بهارستان چه رنگی برای «سه‌شنبه» انتخاب می‌کند؟ سیاه یا سفید؟

تهران (پانا) - صبح فردا هفتمین رئیس‌جمهوری ایران اسلامی در موقعیتی برای پاسخ به 5 سوال اقتصادی نمایندگان مجلس شورای اسلامی راهی بهارستان می‌شود که در کمتر از یک ماه گذشته شاهد استیضاح دو وزیر خود از سوی وکلای ملت بوده است و همین مساله می‌تواند زمینه‌ساز حاشیه‌های بیشتر در جلسه سوال از رئیس‌جمهوری شود.

سوال از حسن روحانی، رئیس دولت‌های یازدهم و دوازدهم کشورمان پس از چندین ماه پیگیری صبح دهم مرداد ماه توسط علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی اعلام وصول شد تا او دومین رئیس‌جمهوری تاریخ انقلاب باشد که برای پاسخ به سوالات نمایندگان راهی خانه ملت می‌شود.

«غیرقانونی است»؛ همه واکنش دولتی‌ها به اعلام وصول سوال از رئیس‌جمهوری بود. حسینعلی امیری، معاون پارلمانی روحانی معتقد است که نمایندگان از انصراف خود برای سوال از رئیس‌جمهوری انصراف داده‌اند. غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی، عضو هیات رئیسه فراکسیون مستقلین مجلس شورای اسلامی در گفت‌و‌گویی با پانا بر اظهارات امیری صحه گذاشته و متذکر می‌شود که «انصراف از انصراف» در قوانین و عرف حقوقی کشورمان مسموع نیست.

امیری برای اثبات اظهاراتش از آمادگی خود برای مناظره خبر داد که احمدامیرآبادی فراهانی، عضو هیات رئیسه فراکسیون مستقلین مجلس شورای اسلامی نیز به نوعی آن را پذیرفت ولی هرگز مناظره‌ای شکل نگرفت. اساسا مناظره و ادامه این قبیل مسائل فایده‌ای نداشت چون حضور رئیس‌جمهوری در بهارستان به رغم تمام این حواشی قطعی بود.

نامه روحانی به لاریجانی شد خط بطلان تمام حواشی؛ روحانی گفت «می‌آیم و حقایق را می‌گویم»، حقایقی که جز شخص رئیس‌جمهوری و جمعی از نزدیکان او، احتمالا فرد دیگری از آن مطلع نیست ولی استقبال هر دو طیف اصولگرا و اصلاح‌طلب مجلس شورای اسلامی را به همراه داشت.

او در نامه خود به لاریجانی نوشت: «درست در سالروز تحلیف رئیس‌جمهوری دوره دوازدهم، سؤال تعدادی از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی واصل گردید. بی تردید سؤال از رئیس‌جمهوری کشور با مراعات حداقل دو نکته می تواند مبارک باشد؛ اولاً در چارچوب قانون اساسی باشد، ثانیاً در زمان و شرایط مناسب کشور اقدام شده باشد، که متاسفانه هیچکدام از این دو حاصل نشده است اما برای جلوگیری از هر نوع اختلاف بین قوا و احترام به مجلس شورای اسلامی انشاء الله در فرصت مقرر به مجلس خواهم آمد و به سوالات پاسخ خواهم داد. البته این امر می تواند فرصت خوبی باشد تا برخی از حقایق را برای مردم عزیز کشورم بازگو نمایم که آنها صاحب واقعی کشورند و مشروعیت من و شما نیز از آراء آنها است.»

روحانی در آخرین گفت‌و‌گوی تلویزیونی خود با اشاره به مساله سوال جمع 80 نفره نمایندگان از خود اشاره کرده و ضمن تاکید بر حق قانونی نمایندگان برای سوال از رئیس‌جمهوری می‌گوید: «سوال از رئیس‌جمهوری حق نمایندگان است ولی گاهی برخی مسائل با برگزاری نشست میان مسئولان مربوطه و نمایندگان برطرف می‌شود.»

نمایندگان بعد از اعلام وصول سوال از رئیس‌جمهوری، استیضاح علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به علاوه مسعود کرباسیان، وزیر اقتصاد و دارایی را بررسی و هردو را از کار برکنار کردند و به زعم شبکه‌های اجتماعی دو تحصیل‌کرده را به جمع بیکاران اضافه کردند.

