استفاده مسیحیان از کلیساها گفت: کلیسا همیشه به عنوان مکان رجوع در مذاهب مختلف جهان مسیحیت مورد استفاده قرار می گیرد و بسیاری از کارهای روزانه اعم از عبادت، طلب آمرزش و حتی آیین های ازدواج و مراسمات ختم و برنامه های فرهنگی و حتی علمی در کلیساها برگزار می شود. این در حالی است که مساجد فقط جنبه برگزاری مراسمات ختم و نمازخوانی به خود گرفته اند.

به گفته عزیزیان 15 کلیسا در شهر ارومیه فعال هستند که دو کلیسا به صورت دائم در حال فعالیت بوده و مابقی کلیساها نیز در روزهای به خصوص و در هنگام برگزاری آیین های مذهبی فعالیت می‌کنند.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان‌غربی به سایر کلیساهای مهم استان نیز اشاره کرد و گفت: در شهرهای شمالی آذربایجان غربی شامل ماکو، چالدران، خوی و سلماس 8 کلیسای مهم وجود دارد و ارومیه نیز به تنهایی دارای کلیساهای مهم و تاریخی زیادی است؛ کلیساهای پطروس و پولوس، کنیسه کلیمیان، مارگیورکیس، سه کلیسا به اسم حضرت‌مریم، مارتوما، مارسیرکیس، ماریوخسا، ماردانیال، مارصیریشوع، مارگیودکیس، ماریوحنا و مارت خنه، ازجمله کلیساهای ارومیه و کلیسای هفت‌وان و مارگیوکیس از کلیساهای سلماس، قره‌باغ، سورپ سرکیس، فنایی، مهلذان و قریس از کلیساهای خوی و کلیسای مریم مقدس و طاطائوس مقدس از کلیساهای ماکو به حساب می آید.

گزارش: سینا میرزامحمدی