خسارت‌های سوانح طبیعی

ایران ما طی تاریخ همواره در معرض مخاطرات و سوانح طبیعی بوده و خسارت‌های گوناگونی دیده و هر سال می‌بیند. طبیعی است که مهــم‌تــرین خسارت تلفات انسانی و سپس خسارت‌های زیر ساختی و تجهیزات است.

زلزله طی ٩٠ سال منتهی به سال 1398 حدود ٩١٠٠٠ کشته (سالی حدود 1000کشته به‌طور متوسط) و سیل طی 68سال منتهی به سال 98 حدود 16000 کشته (سالی حدود 235 کشته) برجا گذاشته است. مساحت مزارع آسیب دیده در سیل‌های 68 سال اخیر حداقل 4.5 میلیون هکتار برآورد می‌شود. خسارت مالی سوانح طبیعی در سال حدود 3 میلیارد دلار است، که حدود 1.4 میلیارد دلار از آن به خسارت‌های مستقیم از خشکسالی مربوط است.

یک برآورد اخیر ما نشان می‌دهد که در یک زلزله شدید (با بزرگای شش به بالا) که در محیط شهری تهران رخ دهد، میزان خسارت مالی وارده به تهران حدود 330 میلیارد دلار خواهد بود. این خسارت برابر با یک‌سال تولید ناخالص داخلی ایران درسال جاری است. همچنین در صورت وقوع یک سیلاب واریزه‌ای وسیع در تهران که با زمین‌لغزشی بزرگ بخشی از شهر را درگیر کند، برآورد می‌شود که حدود 50 میلیارد دلار به شهر تهران خسارت وارد شود.

کشور ما گرفتار سانحه مهم انسانی به نام تصادفات رانندگی است.در ایران طی 10 سال منتهی به سال 1397، حدود سالی 16000 نفر در تصادفات رانندگی کشته شده‌اند و سالانه حدود 750 هزار نفر مجروح تصادف به بیمارستان‌ها منتقل می‌شوند. (عمده این آمار به تصادفات جاده‌ای مربوط است) . خودرو‌های گروه پراید و پژو 405 بیشترین آسیب را در این تصادفات دیده‌اند، و عامل حدود 80 درصد تصادفات انسانی است.

از این تعداد حدود 350 هزار نفر دچار مصدومیت شدید و حدود 50 هزار نفر دچار معلولیت می‌شوند. آمار پلیس راهنمایی و رانندگی نشان می‌دهد که در سال 98 حدود 21 میلیون خودرو در ایران شماره گذاری شده که حدود 4میلیون از آنها در شهر تهران هستند. تعداد موتوسیکلت‌هایی که در شهر تهران وجود دارد، 3میلیون دستگاه است.

وسعت کل معابر تهران حدود 3000 کیلومتر است به نحوی که تعداد خودروها 8 برابر ظرفیت معابر است. در کشور آلمان سالانه حدود ۳۶۰۰ نفر جان خود را در تصادفات از دست می‌دهند و ۲۵ هزار نفر مجروح می‌شوند که از این تعداد حدود ۲۵۰۰ نفر دچار معلولیت دایمی می‌شوند. این در حالی است که در آلمان حدود 100 میلیون اتومبیل وجود دارد.

جمعیت ایران و آلمان در سال جاری برابر (حدود 83 میلیون نفر) برآورد شده است. بین سال‌های 1383 تا 1391 حدود 61 درصد تلفات ناشی از تصادفات در جاده‌های برون‌شهری اتفاق افتاده است. بیش از 66 درصد رانندگان در تصادفات مناطق برون شهری جان خود را از دست داده‌اند. گروه سنی 30 تا 39 سال بیشترین میزان متوفیات ناشی از حوادث ترافیکی را تشکیل می‌دهند.

همچنین، بیش از 70 درصد متوفیات حوادث ترافیکی افراد با سطح سواد پایین بوده‌اند (بی‌سواد، ابتدایی و راهنمایی). بیشترین میزان کشته‌شدگان حوادث ترافیکی کشور دارای شغل آزاد بوده‌اند (28 درصد) . همچنین بیش از 39 درصد متوفیات حوادث ترافیکی کشور در این سال‌ها عابرین پیاده بوده‌اند. بر همین اساسا می‌توان برآورد کرد که کل تلفات تصادفات در جاده‌های بین شهری و در داخل شهر‌ها حدود 26000 کشته در سال و حدود یک میلیون نفر مصدوم در سال، باشد. ما ایرانی‌ها یک پنجم آلمانی‌ها خودرو داریم و حدود 8 برابر آلمانی‌ها در سال در تصادفات رانندگی کشته می‌دهیم!

تلفات ناشی از آلودگی هوا در کل کشور در سال هنوز برآورد نشده، ولی برآورد‌های اولیه از تلفات آلودگی هوای تهران نشان می‌دهد که در سال حداقل 10 هزار تهرانی مستقیما در اثر عوارض ناشی از آلودگی هوا فوت می‌کنند.

این آمارها نشان می‌دهد که کشور ما در برابر سوانح طبیعی و انسانی بسیار آسیب‌پذیر است. چنین آسیب‌هایی علاوه به صدمات جبران‌ناپذیر، بخش مهمی از سرمایه‌های انسانی و اقتصادی ما را سالانه از بین می‌برد. بررسی گزارش‌هایی که به آمار فوق انجامیده‌اند، نشان می‌دهد که فقط با ملاحظات پیشگیرانه می‌توان بین 5 تا 10 برابر از میزان خسار‌ت‌های جانی و مالی در سوانح طبیعی و انسانی یاد شده در فوق کاست. ضمن اینکه موارد یاد شده در فوق تنها سوانح آسیب‌زننده به کشور ما نیستند.

اگر بر اساس برنامه‌ریزی علمی و اجرای این برنامه‌ها عمل نکنیم، میزان خسارت‌ها با افزایش جمعیت و افزایش تعداد خودرو‌ها به تدریج افزایش نیز می‌یایبد. واقعیت را نه می‌توان فراموش کرد و نه می‌توان با انعکاس آنها از سر ستیز درآمد، با واقعیت‌ها باید با روش علمی مواجه شویم و به تدریج از ریسک ناشی از سوانح در کشور بکاهیم.

* پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی

منبه: روزنامه اعتماد