با این حال نه در میان گفتارهای شخص رئیس‌جمهوری و نه سایر اعضای دولت خبری از واژگانی حاشیه‌ساز نیست، پس چرا همگان خود را برای سه‌شنبه‌ای پرحاشیه در بهارستان آماده می‌کنند؟

تجربه تلخ

برای پاسخ به این سوال شاید بد نباشد نگاهی به آخرین تجربه رویارویی یک رئیس‌جمهوری با سوالات نمایندگان انداخت. محمود احمدی‌نژاد به عنوان نخستین رئیس‌جمهوری ایران اسلامی مورد سوال نمایندگان مجلس قرار گرفت و راس ساعت 9 صبح روز بیست و چهار اسفند ماه سال 90 در بهارستان حاضر شد و به گواه تذکر علی مطهری در همان زمان، «مجلس را به سخره گرفت.»

احمدی‌نژاد را محمدرضا رحیمی، معاون اول رئیس‌جمهوری که سابقه زندانی شدن بعد از دولت مهرورز را در سابقه دارد و مجتبی ثمره هاشمی، مشاور احمدی‌نژاد، محمد حسینی، وزیر فرهنگ و ارشاد، علی نیکزاد، وزیر راه و شهرسازی، لطف‌الله فروزنده، معاون توسعه و مدیریت و سرمایه انسانی رئیس‌جمهوری، مهدی غضنفری، وزیر صنعت، معدن و تجارت، حمید بقایی، معاون اجرایی رئیس‌جمهوری که هم اکنون در زندان به سر می‌برد و محمدرضا میر تاج‌الدینی، معاون پارلمانی دولت وقت همراهی می‌کردند.

احمدی‌نژاد آن روز سوالات نمایندگان را «سوالات امتحانی» خواند که «خوب هم طراحی نشده است» و ضمن رد موضوع 11 روز خانه‌نشینی خود بر سر ماجرای وزیر اطلاعات، اظهار کرد: «این هم از آن حرف‌هاست. احمدی‌نژاد و خانه‌نشینی و استراحت. اکثر افراد می‌گویند یک کم استراحت کن و به خودت برس. مطمئن باشید که‌این وصله‌ها به دولت نمی‌چسبد و من همواره سعی کردم با یک ادبیات صحیح و منطقی و درست در خصوص ولایت تعریف کنم.»

بعد از آن روز روابط بین دو قوه انتخابی کشورمان هرگز رنگ بهبود به خود ندید و در نهایت در ماجرای «یکشنبه سیاه» که همواره به عنوان روزی خاص و البته تلخ در سیاست جمهوری اسلامی شناخته می‌شود، به اوج خود رسید.

رئیس‌جمهوری وقت حدود یکسال بعد از طرح سوال نمایندگان از خود (15 بهمن 91) برای دفاع از عبدالرضا شیخ‌الاسلامی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی خود راهی خانه ملت شد ولی تیغ اظهارات خود را به سمت علی لاریجانی که ریاست جلسه علنی را برعهده داشت برگرداند و در نهایت با واژه «به سلامت» به نوعی از صحن علنی به بیرون رانده شد.

همه اتفاقات آن روز از ماجرای انتصاب سعید مرتضوی به ریاست سازمان تامین اجتماعی و مخالفت علنی نمایندگان، آغاز شده بود و در نهایت به حمله «خودجوش» با «مُهر و دمپایی» به لاریجانی در قم ختم شد.

با این حال انتظار پرحاشیه بودن جلسه سوال از رئیس‌جمهوری با توجه به حضور عده‌ای همیشه مخالف روحانی در مجلس شورای اسلامی، انتظار خارج از عرف و بی‌راهی نیست ولی نه روابط میان پاستور و بهارستان امروز شبیه دیروز است و نه خلقیات روحانی و شناخت او از آداب دیپلماتیک و سخندانی‌اش شباهتی به رئیس‌جمهوری پیشین دارد که روزی مشابه با صبح بهمن ماه 91 بیافریند. جعفرزاده ایمن آبادی با تایید این مسئله به پانا می‌گوید: «اگر اتفاق خارج از عرفی رخ ندهد، جلسه سوال از روحانی شاید به لطف برخی تندروها "خاکستری" شود ولی "سیاه" بشو نیست!»

