تحول در نقش کتابخانه‌ها؛ از امانت کتاب تا مراکز اجتماعی و فرهنگی فعال
تهران (پانا) _ نشست خبری نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به مناسبت هفته کتاب، با حضور آزاده نظربلند دبیرکل نهاد، روز یکشنبه ۱۸ آبان‌ماه برگزار شد. در این نشست، نظربلند از آغاز دهه جدید فعالیت نهاد، بازآفرینی نقش سنتی کتابخانه‌ها، توسعه خدمات هوشمند، گسترش عدالت فرهنگی و برنامه‌های ملی در حوزه ترویج کتابخوانی خبر داد.
آزاده نظربلند، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، در ابتدای نشست با اشاره به ورود نهاد به دهه سوم فعالیت مستقل خود گفت: «در این دهه جدید، تلاش کرده‌ایم با نگاهی نو و آینده‌نگر، مسیر رشد و تحول کتابخانه‌های عمومی را بازتعریف کنیم. این تحول بر دو محور اصلی استوار است؛ ارتقای تنوع خدمات و افزایش دسترسی فرهنگی و اجتماعی در سراسر کشور.»
بازآفرینی نقش سنتی کتابخانه‌ها
نظربلند تأکید کرد: «کتابخانه دیگر صرفاً محل امانت کتاب نیست، بلکه به مرکزی پویا برای یادگیری، گفت‌وگو، خلاقیت و مشارکت اجتماعی تبدیل شده است.»
وی با اشاره به مفهوم «نسل چهارم کتابخانه‌ها» افزود: این نسل، کتابخانه را محیطی زنده برای نوآوری و تعامل فرهنگی می‌داند.
وی با بیان اینکه مسیر تحول آغاز شده اما همچنان ادامه دارد، از بازطراحی فضاهای فیزیکی کتابخانه‌ها به‌عنوان یکی از برنامه‌های اصلی یاد کرد و گفت: «اکنون تمرکز ما بر افزایش نقاط خدمت به‌جای تعداد کتابخانه‌هاست؛ یعنی در چند نقطه از کشور خدمات ارائه می‌شود و چگونه می‌توان دامنه آن را گسترش داد.»
دبیرکل نهاد هدف این تغییرات را ترویج مفهوم واقعی کتابخانه دانست: «کتابخانه باید برای همه مردم باشد؛ جایی که اقشار مختلف جامعه بدون هیچ تمایزی از خدمات فرهنگی بهره‌مند شوند.»
تمرکز بر تحول دیجیتال و نسل جدید مخاطبان
نظربلند حرکت نهاد را همسو با سیاست‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مبتنی بر تحول دیجیتال دانست و افزود: «در مسیر هوشمندسازی کتابخانه‌ها و ارائه خدمات دیجیتال گام برداشته‌ایم.»
وی یکی از مهم‌ترین مأموریت‌های نهاد را تمرکز بر ترویج کتابخوانی میان کودکان و نوجوانان عنوان کرد و گفت: «برنامه‌های ویژه کودکان با بهینه‌سازی در حال ادامه است و در تلاشیم نوجوانان را نیز فعالانه وارد فضای کتابخانه‌ها کنیم.»
وی افزود: «در کنار این برنامه‌ها، تعامل نهاد با ناشران، نهادهای فرهنگی و سیاست‌گذاران افزایش یافته تا با بهره‌گیری از ظرفیت‌های ملی، مسیر توسعه فرهنگی تسهیل شود.»
گسترش شبکه خدمات فرهنگی
نظربلند با اشاره به گستردگی فعالیت‌های نهاد گفت: «در حال حاضر ۴۲۲۹ نقطه خدمت در سراسر کشور فعال است که شامل ۲۷۴۱ کتابخانه عمومی و پیشخوان شهری، ۸۰۰ کتابخانه روستایی، حدود ۵۰۰ کتابخانه سیار و ۱۸۸ تالار مطالعه می‌شود.»
وی از حضور بیش از دو و نیم میلیون عضو فعال و ۷۵۰۰ نیروی فرهنگی خبر داد و افزود: «کتابداران، مرجع محلی و پل ارتباطی میان نهاد و مردم هستند.»
وی همچنین از ایجاد بخش‌های ویژه برای گروه‌های خاص مانند نابینایان، ناشنوایان و سالمندان سخن گفت و تأکید کرد: «عدالت فرهنگی و دسترسی برابر از مأموریت‌های اصلی نهاد است. کتابخانه‌های سیار و طرح ارسال کتاب به مناطق مرزی و عشایری از جمله این اقدامات است.»
