پانا از رویکرد جدید آموزش‌وپرورش برای تحقق عدالت آموزشی گزارش می‌دهد؛
کمیسیون «مدرسه‌یاری»؛ محور نوین عدالت آموزشی و مشارکت خیرین در آموزش‌وپرورش
تهران (پانا) - وزارت آموزش و پرورش با تأکید دولت چهاردهم بر «تحول در نظام تعلیم و تربیت» و «گسترش عدالت آموزشی»، مسیر تازه‌ای در سیاست‌گذاری آموزشی کشور آغاز کرده است. در این مسیر، کمیسیون «مدرسه‌یاری» که بازوی جدید جامعه خیرین مدرسه‌ساز است،با تمرکز بر ارتقای کیفیت آموزش، توانمندسازی معلمان و تجهیز مدارس مناطق کمتر برخوردار، نقش کلیدی در تحقق عدالت آموزشی و مشارکت مردمی ایفا می‌کند.
وزارت آموزش و پرورش با تأکید دولت چهاردهم بر «تحول در نظام تعلیم و تربیت» و «گسترش عدالت آموزشی»، مسیر تازه‌ای را در سیاست‌گذاری آموزشی کشور آغاز کرده است؛ مسیری که فقط به توسعه فضاهای فیزیکی محدود نمی‌شود، بلکه بر ارتقای کیفیت آموزش، افزایش فرصت‌های برابر یادگیری و بهره‌گیری از ظرفیت‌های مردمی و نهادهای اجتماعی برای پیشبرد اهداف تربیتی تکیه دارد.
در این میان، جامعه خیرین مدرسه‌ساز کشور که طی سه دهه گذشته سهم چشمگیری در توسعه فضاهای آموزشی داشته است، اکنون با نگاهی تحولی و آینده‌نگر به این نتیجه رسیده که «مدرسه‌سازی» به تنهایی کافی نیست و باید با رویکردی جامع‌تر شامل «مدرسه‌داری» و «مدرسه‌یاری» تکمیل شود. بر همین اساس، کمیسیون «مدرسه‌یاری» در دل این جامعه شکل گرفته تا پیوندی میان مشارکت مردمی و سیاست‌های عدالت‌محور آموزش و پرورش برقرار کند؛ نهادی که مأموریت آن صرفاً ساخت مدرسه نیست، بلکه پشتیبانی از روند یاددهی و یادگیری، ارتقای مهارت‌های آموزشی معلمان، تجهیز مدارس مناطق کم‌برخوردار و فراهم‌سازی زمینه رشد دانش‌آموزان در محیط‌های آموزشی استاندارد است.
رویکرد کمیسیون مدرسه‌یاری را می‌توان حلقه جدیدی در زنجیره تحقق عدالت آموزشی دانست؛ چراکه با ورود خیرین و نهادهای مردمی به عرصه حمایت از مدرسه‌داری، بخشی از نابرابری‌های ساختاری آموزش کاهش می‌یابد. این سیاست با رویکرد دولت در اجرای سند تحول بنیادین همسو است و می‌تواند الگویی از حکمرانی مشارکتی در نظام آموزشی ایران ارائه دهد.
به این ترتیب، «مدرسه‌یاری» نه تنها تداوم منطقی «مدرسه‌سازی» است، بلکه گامی به سوی «مدرسه‌محوری» و بازتعریف نقش جامعه در آموزش به شمار می‌رود؛ حرکتی که اگر به‌درستی نهادینه شود، می‌تواند چشم‌انداز تازه‌ای از عدالت تربیتی و کیفیت آموزشی در سراسر کشور ترسیم کند.
کمیسیون «مدرسه‌یاری» چیست؟
کمیسیون «مدرسه‌یاری» بازوی جدید جامعه خیرین مدرسه‌ساز کشور است که با هدف توسعه مشارکت خیرین در عرصه‌های فراتر از ساخت فضاهای آموزشی ایجاد شده است. این کمیسیون بر پایه این باور شکل گرفت که مدرسه‌سازی به تنهایی پاسخ‌گوی نیازهای عدالت آموزشی نیست و باید خیرین در فرآیند «تربیت و کیفیت‌بخشی به آموزش» نیز نقش داشته باشند.