فاطمه سعیدی، نماینده اصلاح‌طلب مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در همین زمینه به پانا می‌گوید: «جلسه سوال از آقای رئیس‌جمهوری باید همراه با حفظ احترام کامل دو طرف (مجلس و دولت) و به دور از هرگونه تشنج و افراط و تفریط برگزار شود تا حقایق ناگفته و مسائل پشت‌پرده مشکلات جاری کشور بیان شود و موجبات هم‌افزایی هرچه بیشتر بین دو قوه و در نهایت حضور بیشتر مردم در صحنه را فراهم آورد.»

پیش از محمدرضا حاجی‌بابایی، رئیس فراکسیون ولائیون مجلس شورای اسلامی که محل حضور طیف اصلی مخالفان مشی سیاسی روحانی است در همین زمینه به پانا گفته بود که برای حفظ شان رئیس‌جمهوری کشورمان در مجلس شورای اسلامی در فراکسیون تشکیل جلسه خواهیم داد.

او همچنین می‌افزاید: «شان رئیس‌جمهوری حتما باید در مجلس حفظ شود چرا که شان او شان ملت ایران است ولی ما مسئول آن دو یا سه یا چهارنفری که ممکن است از هر طیفی باشند و اظهاراتی به زبان بیاورند نیستیم.»

روحانی چه نگوید

درباره آنچه که رئیس‌جمهوری کشورمان در جریان سوال نمایندگان از خود باید بگوید، اظهارات بسیاری مطرح شده که عمده آن‌ها حول محور «افشاگری پشت پرده‌ها» استوار است.

علی مطهری، نایب رئیس دوم مجلس شورای اسلامی، که اخیرا در اظهارنظری گفته بود که «اگر برگه سوال از روحانی را برایش می‌بردند، احتمالا آن را امضا می‌کرده» درباره آنچه روحانی در مجلس باید به زبان بیاورد، می‌گوید: «اگر موانع پیش روی دولت به بهانه مصلحت کشور پنهان بماند، هدف‌های دولت محقق نخواهد شد. بیان حقایق باعث فشار افکار عمومی برای رفع موانع خواهد شد. اگر آقای روحانی همه حقایق را در مجلس مطرح کند، حضور وی مفید خواهد بود. البته من این شجاعت را در ایشان نمی‌بینم که همه موانع را بگویند، باز به بهانه مصالح کشور بخشی از آنها را مکتوم نگاه می‌دارند.»

الیاس حضرتی، نماینده مستعفی مردم تهران از فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی نیز عقیده دارد که روحانی در مجلس باید از کارشکنی‌ها به مردم گزارش دهد. او بیان می‌کند: «مهم‌ترین بخش سخنان رئیس‌جمهوری باید درباره مشکلات اقتصادی باشد که آن هم ریشه‌ای سیاسی دارد، همچنین وی به مسائل سیاست خارجی، کارشکنی‌ها در برجام، مشکلات امنیتی در بخش سرمایه‌گذاری، همکاری یا همکاری نکردن سایر قوا با دولت نیز باید بپردازد. رئیس‌جمهوری باید با علاقه و اشتیاق از فرصت سوال به نمایندگان در مجلس استفاده کند و به عنوان شخصی که 5 سال است امور را در دست داشته و با موانع بسیاری مواجه بوده تا جایی که مسایل امنیتی کشور به خطر نمی‌افتد مسائل را شفاف اعلام کند. البته تا حدودی برخی مسائل امروز به ضعف عملکرد دولت و حتی شخص آقای روحانی باز می‌گردد. این را بپذیرد و اعلام کند که در برخی قسمت‌ها طی سال های اول کم تجربه بودیم و اکنون برطرف می‌کنیم.»

با این همه و فارغ از رفتار نمایندگان همیشه مخالف روحانی در مجلس شورای اسلامی، موضوع دیگری که می‌تواند مجلس و جلسه سوال از رئیس‌جمهوری را به حاشیه بکشاند، اظهارات شخص روحانی است. عرصه سیاست ایران مصداق بارز «جز راست نباید گفت و هر راست نشاید گفت» است، نگفتن حقایق به اعتماد عمومی و جایگاه رئیس‌جمهوری در افکار عمومی و پایگاه رای روحانی آسیب می‌زند و بیان بی‌مهابای حقایق نیز با توجه به حضور پررنگ و البته فعال اعضای جبهه پایداری می‌تواند «سه‌شنبه سیاه» را به ادبیات سیاسی ایران اضافه کرده و جامعه را بیش از پیش به تشنج بکشاند و این یعنی، روز سخت روحانی در بهارستان.

