خوارزمی، ریاضیدان بزرگ عصر طلایی و پدر علم جبر

۲۲ تیر ماه سالروز بزرگداشت خوارزمی ، ریاضی‌دان  و ستاره شناس ایرانی است که به عنوان «روز فناوری اطلاعات» در تقویم ایران جای گرفته است.

 ابوعبدالله محمد بن موسی خوارزمی، ریاضی‌دان و ستاره‌شناس مسلمان ایرانی است که در قرن سوم هجری به حیات مشغول بوده است. وی علاوه به تبحر در علم نجوم و ریاضی، در عصر خود به عنوان جغرافی‌دان، فیلسوف و مورخی توانمند شناخته می‌شده است.

این دانشمند آسیای مرکزی را بیشتر با نام زادگاهش یعنی «خوارزم» می‌شناسند. جرج سارتون، تاریخ‌دان نامدار علوم ریاضیات در تحسین او می‌گوید: «خوارزمی یکی از بزرگترین دانشمندان در میان هم نژادانش و همچنین زمان خود بوده است.»

خوارزمی در عصر خود، در دانش‌های زیادی ادای سهم کرده است که از مهم ترین آن‌ها می‌توان به پایه‌گذاری علم جبر، وارد کردن ارقام هندی به جهان اسلام، تکمیل جدول‌های نجومی، تنظیم قدیمی‌ترین جدول‌های مثلثات شناخته شده، سامان‌دهی به نخستن جدول‌های سینوسی و... اشاره کرد.

«پدر علم جبر» عنوانی است که خوارزمی به دلیل تألیف کتاب «الجبر و المقابله» که اولین کتاب مستقل در زمینه جبر است، از آن خود کرده است. در این کتاب، او روش‌های حل معادلات خطی و درجه دوم را با استفاده از جبر ارائه کرده است. این کتاب به زبان‌های مختلف ترجمه شد و تأثیر زیادی بر پیشرفت ریاضیات در اروپا گذاشت.

از دیگر دلایل شهرت و آوازه خوارزمی را می‌توان محاسبه طول نصف‌النهار دانست. وی با دقت قابل توجهی طول یک درجه از نصف‌النهار زمین را محاسبه کرد که تنها چند صد متر با مقداری که امروزه با استفاده از ابزارهای پیشرفته محاسبه می‌شود، تفاوت دارد.

وی برای خدمات بینظری که به جهان و به‌ویژه ایران ارائه کرد گفته است: «کاری را که من کردم، وظیفه هر انسانی است نسبت به پیشینیان خود؛ که کار آنان را با دیده ی منت بنگرد و اگر خلل یا سهوی در کار آنان مشاهده کرد با فروتنی در درست کردن آن بکوشد.»

به طور کلی، خوارزمی با آثار خود در زمینه‌های مختلف ریاضیات، نجوم و جغرافیا، تأثیر عمیقی بر پیشرفت علم و دانش در جهان اسلام و اروپا گذاشت و به عنوان یکی از مهمترین دانشمندان تاریخ بشریت شناخته می‌شود.