حکمرانی دیجیتال آموزش‌وپرورش بدون داده‌ باکیفیت، معماری یکپارچه و امنیت سایبری ممکن نیست

محمود حبیبی صبح امروز در گردهمایی رؤسای ادارات فناوری اطلاعات آموزش‌وپرورش کشور، با اشاره به تحولات گسترده سال‌های اخیر در حوزه فناوری، اظهار کرد: دغدغه‌های ابتدایی درباره جایگاه فناوری اطلاعات در سازمان‌ها امروز پشت سر گذاشته شده و اکنون وارد مرحله «حکمرانی دیجیتال» شده‌ایم؛ حکمرانی‌ای که ذاتاً داده‌محور است و بدون داده‌های دقیق، یکپارچه و باکیفیت محقق نخواهد شد.

عبور از مدیریت فناوری به حکمرانی دیجیتال

حبیبی با بیان اینکه امروز حتی بحث «مدیریت فناوری» نیز پاسخ‌گوی نیازها نیست، افزود: حکمرانی دیجیتال نیازمند سه مؤلفه اساسی است؛ داده باکیفیت، هم‌راستایی فناوری با سیاست‌گذاری و معماری یکپارچه اطلاعات. بدون این مؤلفه‌ها، نه تصمیم‌سازی دقیق خواهیم داشت و نه امکان مدیریت هوشمند.

وی ادامه داد: نقش مدیران فناوری اطلاعات در استان‌ها تغییر کرده است. امروز از شما صرفاً انتظار مسئولیت فنی نداریم؛ بلکه باید به‌عنوان مشاور راهبردی مدیرکل استان، مدیریت واقعی تحول دیجیتال را بر عهده بگیرید.

تحول دیجیتال؛ فراتر از بهبود تدریجی

رئیس مرکز توسعه آموزش مجازی تأکید کرد: تحول دیجیتال به معنای تغییرات بنیادین و عمیق است، نه صرفاً بهبودهای جزئی. آموزش‌وپرورش برای پاسخ‌گویی به نیازهای جدید، باید این تحول را حتی از مرحله فرهنگ‌سازی در بدنه سازمان آغاز کند.

وی با اشاره به تجربیات جلسات گذشته با مدیران استانی گفت: بخش عمده دغدغه‌های استان‌ها به نبود معماری یکپارچه داده، اطلاعات و سامانه‌ها بازمی‌گردد؛ موضوعی که باید هم در سطح ستاد و هم با دریافت بازخوردهای استانی حل‌وفصل شود.

معماری یکپارچه داده؛ شرط امنیت، صحت و خدمت‌رسانی

حبیبی، پیامدهای استقرار معماری یکپارچه اطلاعات را چنین برشمرد: شکل‌گیری صحیح جریان داده و اطلاعات، ارتقای امنیت داده‌ها و اطلاعات، افزایش صحت، یکپارچگی و اعتبار داده‌ها، ارائه خدمات کیفی و رضایت‌بخش به ذی‌نفعان پیامدهای استقرار معماری یکپارچه اطلاعات است.

وی تصریح کرد: نگهداری داده بدون بهره‌برداری مؤثر، نه‌تنها کمکی به تحقق اهداف نمی‌کند، بلکه فاصله ما را از حکمرانی مطلوب بیشتر می‌کند.

شکل‌گیری سازمان مجازی فناوری اطلاعات کشور

رئیس مرکز توسعه آموزش مجازی از یکی از اهداف مهم این گردهمایی رونمایی کرد و گفت: به‌دنبال ایجاد یک سازوکار مشارکتی ملی هستیم تا به‌جای تصمیم‌گیری متمرکز توسط تعداد محدودی نیروی ستادی، از ظرفیت حدود ۲۰۰ نیروی متخصص فناوری اطلاعات در استان‌ها استفاده شود.

وی افزود: انتظار داریم خروجی این نشست، الگویی برای مشارکت واقعی استان‌ها در حکمرانی دیجیتال وزارت آموزش‌وپرورش باشد؛ به‌ویژه در حوزه معماری سامانه‌ها و یکپارچه‌سازی اطلاعات.