محمدرضا تابش، عضو هیات رئیسه فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی نیز وضع روحانی را سخت توصیف می‌کند و می‌گوید: «من به دو دلیل موافق طرح سؤال از رئیس‌جمهوری نبودم. اولین دلیل اینکه آقای روحانی وارث یک‌سری عملکردها و فعل ‌و انفعال‌هایی است که امروز کشور را به این وضع مبتلا کرده است. خیلی‌ها که خودشان مسبب این اوضاع بودند فرار به جلو می‌کنند و در حال حاضر در موضع مدافعان مردم قرارگرفته‌اند درحالی‌که خودشان باید پاسخگو باشند. دلیل دوم اینکه آیا آقای رئیس‌جمهوری که برای پاسخ به سؤال به مجلس می‌آید می‌خواهد پشت پرده‌ها را افشا کند یا خیر. اگر افشا نکند خودش متهم اصلی است و اگر افشا کند منجر به انشقاق، سمت‌گیری‌ها و سوگیری‌های سیاسی در جبهه‌های موافق و مخالف می‌شود.»

تجربه راهگشا

«من از همه نمایندگان، نماینده‌ترم!» این عین عبارتی است که رئیس‌جمهوری کشورمان درباره سوابق حضور خود در مجلس شورای اسلامی بیان می‌کند. حسن روحانی حد فاصل سال‌های 59 تا 79 یعنی به مدت 20 سال (مجلس اول تا پنجم) نماینده مجلس شورای اسلامی بوده و به خوبی با جو و روحیات نمایندگی و فضای بهارستان آشناست. از این‌رو علاوه بر لاریجانی و اعضای هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی، خود او نیز توانایی اداره صحن علنی را داراست.

با این حال قاسم میرزائی نکو، نماینده عضو فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی، با تاکید بر نقش هیات رئیسه برای کنترل تنش‌های احتمالی جلسه سوال از رئیس‌جمهوری به پانا می‌گوید: «هیات رئیسه باید احتمالات را در نظر گرفته و با تدابیر خاصی در جلسه سوال از رئیس‌جمهوری عمل کند که نه تجربیات گذشته تکرار شود و نه سوالات نمایندگان بی‌جواب باقی بماند. اینکه بخواهند به صرف تذکر دادن اکتفا کنند به نظر من دوباره می‌توانیم شاهد اتفاقات رخ داده در جلسه استیضاح ربیعی باشیم.»

حضور روحانی در مسئولیت‌های مختلف در جمهوری اسلامی این فرصت را به او داده که با روحیات بسیاری از افراد و گروه‌های سیاسی و خلقیات جامعه و افکار عمومی آشنا باشد و بتواند با رفتار دیپلمات مابانه در صدد جلب رضایت نسبی همه طرف‌ها برآید.

جعفرزاده ایمن‌آبادی با تایید این مسئله اضافه می‌کند: «من معتقدم که آقای روحانی به خوبی می‌تواند در جلسه سوال از خود حقایقی را بیان کند که نه موجب انشقاق در داخل کشور شود و نه حامیانش را ناراضی کند، هرچند که این کار بسیار سختی است ولی قطعا نتیجه‌ای به مراتب بهتر از جنجال‌های رئیس‌جمهوری قبل با مجلس درپی دارد.»

با تمام این تفاسیر کارشناسان معتقدند که جلسه سوال از رئیس‌جمهوری در مجلس شورای اسلامی با مدیریت روحانی و لاریجانی می‌تواند منجر به اتحاد بیشتر بین دو قوه و دست‌گیری مجلس و دولت از هم برای پیشبرد اهداف نظام و بهبود وضع زندگی مردم شود و به معنای واقعی لغت از تهدید، فرصت ساختن محسوب شود. البته همه این موارد در صورتی است که طیف تندروی مجلس که به زعم محمد مهاجری، فعال سیاسی اصولگرا «حیاتش در گروه ایجاد تلاطم و شلوغی است» مغلوب جو عمومی بهارستان باشد و فرصتی برای عرضه اندام نیابند.

جو عمومی بهارستان در روزهای گذشته عملا مخالف با هرگونه تندروی و افراط و تفریط در جلسه سوال از رئیس‌جمهوری است ولی تا لحظه ورود روحانی و لشگریان دولت تدبیر و امید به صحن علنی 24 ساعت زمان باقی‌است و بهارستان با استیضاح کرباسیان نشان داد که واقعا غیرقابل پیش‌بینی است.