توانمندسازی کتابداران و آموزش تخصصی
دبیرکل نهاد با اشاره به اهمیت آموزش کتابداران گفت: «کتابداران در خط مقدم خدمات فرهنگی قرار دارند و باید مهارت‌های تخصصی کسب کنند.»
وی از اجرای دوره‌های ملی و منطقه‌ای و طرح‌هایی چون بوت‌کمپ طراحی برای نوجوانان، رویداد کتابخانه برای همه و آموزش‌های آنلاین خبر داد و افزود: «توانمندسازی کتابداران زمینه‌ساز پرورش مربیان فرهنگی در حوزه کودک و نوجوان خواهد بود.»
استمرار در پیگیری مشکلات و توسعه زیرساخت‌ها
نظربلند با اشاره به تعامل نهاد با دولت، مجلس و استانداران گفت: «در تلاشیم مسائل ساختاری و معیشتی کارکنان نهاد از جمله قراردادهای نیروهای انسانی با همکاری نهادهای تصمیم‌گیر حل شود.»
وی از ۱۴ سفر استانی برای بررسی میدانی وضعیت کتابخانه‌ها خبر داد و افزود: «در این سفرها بیش از ۷۰۰ کتابدار به‌صورت مستقیم دغدغه‌های خود را مطرح کردند.»
وی از بهره‌برداری و بازطراحی ده‌ها کتابخانه جدید، از جمله کتابخانه‌های مرکزی گیلان، مازندران، هرمزگان، اراک و کرمانشاه خبر داد که بیش از ۸۰ درصد پیشرفت داشته‌اند.
به گفته او، «در حال حاضر ۶۷ کتابخانه سیار در کشور فعال است و ۱۰ کتابخانه سیار جدید نیز به مجموعه افزوده شده است.»
توسعه منابع و فناوری‌های نونظربلند اعلام کرد: «از ابتدای سال جاری بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار نسخه کتاب با ارزش ۲۰۰ میلیارد تومان برای کتابخانه‌های کشور تأمین شده و ۱۵۷ عنوان نشریه در قالب ۸۷ هزار نسخه به کتابخانه‌ها ارسال شده است.»
وی به طراحی سامانه‌های هوشمند جست‌وجو، مشاوره و مشارکت خیرین اشاره کرد و افزود: «این سامانه‌ها خدمات را شفاف‌تر و کارآمدتر خواهند کرد.»
در حوزه نیروی انسانی نیز اقداماتی چون اختصاص فوق‌العاده ویژه، پرداخت حق مسکن، اجرای شیفت‌بندی قانونی و پاداش‌های رفاهی در دستور کار قرار گرفته است.
وی تأکید کرد: «گرچه این گام‌ها کوچک به نظر می‌رسند، اما استمرار آن‌ها می‌تواند بسیاری از مشکلات را به مرور زمان حل کند.»
۲۶ کتابخانه جدید و ۱۷ هزار برنامه فرهنگی در هفته کتاب
در ادامه، سیامک محبوب، معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی کشور، از اجرای برنامه‌های گسترده به مناسبت هفته کتاب خبر داد.
وی گفت: «در روز ۲۴ آبان، هم‌زمان با روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار، جایزه ملی همخوان و نشان کتابخانه اهدا می‌شود. تاکنون بیش از ۴۲۰۰ پرونده برای این جایزه ثبت شده و ۷۹ خبرنگار کتاب نیز در این طرح مشارکت دارند.»
محبوب افزود: «در این دوره، رویکرد تقدیر از فعالیت‌های گروهی و مشارکتی پررنگ‌تر شده است و جوایز شامل نشان افتخار، پاداش نقدی و طبقه تشویقی پایدار است.»
وی از رونمایی سه اثر جدید با عناوین خانم‌ها، همسفر آتش و تب ناتمام در هفته کتاب خبر داد و گفت: «در کنار این برنامه‌ها، دو نشست علمی درباره نقش خانواده در توسعه سواد خواندن و تجربه کاربران کتابخانه برگزار خواهد شد.»
محبوب در پایان افزود: «در طول هفته کتاب، ۲۶ کتابخانه عمومی جدید افتتاح می‌شوند، پویش اهدای کتاب اجرا می‌شود و حدود ۱۷ هزار برنامه فرهنگی متنوع در سراسر کشور برگزار خواهد شد.»
فاطمه آبروش
ارسال دیدگاه