در واقع، کمیسیون مدرسه‌یاری مأموریت دارد تا ظرفیت‌های مردمی، نهادهای عمومی و خیّران را در سه محور به‌کار گیرد:
- مدرسه‌سازی؛ ایجاد فضاهای آموزشی استاندارد در مناطق نیازمند،
- مدرسه‌داری؛ پشتیبانی از اداره مطلوب مدارس از نظر تجهیزات، امکانات آموزشی و خدمات فرهنگی،
- مدرسه‌یاری؛ حمایت از فرایند آموزشی و تربیتی شامل آموزش معلمان، تأمین نیروی انسانی، تقویت مهارت‌آموزی و بورسیه دانش‌آموزان مستعد مناطق محروم.
به‌گفته مسئولان جامعه خیرین، این کمیسیون از سال ۱۴۰۲ فعالیت خود را به‌صورت رسمی آغاز کرده و تاکنون طرح‌های متعددی را در حوزه تجهیز مدارس، توانمندسازی معلمان مناطق کم‌برخوردار، حمایت از هنرستان‌ها، تأمین تجهیزات آموزشی و کمک به استمرار تحصیل دانش‌آموزان نیازمند اجرا کرده است.
کمیسیون مدرسه‌یاری با حضور نمایندگان وزارت آموزش و پرورش، جامعه خیرین مدرسه‌ساز، سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور و شماری از نهادهای مردمی تشکیل می‌شود و محور فعالیت آن هم‌افزایی میان این نهادها برای گسترش عدالت آموزشی و ارتقای کیفیت یادگیری در مدارس است.
این کمیسیون عملاً حلقه اتصال میان دولت و مردم در حوزه آموزش است؛ نهادی که تلاش می‌کند مشارکت‌های مردمی را از سطح ساخت ساختمان مدرسه به سطح پشتیبانی از آموزش و تربیت ارتقا دهد و با نگاه تحولی، مفهوم «خیر مدرسه‌ساز» را به «خیر مدرسه‌یار» گسترش دهد.
جایگاه رویکرد مدرسه‌یاری در تحقق عدالت آموزشی
عدالت آموزشی، به‌عنوان یکی از اصول محوری سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، بر «دسترسی برابر همه دانش‌آموزان کشور به فرصت‌های باکیفیت یادگیری» تأکید دارد. تحقق این اصل فقط در گرو افزایش شمار مدارس یا کلاس‌های درس نیست؛ بلکه نیازمند نظامی پویاست که بتواند تفاوت‌های منطقه‌ای، فرهنگی و اقتصادی را کاهش دهد و کیفیت آموزش را در همه نقاط کشور ارتقا بخشد.
در همین چارچوب، تشکیل «کمیسیون مدرسه‌یاری» را می‌توان پاسخی عملی به نیازهای واقعی عدالت آموزشی دانست. این رویکرد، تمرکز را از صرفاً ساخت مدارس به سمت تقویت کیفیت آموزش، حمایت از معلمان و توانمندسازی مدارس در مناطق کمتر برخوردار سوق داده است. وقتی خیرین و نهادهای مردمی علاوه بر ساخت مدرسه، در تجهیز آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها، تهیه لوازم آموزشی، هوشمندسازی مدارس و حتی آموزش معلمان نقش‌آفرین می‌شوند، عملاً بخشی از نابرابری آموزشی در مناطق محروم کاهش می‌یابد.
