امنیت جنسی از حقوق افراد جامعه است

تهران (پانا) -  آزار جنسی از جمله مباحثی است که در همه جوامع دنیا وجود دارد اما در چندسال اخیر به‌دلیل گسترش شبکه‌های اجتماعی و افزایش آگاهی‌های جامعه، در کشور ما نیز بیشتر به این مقوله پرداخته شده است. مفهوم آزار جنسی در سطوح مختلف و حتی در فرهنگ‌های مختلف متفاوت است. در اولین گام برای کاهش این خشونت اجتماعی که گاهی سال‌ها سربه مهر باقی می‌ماند، لازم است بدانیم مفهوم آزارجنسی چیست و واکنش‌هایی که قربانیان در لحظه و پس از وقوع جرم از خود بروز می‌دهند، کدامند. در این میان حمایت‌های قانونی تا چه اندازه کارآمد است و عوامل فرهنگی و اجتماعی چه میزان در این مقوله دخیل هستند.

به‌گزارش ایران، رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران، روز یکشنبه در نشست تخصصی «آزار جنسی در عرصه عمومی، اما و اگرها و چالش‌های آن»که به همت این انجمن برگزار شد، در این‌باره می‌گوید: پدیده آزارجنسی، پدیده‌ای جهانی است و در همه جوامع دنیا مدت‌هااست که به‌عنوان مسأله‌ای جدی مطرح شده اما در جامعه ایران بحث و گفت‌و‌گو در این‌باره موضوعی تازه است. دلیل عمده‌ای که این بحث در قلمرو گفت‌و‌گوهای دانشگاهی و پژوهشی آنچنان مطرح نشده و بیشتر به‌صورت کلیشه‌ای و ذهنی عنوان می‌شده، این است که مردم مقید به هنجارهای شرعی بوده و این پدیده نیز بر اساس مصوبات فقه منکر به حساب می‌آید پس خیلی موضوعیت ندارد و اساساً وجود ندارد.

حسین سراج‌زاده در ادامه می‌افزاید: موضوع آزارجنسی تا مدتی حتی در دستگاه‌های مدیریتی جنبه انکار داشته و بتدریج شواهدی مطرح شده و رسانه‌ای شده اما برای حفظ آبروی جامعه مصلحت بر این دیده شد که باز هم کمتر درباره آن صحبت شود و در محیط‌های آکادمیک هم در مواردی با نگاهی محافظه کارانه اجازه تحقیق درباره آن داده نمی‌شد. البته این فضا بتدریج تغییر پیدا کرد و از مرحله انکار و سختگیری کاسته شد این در حالی است که اکنون مطالعات و تحقیقات در عین‌حال در ایران به اندازه‌ای نیست که بتوان تصویر روشنی از میزان و شیوع آن داشت و تحقیقات در این حوزه به‌صورت موردی انجام شده است.

به‌گفته او، بر اساس آمار و اطلاعات موجود و پژوهش‌های انجام شده، می‌توان گفت که این پدیده، پدیده شایعی است. در کشورهای دیگر تحقیقات زیادی در این حوزه شده در نیمه دوم دهه 80 نیز پایان نامه‌ای در این‌خصوص در مقطع ارشد داشتیم و در آن از زنان دانشجوی دانشگاه خوارزمی با نمونه 300 نفره سؤالاتی درخصوص آزارهای جنسی در فضای عمومی از سطوح مختلف مانند تنه زدن و تماس‌های معمولی، آزارهای چشمی، تمسخر ظاهر یا تحسین منفی از زیبایی تا تعرض جنسی مطرح شد. در این تحقیق 90 درصد افراد به نوعی تجربه آزارجنسی را داشتند. در سؤال دیگری مطرح شده که وقتی وارد فضای عمومی می‌شوی چقدر نگران هستی که در معرض آزار جنسی قرار نگیری؟ بر اساس یک شاخص 50 درصد نگرانی زیاد داشتند، 40 درصد متوسط و تنها 10 درصد از این موضوع نگرانی کمی داشتند. این شاخص‌ها نشان می‌دهند که این پدیده کم تکرار و نادر نیست.

این جامعه‌شناس در ادامه توضیح می‌دهد: پدیده آزارجنسی در موقعیت‌های مختلف و در فضاهای مختلف مانند فضاهای عمومی، کاری یا خانگی اتفاق می‌افتد و به جرأت می‌توان گفت که این پدیده بیشتر دامان زنان را می‌گیرد و سبب آسیب به آنها می‌شود و متأسفانه در عین‌حال هم فرآیند اثبات جرم هم در کشور ما بسیار مبهم و نامشخص است و معمولاً قاضی در معرض این تصمیم قرار می‌گیرد که آیا جرم واقع شده یا خیر و وقتی هم که ادله ناکافی باشد جرم اثبات نمی‌شود. در جامعه ما نوعی ناتوانی فردی و نهادی در مواجهه با این معضل وجود دارد و افراد در برخورد با این پدیده توانمند نیستند و موضع انفعال را در پیش می‌گیرند.
به اعتقاد سراج‌زاده بهترین راه حل، توانمندسازی فردی در این عرصه است. در رابطه با جنس مخالف و نوع نگاه مردسالارانه‌ای که در جامعه وجود دارد نیز باید به سمتی برویم که به این باور برسیم، هم زن و هم مرد، هر دو انسان هستند و دارای حقوقی هستند که باید رعایت شود و یکی از این حقوق هم حق داشتن امنیت و امنیت جنسی است.

