تهران و فرونشست‌هایش

به بیانی مهم‌ترین دلیل اصلی بروز این رخداد نیز چیزی نیست جز کاهش چشمگیر آب‌های زیرزمینی. واقعیت این است در برهه‌ای، تعدادی چاه‌های عمیق برای تامین آب شرب شهروندان تهرانی حفر شدند که همین امر باعث تخلیه بسیاری از سفره‌های زیرزمینی آب و نشست زمین شد. از سویی با اقدامات دیگری چون سنگفرش کردن پیاده‌روها و حتی آسفالت خیابان‌ها و به خصوص تکمیل شبکه فاضلاب شهری باعث شدیم تا هر روز آب‌هایی که سال‌های قبل به ‌طور طبیعی به سطح زیرین زمین نفوذ می‌کرد، دیگر به داخل زمین نرود و در نتیجه باز هم حجم و سطح آب‌های زیرزمینی کمتر و کمتر شود.

نتیجه این سیاست‌ها و اقدامات، چاله‌ها و فرونشست‌های پی در پی بود که در مناطق 12، 17، 15 و 16 داشتیم و فرونشستی که در دشت‌های ورامین و بسیاری دیگر از مناطق جنوب تهران می‌بینیم. به زبان ساده و آماری هم‌اینک حدود 840 میلیون متر مکعب آب در تهران مصرف و تنها حدود 800 میلیون متر مکعب به داخل زمین بازمی‌گردد که این عدم تراز مصرف و بازگشت، مساله‌ای‌ است که حقیقتا نگران‌کننده است.

همچنین شهر تهران بیش از 925هزار پارسل دارد که 900 هزار پارسل آن به شبکه فاضلاب متصل شده‌اند ضمن آنکه دوهزار کیلومتر شبکه جمع‌آوری آب‌های سطحی و 76 کیلومتر تونل فاضلاب در تهران دایر است که به عبارتی آب‌های سطحی که باید به داخل زمین برود را می‌بلعند. برای همین در جلساتی که با مسوولان سازمان آب و فاضلاب داشتیم به شخصه به شیوه عملکرد آنها انتقاد کردم و گفتم: شما با احداث شبکه فاضلاب در واقع زمینه را برای فرونشست زمین مهیا می‌کنید چراکه آب‌های سطحی زمین را توسط فاضلاب جمع می‌کنید و اجازه ورود آنها به داخل زمین را نمی‌دهید درحالی که روش درست این است که بخشی از آب‌های تسویه شده فاضلاب را به داخل زمین تزریق کنید تا روند طبیعی حیات زمین مختل نشود.

از سویی در جلساتی که با فرمانداری ری و مدیران شهری مناطق جنوبی تهران داشتیم بر این نکته تاکید کردیم که باید حقابه زمین تهران پرداخت شود. به این معنا که بخشی از آب‌های سطحی که از شرق، مرکز و شمال تهران به سمت جنوب سرازیر می‌شود و صرف کشاورزی، صنعت و... می‌شود باید دوباره به زمین بخش‌های مختلف تزریق شود تا تشنگی و عطش خاک برطرف شود.

این اظهارنظرها خوشبختانه بی‌اثر هم نبوده و باعث شد تا مدیران شرکت فاضلاب تهران قول دهند که این موضوع را بررسی کنند و فکری برای اجرا و عملیاتی شدن آن بکنند. کوتاه سخن آنکه مشکل فرونشست زمین خطری جدی و بسیار مهم برای تهران و پایتخت‌نشینان است. خطری که مسلما فقط شهرداری از پس حل آن برنمی‌آید بلکه در درجه اول سازمان آب و فاضلاب و در وهله بعد سایر نهادهای مرتبط باید به کمک مدیریت شهری بیایند تا بتوانیم مانع بلعیده شدن شهرمان توسط زمین شویم. البته شهرداری اقدامات خود را در این راستا آغاز کرده است. مثلا طی جلساتی که با معاونت عمران شهرداری داشته‌ایم، قرار شده از این پس از نوعی سنگفرش در خیابان‌ها و پیاده‌روها استفاده شود که دارای منافذی برای نفوذ آب به داخل زمین باشند. ولی همان‌ طور که گفتم این اقدامات کافی نیست و باید تمامی سازمان‌های مرتبط دست به دست هم دهند تا بتوانیم از بروز فاجعه‌ای قریب‌الوقوع در آینده‌ای نه چندان دور جلوگیری کنیم.

*عضو شورای شهر

منبع: روزنامه اعتماد