دبیر گروه ایران شناسی انتشارات مدرسه: انتقال میراث فرهنگی ایران هدف اصلی ماست

گروه‌های علمی تولید محتوای انتشارات مدرسه سعی دارند تا کتاب‌های علمی و آموزشی همسو با محتوای کتاب درسی را دراختیار دانش‌آموزان و معلمان قرار دهند. درهمین راستا تاکنون 18 گروه علمی در این انتشارات تشکیل شده است و کتاب‌های زیادی را در دست تألیف و انتشار دارند. گروه ایران‌شناسی ، یکی از گروهایی است که با دبیری بیژن یاور در انتشارات مدرسه فعالیت دارند.

یاور، استاد دانشگاه و نویسنده کتاب‌های علمی و آموزشی است. این نویسنده دارای بیش از ۴۰ کتاب و جزوه رسمی دانشگاهی بوده و بیش از ۹۵ مقاله علمی ملی و بین المللی وهمچنین بیش از ۹۰ تقدیرنامه در خصوص کارمند نمونه، استاد نمونه در زمینه فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی، کتاب‌ها و مقالات برگزیده، موفقیت‌های ملی و بین المللی، کمیته داوری وهیات علمی کنفرانس‌های معتبر ملی وبین المللی و نمونه‌های مشابه در کارنامه خود دارد.

در ادامه گفت و گوی خبرنگار پانا را با این نویسنده و محقق می خوانید.

گروه ایران شناسی ازچه سالی تشکیل شده است و چه هدفی را دنبال می‌کند؟
من کلام خود را با حدیثی نبوی از پیامبر رحمت، حضرت نبی مکرم اسلام صل الله علیه وآله و سلم آغار می کنم، ایشان می‌فرمایند: دانش اگر در ثریا هم باشد مردانی از سرزمین پارس بر آن دست خواهند یافت.
تجربه گروه ایران‌شناسی به حدود سال 1379 در واحد تولید کتاب دفتر انتشارات کمک آموزشی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش باز می‌گردد. در آنجا کارگروه‌های تخصصی به تولید محتوای آموزشی در قالب کتاب‌هایی که به شکل مجموعه‌های مجزا تولید می‌شد می‌پرداختند. تقریباً حوالی سال‌های 1385 و 1386 بود که بنا به سیاست‌های آن روز دفتر، تولید در این کارگروه‌ها بتدریج کمرنگ شده و فعالیت‌های واحد تولید کتاب متوقف گردید.
در دور جدید و در زمان مسوولیت مدیرعامل وقت حمیدرضا شاه‌آبادی، کارگروه‌های تخصصی تولید محتوا مجدداً احیا شده و این گونه بود که در اواخر سال 1395 گروه ایران‌شناسی کلید خورد و فعالیت رسمی خود را از ابتدای سال 1396 آغاز کرد و تا به امروز یک سال و اندی است که گروه ایران شناسی انتشارات مدرسه فعالیت خود را آغازنموده است.
هدف اصلی گروه ایران شناسی، شناساندن جلوه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، طبیعی، کالبدی و سیاسی سرزمین پهناور و زیبای ایران است. از سایر اهداف این گروه می‌توان به تقویت احساس خودباوری، تقویت حس تعلق خاطر به ایران و نمایش جلوه‌های تلاش مردم در سرزمین پهناور ایران و نمونه‌های مشابه اشاره کرد. ایجاد مشارکت و فعال نمودن ذهنی مخاطبان از جمله نشانگرهایی است که کتاب را از حالت یکنواختی خارج کرده و سعی در همراه کردن مخاطب دارد.
گروه ایران شناسی در حال حاضر، دو مجموعه اصلی تولید می‌نماید که عبارتند از مجموعه‌های دوستت دارم ایران و فرزندان ایرانیم که در جای خودش به این دو مجموعه ارزشمند اشاره می کنم.
این گروه با دارا بودن گروهی حرفه‌ای متشکل از افراد باتجربه در خصوص ایران‌شناسی، آثار پیشنهادی از خارج از انتشارات مدرسه که مقرر است در این انتشارات به زیور طبع آراسته شود را مورد بررسی قرار می‌دهد و میزان انطباق آن با سیاست‌های بالادستی را بررسی می‌کند و در صورت مناسب تشخیص داده شدن آن را به مراحل تولید ارسال می‌کند.