بر اساس گزارش‌های رسمی، حدود ۶۰ درصد مدارس کشور حاصل تلاش خیرین مدرسه‌ساز است و آورده امسال خیران مدرسه‌ساز ۱۸ همت است که تا پایان سال به ۲ برابر می‌رسد. اکنون با گسترش مفهوم «مدرسه‌یاری»، این سهم از سطح فیزیکی به عرصه تربیتی و آموزشی گسترش خواهد یافت. نمونه‌هایی از این فعالیت‌ها در استان‌هایی چون سیستان و بلوچستان، خوزستان و هرمزگان به چشم می‌خورد؛ جایی که خیرین و کمیسیون مدرسه‌یاری، علاوه بر ساخت مدرسه، در تأمین تجهیزات آموزشی و پشتیبانی تحصیلی دانش‌آموزان نقش مستقیم دارند.
از منظر عدالت آموزشی، این رویکرد سه پیامد مهم دارد:
- کاهش فاصله مناطق برخوردار و کم‌برخوردار از نظر کیفیت یادگیری و امکانات آموزشی،
- توانمندسازی معلمان و مدیران مدارس در مناطق محروم از طریق آموزش‌های تخصصی و تأمین منابع آموزشی،
- افزایش ماندگاری دانش‌آموزان در چرخه تحصیل به‌ویژه در مناطق روستایی و عشایری.
به‌عبارت دیگر، «مدرسه‌یاری» پلی است میان نیت خیرخواهانه جامعه و مأموریت عدالت‌محور آموزش و پرورش؛ مدلی از مشارکت اجتماعی که می‌تواند به‌صورت هدفمند و مستمر، به بازتوزیع عادلانه فرصت‌های آموزشی در سراسر کشور کمک کند.
تحول در مدیریت مدارس با محور «مدرسه‌یاری»
رویکرد مدرسه‌یاری فقط یک حرکت حمایتی یا خیریه‌ای نیست، بلکه گامی برای تحول در مدیریت مدارس و بازتعریف نقش جامعه در اداره آموزش است. در این الگو، مدرسه دیگر صرفاً نهادی وابسته به دولت تلقی نمی‌شود، بلکه به کانونی از مشارکت جمعی تبدیل می‌شود که در آن خیرین، معلمان، اولیا، دانش‌آموزان و نهادهای محلی هر یک سهمی در پیشبرد اهداف تربیتی دارند.
بر اساس سیاست‌های جدید جامعه خیرین مدرسه‌ساز و کمیسیون مدرسه‌یاری، تمرکز از «ساخت و تحویل مدرسه» به «اداره و پشتیبانی مؤثر از مدرسه» تغییر کرده است. این یعنی خیرین پس از افتتاح مدارس، ارتباط خود را با آن قطع نمی‌کنند؛ بلکه در فرایند اداره، تجهیز و ارتقای کیفیت آموزشی حضور فعال دارند. تجهیز کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها، تأمین نرم‌افزارهای آموزشی، کمک به اجرای برنامه‌های فرهنگی و تربیتی و حتی آموزش‌های مهارتی برای دانش‌آموزان از جمله محورهای فعالیت این کمیسیون است.
در این الگو، نقش مدیران مدارس نیز دگرگون می‌شود. مدیر دیگر فقط مسئول اداری مدرسه نیست، بلکه به‌عنوان «مدیر مشارکت‌محور» باید بتواند منابع مختلف انسانی و اجتماعی را در خدمت رشد مدرسه سازمان دهد. کمیسیون مدرسه‌یاری در همین راستا، زمینه‌ای را فراهم کرده تا مدیران مدارس خیرساز و دولتی با خیرین و گروه‌های مردمی در ارتباط مستمر باشند و بتوانند نیازهای واقعی مدرسه را مستقیماً طرح و پیگیری کنند.
از سوی دیگر، این مدل مشارکتی، حلقه ارتباط میان سیاست‌گذاران وزارت آموزش و پرورش، سازمان نوسازی مدارس و جامعه خیرین را تقویت کرده و موجب شکل‌گیری شبکه‌ای از همکاری‌های پایدار در سطح ملی و استانی شده است. در تمام استان‌های کشور شوراهای استانی مدرسه‌یاری تشکیل شده‌اند تا برنامه‌های توسعه مدرسه‌محور را با اولویت مناطق کمتر برخوردار اجرا کنند.