آزار جنسی زنان در محیط کار
عالیه شکربیگی مدیر این نشست نیز، با بیان اینکه از سال 1970 در غرب، تحقیقات در این حوزه آغاز شده، گفت: در کشور ما به طور خاص از سال 1382 در این حوزه با مستندهایی که در مورد خشونت علیه زنان بوده بحث آزارجنسی هم در مسأله خشونت علیه زنان بخش کوچکی را به خود اختصاص داد. به‌گفته این جامعه‌شناس، براساس تحقیقات 40 درصد زنان در محیط کار مورد آزار قرار گرفته‌اند. لذا امروز بحثی که وجود دارد این است که دستگاه حقوقی در مجازات آزارجنسی با مشکلاتی مواجه است والبته مردم هم سیستم‌های کیفری را نمادی از قدرت می‌دانند و لب باز نمی‌کنند. پیامدهای این امر مشکلات دیگری است که هم دامان فرد و هم دامان جامعه را می‌گیرد. شکربیگی در ادامه افزود: در همه جای دنیا شاهد این بحث هستیم همان‌طور که در اروپا جنبش «Me too» به‌طور اخص در زمینه این موضوع راه افتاده است. مهم این است که با پژوهش‌های دانشگاهی می‌توان علل شکل‌گیری این رفتار نامطلوب را پیدا کرد.

چرا خشونت جنسی کاهش نمی‌یابد ؟
یک متخصص پزشکی اجتماعی با اشاره به اینکه خشونت جنسی انواع مختلفی مانند فیزیکی، روحی – روانی و اقتصادی دارد، می‌گوید: آزارجنسی الزاماً از طرف آقایان نیست و در خیلی موارد برعکس آن هم اتفاق می‌افتد هرچند نسبت آن قابل مقایسه نیست ولی محتمل است. متأسفانه انواع خاصی از خشونت جنسی مانند ختنه دختران یا سایر آسیب‌های فیزیکی به دختران در خیلی از استان‌ها بویژه در مناطق روستایی اتفاق می‌افتد و فقط موارد معدودی از آنها در رسانه‌ها منعکس می‌شود.

سیدعلی آذین در ادامه گفت: سقط‌های انتخابی به بهانه جنسیت جنین، به کرات در کشور ما اتفاق می‌افتند و حتی فناوری‌هایی مانند IVF هم به این عرصه وارد شده و به کمک افراد آمده است که می‌تواند منجر به مرگ و انواع آسیب‌های جنسی، روانی و اجتماعی شود. از طرفی جوامع دیگر هم درگیر این مسأله هستند و تنها این موضوع از جامعه‌ای به‌جامعه دیگر متفاوت است. خشونت جنسی از جنس رفتارجنسی است و عنصر و هسته اصلی آن خشونت است.

برخی نظریه‌ها می‌گویند که تفاوت در یادگیری یکی از علل بروز این معضل اجتماعی است. از همان کودکی ممکن است افراد اعمال خشونت را آموزش ببینند؛ مثلاً برای گرفتن اسباب بازی خشونت می‌ورزند یا مثلاً کودکی که شاهد لحظه اعدام است از همان سنین کودکی، اعمال خشونت را با چشم می‌بیند. موارد دیگر آشنا کردن کودکان با خشونت در کتاب‌های کودکان است که متأسفانه به وفور دیده می‌شود.
به‌گفته او، باید پرسید چرا خشونت‌های عمومی و از نوع جنسی در جامعه ما رو به کاهش نمی‌رود؟ با کمی دقت متوجه می‌شویم که جوهره خشونت جنسی، خشونت است و برای کاهش آن اساساً باید سطح خشونت کاهش پیدا کند.

باید قانونی به طور خاص درباره آزارهای جنسی تدوین شود
یک عضو هیأت علمی گروه حقوق دانشگاه علوم انتظامی امین نیز با بیان اینکه آزارجنسی محدوده وسیعی از رفتارها از مزاحمت‌های خیابانی تا تجاوز جنسی را دربر می‌گیرد، می‌گوید: در اسلام بشدت پرهیزکارانه با این قضیه برخورد شده است و در قانون هم در خصوص زنای عنف مجازات اعدام در نظر گرفته شده، در عین حال در بحث آزارجنسی لازم است قانونی به‌طور اخص در این باره نوشته شود.
راحله الیاسی ادامه داد: تصویب لایحه تأمین امنیت زنان در برابر خشونت نیز می‌تواند در این حوزه مؤثر باشد و سرعت و سهولت ثبوتی به‌کاهش این پدیده دهد.‌