ارسال پیش نویس لایحه تعیین حداقل سن ازدواج دختران و پسران به دولت

تهران (پانا) - معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، پیش‌نویس لایحه اصلاح ماده (۱۰۴۱) قانونی مدنی را با هدف تعیین حداقل سن ازدواج برای طی مراحل قانونی به هیئت دولت ارسال کرده است. براساس این پیشنهاد عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن ۱۶ سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به ۱۸ سال تمام شمسی منوط به رعایت مصلحت کودک، اذن، ولی و حکم دادگاه به شرط احراز رشد جسمی و روانی است.

به گزارش «پایگاه اطلاع رسانی دفتر هیئت دولت، ازدواج زودهنگام، حق کودک به بهره‌­مندی از دوران کودکی، سیر مسیر طبیعی رشد و بالندگی یا همان حق بقاء و رشد، ضرورت بهره­‌مندی از مراقبت و نگهداری والدین، تفریح و سرگرمی و حضور در گروه همسالان و شبکه دوستان را متأثر می­­سازد و به تبع آن، وی را از زمینه­‌های لازم برای امکان مشارکت واقعی، فعال و کیفی در زندگی خصوصی و عمومی که موجبات تعالی کرامت انسانی وی را فراهم خواهد آورد، محروم می­‌نماید.

ازدواج و بارداری زودهنگام در سنینی که فرد هنوز مراحل بلوغ و رشد جسمی و روانی را طی می‌­کند، فرصت­‌های آموزشی را از دختران سلب می­‌کند و این محرومیت به نوبه خود، بستر نقض دیگر حقوق آنها از جمله مشارکت فعال و سازنده در حیات شغلی و اجتماعی را هموار خواهد کرد. در واقع سطح پایین تحصیلات این گروه از دختران، توانایی تصمیم‌­سازی در امور زندگی را تقلیل داده، آنها را نسبت به اعمال خشونت خانگی در موقعیتی آسیب­‌پذیر قرار خواهد داد و استقلال شخصی و اقتصادی و هویت اجتماعی آنان را نقض خواهد کرد.

از سوی دیگر ازدواج زودهنگام، به ویژه در زمانی که با بارداری‌های اجباری و ناخواسته همراه می­‌شود، عوارض کوتاه­‌مدت و یا پایدار غیرقابل جبرانی را متوجه حق کودک بر برخورداری از بالاترین سطح قابل حصول سلامت جسم و روان خواهد کرد.

با عنایت به اهمیت موضوع مقابله با ازدواج‌­های زود هنگام، قانون­گذار در مقام انسداد مبادی ازدواج زودهنگام، در منطوق ماده (۱۰۴۱) قانون مدنی -اصلاحی ۱۳۸۱/۰۴/۰۱ مجمع تشخیص مصلحت نظام- به تصریح تأکید دارد بر اینکه عقد نکاح دختر در زیر سن ۱۳ سال تمام شمسی و پسر در زیر سن ۱۵ سال تمام شمسی، منوط به اذن ولی، رعایت مصلحت و تشخیص دادگاه صالحاست.

همان­طور که ملاحظه می‌­شود این ماده گرچه در مقام مقابله قانونی با ازدواج­‌های زودهنگام و اجباری است، اما هیچ سنی را به عنوان حداقل سن ازدواج تعرفه نکرده است و صرفاً ازدواج دختران و پسران در زیر سنین ۱۳ و ۱۵ سال تمام شمسی را مقیّد به سه شرط کلی نموده است؛ بدون آنکه تعیین کند حداقل قطعی سن ازدواج، چه سنی خواهد بود.

در واقع نظام حقوقی ما در حوزه حداقل سن ازدواج که از ارکان حوزه حقوق خانواده محسوب می­‌شود، با سکوت و عدم تقنین مواجه است و این سکوت و خلا، آن هم در خصوص یکی از مهم­ترین حوزه­‌های حقوق خانواده، با وجاهت مقام قانون­گذار ناسازگار می­‌نماید و اساساً کفایت و توانمندی مقنن در راهبری امور مربوط به عقود نکاح و برخورد با موارد سوءاستفاده از آن را به شدت تضعیف می­‌کند.