حبیبی با اشاره به نقش روزافزون هوش مصنوعی گفت: این فناوری هم فرصت است و هم تهدید. اگر زیرساخت، داده مناسب و مدل حکمرانی مشخص نداشته باشیم، هوش مصنوعی به تهدید تبدیل خواهد شد.

وی تأکید کرد: هوش مصنوعی بدون داده باکیفیت و یکپارچه، نه‌تنها راهگشا نیست بلکه می‌تواند تصمیم‌گیری‌های نادرست را تشدید کند. در مقابل، با سیاست‌گذاری درست می‌تواند در حوزه‌هایی چون؛ تحلیل نتایج امتحانات، هدایت تحصیلی مبتنی بر داده، آموزش‌های مهارتی، شخصی‌سازی آموزش، تحول اساسی ایجاد کند.

هشدار درباره «هوش مصنوعی سایه»

رئیس مرکز توسعه آموزش مجازی با هشدار نسبت به پدیده هوش مصنوعی سایه گفت: اگر بدون سیاست‌گذاری و کنترل پیش برویم، در آینده مدیرانی خواهیم داشت که ناآگاهانه توسط الگوریتم‌ها هدایت می‌شوند؛ بدون آنکه حکمرانی مشخصی بر این فرآیند وجود داشته باشد.

امنیت سایبری؛ از طراحی تا اجرا

حبیبی با تأکید بر اهمیت امنیت سایبری خاطرنشان کرد: امنیت سایبری با «امنیتی‌سازی فضا» متفاوت است. امنیت سایبری صحیح، اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی را افزایش می‌دهد.

وی افزود: امنیت باید از مرحله طراحی سامانه‌ها لحاظ شود، نه صرفاً پس از اجرا. در این مسیر، مشارکت فعال استان‌ها یک ضرورت است.

آموزش‌وپرورش؛ کوچک‌شده‌ای از کل کشور

وی با اشاره به گستره فعالیت‌های آموزش‌وپرورش گفت: این وزارتخانه تقریباً نمونه کوچک‌شده‌ای از همه کسب‌وکارها و فرآیندهای کشور است؛ از آموزش و پرورش گرفته تا نوسازی، فرهنگ، ورزش و سنجش. همین تنوع، کار حوزه فناوری اطلاعات را پیچیده‌تر و حساس‌تر می‌کند.

فرصت ویژه با تأکید رئیس‌جمهور بر آموزش

حبیبی با اشاره به نگاه ویژه رئیس‌جمهور به آموزش‌وپرورش گفت: تأکید دکتر پزشکیان بر عدالت آموزشی و ارتقای کیفیت آموزش، یک فرصت تاریخی است که تحقق هر دو بدون بهره‌گیری از فناوری اطلاعات ممکن نیست.

فناوری؛ شمشیر دولبه

رئیس مرکز توسعه آموزش مجازی هشدار داد: فناوری مانند شمشیر دولبه است؛ اگر درست سیاست‌گذاری نشود، به افزایش شکاف دیجیتال منجر می‌شود. استفاده صحیح از فناوری باید در خدمت کاهش نابرابری‌ها و ارتقای کیفیت آموزش باشد.

احیای آموزش مجازی و هوشمندسازی مدارس

حبیبی با اشاره به مغفول‌ماندن برخی مأموریت‌ها در سال‌های اخیر گفت: استفاده بهینه از آموزش مجازی و ظرفیت «شاد» نیازمند تمرکز مجدد است. هوشمندسازی مدارس باید از حالت رهاشدگی خارج شود و با بازنگری شیوه‌نامه‌ها و رویکرد چندبعدی دنبال شود.

وی افزود: هوشمندسازی صرفاً تجهیز سخت‌افزاری نیست، بلکه برنامه‌ای جامع با ابعاد مختلف آموزشی، مدیریتی و فناورانه است.

حبیبی تأکید کرد: آینده آموزش‌وپرورش، دیجیتال، هوشمند و داده‌محور است و تحقق این آینده بدون نقش‌آفرینی فعال مدیران فناوری اطلاعات استان‌ها ممکن نخواهد بود.