تاکنون چه کتاب‌هایی را چاپ کرده‌اید؟
در دوره قدیم از این مجموعه، کتاب‌های استان‌های آذربایجان شرقی تألیف عبدالمجید نجفی، خوزستان تألیف فرهاد حسن زاده، فارس تألیف بهمن پگاه راد، کردستان تألیف احمد امانی، گیلان تألیف محمود پوروهاب، هرمزگان تألیف جمشید خانیان ویزد تألیف حسین فتاحی چاپ شده بود. در دوره جدید در انتشارات مدرسه کتاب‌های استانی مجموعه دوستت دارم ایران در همان راستا، اما با ساختار وقالبی جدید متناسب با ذائقه مخاطبان در دست تولید است که مبتنی بر شیوه نامه‌ای متناسب طراحی شده است.
گروه ایران شناسی در دوره جدید، 6 کتاب از مجموعه دوستت دارم ایران را طبق برنامه ریزی‌های گروه برای سال 1397 در مرحله آماده سازی قرار داده است که در آینده‌ای نزدیک شاهد انتشار آنها خواهیم بود. این 6 کتاب شامل کتاب‌های مربوط به استان‌های آذربایجان غربی تألیف علی ناصری، اردبیل تألیف داوود غفارزادگان، ایلام تألیف مرتضی حاتمی، کرمانشاه تألیف مهناز فتاحی، گلستان تألیف یوسف قوجق، قم تألیف مجید ملامحمدی می‌شود. کتاب استان‌آذربایجان غربی تألیف محمد عزیزی نیز در آخرین مراحل بازنویسی و اصلاح متن است.
مخاطب کتاب‌های شما چه کسانی هستند؟
مخاطبان کتاب‌های استانی از مجموعه دوستت دارم ایران دانش‌آموزان دوره ابتدایی یعنی گروه سنی ج و کتاب‌های اقوام از مجموعه فرزندان ایرانیم دانش‌آموزان متوسطه یک و دو، گروه سنی «د» و «ه» هستند.
اما به طور کلی با توجه به گروه‌های سنی، کلیه دانش‌آموزان این سرزمین و علاقه‌مندان به ایران‌شناسی در این گروه سنی که در کشورهای دیگر به زبان شیرین فارسی سخن می‌گویند و علاقه‌مندان به فرهنگ و ادب فارسی می‌توانند از این مجموعه‌ها استفاده نمایند.
لطفاً در مورد جزئیات محتوایی این مجموعه‌ها بیشتر توضیح دهید؟
نخستین مجموعه‌ای که در گروه ایران شناسی در دست اقدام بوده و مسبوق به سابقه نیز است و نمونه‌هایی در دوره قدیم (سال 1379) در دفتر انتشارات کمک آموزشی تولید شده است مجموعه دوستت دارم ایران است. مجموعه دوستت دارم ایران، مجموعه‌ای است که هدف کلی آن معرفی ابعاد طبیعی، تاریخی، فرهنگی و اقتصادی استان‌های کشور به دانش آموزان دوره ابتدایی (گروه سنی ج) به صورت مصور است.
در هر کتاب که مربوط به یک استان می‌شود چهار فصل در نظر گرفته شده است که در هر فصل مطالبی در نظر گرفته می‌شود که عبارتند از:
الف) فصل تابلوی طبیعت که به طبیعت استان می‌پردازد، شامل مواردی مانند کوهستان‌ها، دره‌ها، غارها، دریاچه‌ها، رودها، آبشارها، چشمه‌ها، جنگل‌ها، پوشش گیاهی وگل ها، حیات جانوری و نمونه‌های مشابه شاخص در استان می‌شود.
ب) فصل یادها و یادگارها روی تاریخ استان متمرکز می‌شود که شامل مکان‌ها و بناهای باستانی، سنگ نوشته‌ها، حجاری‌ها، مجسمه‌ها، نسخه‌های خطی، سکه‌ها و ظروف به دست آمده از کاوش‌های باستان شناسی، کتیبه‌ها وموارد مشابهی که در استان به خوبی شناخته شده است می‌شود.
ج) فصل ریشه‌ها و برگ‌ها که اطلاعاتی در خصوص فرهنگ ارائه می‌نماید که از آن جمله‌اند: زیارتگاه‌ها، مساجد، کلیساها، لباس‌های محلی، ضرب المثل ها، شیوه‌های معماری سنتی، جشن‌های محلی، غذاهای سنتی، چهره‌های محلی، بازی‌های محلی، کتابخانه‌ها، مدارس، دانشگاه‌ها و نمونه‌های مشابه شناخته شده در استان
د) فصل پنجرههای زندگی که به صنعت و کشاورزی استان می‌پردازد و شامل مواردی مانند صنایع دستی و ماشینی، کشاورزی، معادن، باغداری، دامداری، سدها، فرودگاه‌ها، راه‌ها، بنادر و نمونه‌های شاخص در استان می‌شود.
بر همین اساس این مجموعه در عین اختصار اطلاعات جالبی را در اختیار دانش آموزان عزیز وجویای علم و دانش قرار می‌دهد.
مجموعه دوستت دارم ایران، دارای ویژگی‌هایی است که از جمله آن می تون به مواردی مانند: تاکید بر زیبایی‌ها و وجوه مثبت استان، بهره گیری از نویسندگان با تجربه بومی، بهره گیری از اطلاعات مبتنی بر منابع و مراجع معتبر، ایجاد زمینه فعالیت وخلاقیت در مخاطبان به طور مثال دست ورزی، مشارکت دادن مخاطبان در تولید مفاهیم کتاب (فعال بودن ذهنی)، آمیختگی عنصر عکس و نقاشی با متن 3/ 1 متن - 3/2 تصویر، نثر و زبان روان، ساده، جذاب و متناسب با واژگان پایه مخاطبان، درونمایه آموزشی متن (غیر داستانی) با استفاده از ایده‌ها و تکنیک‌های جذاب (Non Fiction)، تقویت حس خودباوری، تقویت حس تعلق خاطر به کشور و محیط زیست اشاره نمود. حجم کتاب 36 صفحه و قطع آن نیز خشتی است.