ضمن آنکه سکوت نظام حقوقی ما در تعیین حداقل سن قانونی، به نوبه خود، عوارض و تبعات نامبارکی را در پی داشته است که از جمله آن، وقوع ازدواج­‌های زودهنگام زیر سنین بلوغ شرعی، به ویژه برای دختران بوده است؛ ازدواج­‌هایی که چه بسا رسماً در قالب عقد نکاح، ولی در عمل برای حصول مقاصد دیگر؛ ازجمله رهایی پدر دختر از بدهی یا فقر و تنگدستی بروز و ظهور یافته و به تبع، جسم و روان کودک دختر را در معرض تهدید قرار داده و وی را وارد معادله­‌ای نموده است که آن معادله و پیچیدگی‌های ناشی از آن، با اقتضائات دوران کودکی و منافع و مصالح کودک ناسازگار بوده است.

لذا باتوجه به مراتب فوق و نیز ارتباط تنگاتنگ بین حداقل سن ازدواج، با تحکیم بنیان خانواده و استواری روابط اعضای آن، که از تصریحات مؤکد اصل (۱۰) قانون اساسی است و نیز در راستای بند (۱) اصل (۲۱) قانون اساسی دایر بر احیای حقوق مادی و معنوی زنان، معاونت امور زنان و خانواده رئیس جمهور که وظیفه سیاست­گذاری ستادی و رصد و پایش در حوزه زنان و خانواده را عهده­‌داری می­‌کند، «لایحه اصلاح ماده (۱۰۴۱) -اصلاحی مصوّب ۱۳۸۱/۰۴/۰۱ مجمع تشخیص مصلحت نظام-» را با هدفِ کلانِ صیانت از نهاد خانواده؛ به­ طور عام و حمایت از کودکان دختر؛ به­ طور خاص، تهیه، تدوین و برای انجام تشریفات قانونی به هیئت دولت ارسال کرده است.

لازم به ذکرست این لایحه پیشنهادی در صورت تصویب و لذا تعیین حداقل سن ازدواج، ثمرات عدیده‌ای به شرح زیر را به همراه خواهد داشت:

۱) ارتقاء توانمندی و کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ایران در صیانت از کیان خانواده و انسجام آن

۲)رفع خلا قانونی موجود در نظام حقوق مدنی کشور از حیث تعیین حداقل سن ازدواج

۳)تحکیم بنیان خانواده از طریق وقوع ازدواج­ در سنین مناسب

۴)استواری ­بخشیدن به روابط اعضای خانواده

۵)جلوگیری از موارد سوءاستفاده از سکوت مقنن نسبت به حداقل سن ازدواج و درنتیجه کاهش ازدواج­‌های اجباری بدون رضایت آزاد، کامل و آگاهانه

۶)حمایت از منافع و مصالح عالیه کودکان؛ به­طور عام و کودکان دختر؛ به­طور خاص

۷)حمایت از تمامیت جسمی و روانی دختران در برابر بارداری‌های زودهنگام مضر برای سلامت جسم روان آنها

۸) حمایت از حق بر آموزش کودکان.

لازم به ذکرست براساس پیش نویس لایحه پیشنهادی اصلاح ماده (۱۰۴۱) قانونی مدنی برای تعیین حداقل سن ازدواج:

«عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن ۱۶ سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به ۱۸ سال تمام شمسی منوط به رعایت مصلحت کودک، اذن ولی و حکم دادگاه به شرط احراز رشد جسمی و روانی است.

تبصره- ازدواج دختران قبل از رسیدن به ۱۳ سال تمام شمسی و پسران قبل از رسیدن به ۱۶ سال تمام شمسی ممنوع است.»

گفتنی است این پیش نویس پیشنهادی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، در حال طی مراحل قانونی و بررسی در کمیسیون لوایح هیئت دولت است.