به‌طور کلی، «مدرسه‌یاری» با تکیه بر مدیریت مشارکتی و نگاه تحولی، می‌کوشد مدرسه را از یک ساختمان آموزشی به یک نهاد اجتماعی زنده و پویا تبدیل کند؛ نهادی که در آن تصمیم‌گیری، تأمین منابع و پشتیبانی آموزشی در تعامل میان دولت و جامعه انجام می‌شود. چنین تغییری در نهایت می‌تواند الگویی نو برای اداره مدارس کشور و تحقق عملی عدالت تربیتی فراهم آورد.
چشم‌انداز آینده مدرسه به همت خیرین
کمیسیون «مدرسه‌یاری» با گسترش نقش خیرین از مدرسه‌سازی به مدرسه‌داری و مدرسه‌یاری، نشان داده است که مشارکت اجتماعی می‌تواند ستون اصلی تحقق عدالت آموزشی باشد. این رویکرد، علاوه بر افزایش کیفیت آموزشی، موجب تقویت مدیریت مشارکتی مدارس و توانمندسازی معلمان و مدیران شده است و حلقه‌ای میان سیاست‌گذاران، نهادهای مردمی و جامعه محلی ایجاد کرده است.
دستاوردهای ملموس این حرکت نشان می‌دهد که خیرین نه فقط در ساخت مدارس، بلکه در تجهیز، پشتیبانی آموزشی و توسعه مهارت‌های دانش‌آموزان نیز فعال هستند. آمارها نشان می‌دهد که ظرفیت مردمی برای تحول آموزش در کشور بسیار بالاست و می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در کاهش نابرابری‌های آموزشی داشته باشد.
مجید عبداللهی، معاون فنی و نظارت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور، با اشاره به حجم مشارکت خیران گفت: «اکنون بیش از ۵۵ درصد مدارس در حال ساخت کشور با مشارکت خیران مدرسه‌ساز در دست اجرا بوده، که ارزش اعتباری این پروژه‌ها به بیش از ۱۵۰ هزار میلیارد ریال می‌رسد.»
چشم‌انداز آینده کمیسیون مدرسه‌یاری، استمرار این مشارکت‌ها و نهادینه کردن آن در فرایندهای مدیریت مدارس است، به‌گونه‌ای که هر مدرسه، فارغ از موقعیت جغرافیایی و اقتصادی منطقه، بتواند از امکانات، کیفیت آموزشی و فرصت‌های برابر برای یادگیری برخوردار شود. این رویکرد نوین، ترکیبی از سیاست‌گذاری دولتی و مشارکت اجتماعی است و می‌تواند الگویی پایدار برای توسعه عدالت آموزشی و کیفیت یادگیری در سراسر کشور فراهم آورد.
مدرسه‌یاری؛ نقطه تلاقی مشارکت اجتماعی و آموزش باکیفیت
کمیسیون مدرسه‌یاری نشان داده است که آموزش و پرورش فقط به دولت محدود نمی‌شود و مشارکت اجتماعی، ظرفیت‌های مردمی و تعهد خیرین می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در ارتقای کیفیت یادگیری و تحقق عدالت آموزشی ایفا کند. این مدل نوین مدرسه‌محوری، پلی میان سیاست‌گذاری کلان و نیازهای واقعی مدارس است و می‌تواند الگویی پایدار برای کشور باشد.
با استمرار این حرکت، هر مدرسه نه فقط به مکانی برای تدریس تبدیل می‌شود، بلکه به مرکزی پویا برای رشد دانش‌آموزان، توانمندسازی معلمان و تقویت مشارکت اجتماعی در تربیت نسل آینده تبدیل خواهد شد؛ نسلی که فرصت‌های برابر آموزشی را تجربه می‌کند و می‌تواند با توان و استعداد خود، آینده کشور را رقم بزند.
آرمیتا رزاقیان
ارسال دیدگاه