مجموعه فرزندان ایرانیم چه تفاوتی با مجموعه دوستت دارم ایران دارد؟
مجموعه دومی که در گروه ایران شناسی به آن پرداخته می‌شود و سابقه قبلی نداشته و طرحی کاملاً جدید است مجموعه فرزندان ایرانیم است. در این مجموعه در هر کتاب به یک قوم پرداخته می‌شود. به طور مثال من ترک ایرنیم از مجموعه فرزندان ایرانیم. در مرحله اول در خصوص اقوام ایرانی به 6 قوم ایرانی پرداخته خواهد شد که عبارتند از: اقوام، ، بلوچ، ترک، عرب، کرد،گیلک، لر، مازنی
دو نمونه از مجموعه مورد نظر یعنی کتاب‌های من لر ایرانیم تألیف خانم زهرا حیدری و من گیلک ایرانیم تألیف آقای محمود پوروهاب از مجموعه فرزندان ایرانیم نوشته شده و اکنون در مرحله کارشناسی بوده و کتاب‌های من ترک ایرانیم تألیف علی اکبر والایی، من کرد ایرانیم تألیف رضا موزونی و من بلوچ ایرانیم تألیف زینب سنچوری در مرحله تألیف است.

هدف اصلی مجموعه فرزندان ایرانیم، آشنایی کودکان و نوجوانان با اقوام ایرانی در عین اعتقاد به همبستگی اجتماعی و هویت اسلامی ایرانی است.
از جمله اهداف جزئی‌تر این طرح می‌توان به تقویت هویت اسلامی، ملی و بومی وتأکید بر همبستگی و وحدت دینی، ملی و سرزمینی در عین وجود تفاوت‌های فرهنگی، زبانی، تاریخی و قومی وهمچنین آشنایی با ریشه‌های هویت بخش و تمدن ساز در گستره میهن اسلامی، ایرانی و نقش هر یک از اقوام در خلق این فضلیت های ماندگار (جلوه‌هایی مانند: تاریخ‌ساز بودن، انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و ...) اشاره کرد.
استفاده از درونمایه آموزشی غیرداستانی (Non-Fiction) در عین رعایت اصل جذابیت، آمیختگی متن و تصویر (3/ 1 متن - 3/2 تصویر)، توجه به شگردهای ایجاد فرصت‌ها و خلاقیت ذهنی و مشارکت‌ دادن مخاطبان در تکمیل مفاهیم کتاب، تقویت و توسعه روحیه وحدت دینی و ملی (وحدت در عین کثرت) از طریق بیان داستان‌ها و جلوه‌هایی از فرهنگ و زندگی در این خصوص، - تاریخچه و نحوه پراکندگی (پراکنش) قوم در ایران در ادوار تاریخی (ترجیحاً توضیح به همراه نقشه و نمودار)، مکان پیدایش و خاستگاه قوم، افتخارات و نامداران قوم در طول تاریخ ایران (از قدیم تا عصر حاضر)، جایگاه و عملکرد قوم در تاریخ معاصر ایران (وقایعی مانند: مشروطیت، انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و ....)، دستاوردهای عمده فرهنگی - تمدنی قوم، جلوه‌های فرهنگی و فولکلور (لباس، افسانه‌ها، ضرب المثل‌ها، لالایی، حکایت‌ها و داستان‌ها با گویش بومی و فارسی، معماری، جشن و سوگواری، غذا، مساجد و عبادتگاه‌ها، بازی‌ها و ...)، تولیدات خاص قوم و نقش آن در حوزه اقتصاد ایران (صنعت مانند: صنایع دستی، صنایع تبدیلی، کشاورزی، خدمات ومصادیق آن)، توجه به شگردهای ایجاد فرصت‌های دست ورزی و خلاقیت ذهنی و مشارکت دادن مخاطبان در تکمیل مفاهیم کتاب، استفاده از منابع مستند و صحیح (علمی) در تولید محتوا، نثر و زبان جذاب از ویژگی‌های خاص این مجموعه است.
البته طرح‌ها و مجموعه‌های دیگری نیز در مرحله توسعه در دست بررسی است که پس از نهایی شدن در زمان خودش توضیحات لازم ارائه شده است، به طور مثال مجموعه «ز مثل زندگی».
آیا کتاب‌ها منطبق بر کتاب‌های درسی است؟ هدفتان بیشتر روی چه مقطعی است؟
کتاب‌های درسی به دلیل محدودیت زمانی ارائه محتوایی خاص نمی‌توانند کلیه موارد را رائه نمایند، بنابراین برخی از کتاب‌ها به صورت مکمل می‌تواند این موضوع را تا حدودی تلطیف نماید که آموزش‌های لازم در خصوص تقویت حس تعلق خاطر به میهن اسلامی و سایر موارد می‌تواند از این طریق تقویت گردد. کتاب‌های ایران شناسی نیز در این زمینه می‌تواند تسهیل کننده باشد.

از چه منابعی برای تألیف کتاب‌ها استفاده می‌کنید؟
معمولاً منابع مورد استفاده، مراجع معتبر بوده و منابعی است که در استان‌ها شاخص است. منابع بایدجامع و مانع بوده و قابلیت استناد داشته باشد. مراجع مورد استفاده توسط اعضای گروه ایران شناسی بررسی شده و پس از تأیید صحت، دقت وقابلیت استناد می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
دایره المعارف‌ها و موارد مشابه می‌تواند نمونه‌های خوبی به عنوان منابع قابل اتکا در کتاب‌ها باشد. در کنار این گونه منابع از منابع بروز و همچنین منابع تألیف شده توسط نویسندگان مطرح وسایر کتاب‌های مرجع نیز استفاده می‌شود.
انتخاب مولفان بر چه اساسی بوده است؟
مولفان معمولاً از نویسندگان حرفه‌ای انتخاب می‌شوند که دارای پیشینه غنی و مرتبط با موضوع طرح در دست اقدام، تحصیلات مرتبط و دارای تجربه در سبک و سیاق نگارشی باشند. به این منظور از ظرفیت‌های کانال‌های رسانه‌های اجتماعی تخصصی مربوط به اهالی قلم در خصوص معرفی ویژگی‌های طرح مذکوربا توضیحات لازم و تفصیلی استفاده شده است.
شما در ایران شناسی به چه مواردی می‌پردازید؟
موضوعاتی که در گروه ایران شناسی به آن پرداخته می‌شود دارای تنوعی گسترده است و عمدتاً مباحثی است که در رابطه با شناخت جلوه‌های مختلفی ازسرزمین ایران می‌گردد می‌شود که به بهتر شناخته شدن ایران خواهد انجامید. طبیعی است که این موارد با استفاده از تکنیک‌های جذاب و روایت آموزشی مستقیم و غیر داستانی (Non-Fiction) و در جایی که مورد نیاز است به صورت داستانی به زیور طبع آراسته می‌شود. این مورد با در نظر گرفتن دست ورزی و فعال نمودن ذهنی دانش آموزان به شیوه‌ای نوین و با رویاتی متفاوت و جالب تنظیم گردیده است. مباحث و موضوعاتی که در ایران شناسی مطرح می‌گردد بسیار متنوع است که از آن جمله‌اند مباحثی مانندطبیعت، تاریخ، رویدادهای بزرگ در سرزمین ایران مانند: نهضت جنگل، نهضت مشروطه، انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و ...، آئین ومراسم مانند عروسی‌ها، عزاداری‌ها، امام معصوم علیه السلام، امامزاده‌ها، علما، مشاهیر، دانشمندان و بزرگان، جلوه‌ها و سبک‌های زندگی و صنعت و کشاورزی، اقوام، دست آوردهای سرزمین ایران، فعالیت‌ها روزمره و بسیاری از موضوعات دیگر که برای بیان آن گفت و گویی مجزا مورد نیاز است.
به عبارتی بهتر، منابع مکتوبی که باعث هرچه بهتر شناخته شدن سرزمین ایران و مردم خوب و مهربان آن گردد و همچنین انتقال میراث فرهنگی ایران، از جمله اهداف اصلی ما بوده و به نوعی در چارچوب فعالیت‌های گروه ایران شناسی می‌گنجد. یعنی موضوع انسان، طبیعت و روابط متقابل این دو در بستر و سرزمینی به نام ایران.