آیا شرکای اروپایی برجام برای حفظ و احیای آن گام عملی برمی‌دارند؟
تهران (پانا)-مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرده که این اتحادیه تعهدی محکم به برجام دارد و مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر ضرورت احیای توافق هسته‌ای ایران در هفته‌های آینده تاکید کرده است اکنون این سوال مطرح است که شرکای برجام چقدر حاضرند از گفتار درمانی فراتر رفته و گام عملی بردارند.
به گزارش ایرنا، به‌دنبال اجرای قانون اقدام راهبردی مجلس برای لغو تحریم‌ها، و آغاز غنی‌سازی ۲۰ درصدی طبق بند این قانون اتحادیه اروپا از این اقدام تهران ابراز نگرانی کرد. اقدامی که در چهارچوب ماده ۳۶ برجام و برای توازن بخشی به این توافق در دستور کار قرار گرفت و اجرایی شد. جمهوری اسلامی طی سالهای اخیر در مقاطع مختلف کاهش تعهدات هسته ای خود بارها اعلام کرده است که این اقدامات برگشت پذیر است و درصورتی که طرفهای مقابل به تعهدات خود برگردند ایران هم تعهدات خود را اجرایی خواهند کرد.
واقعیت این است که اروپا با اینکه همواره برجام را یکی از مهمترین دستاوردهای دیپلماسی خود عنوان کرده، در اجرای تعهدات خود از حد حرف و وعده فراتر نرفته است. همین امر اعتبار این مجموعه را نزد افکار عمومی ایران به شدت زیر سوال برده است. بعد از اقدام ایران به غنی سازی ۲۰ درصدی، «جوسب بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرده که این اتحادیه تعهدی محکم به برجام داشته و به حمایت از این توافق ادامه می‌دهد. او با تاکید بر اهمیت توافق هسته‌ای با ایران، برجام را عنصری کلیدی در ساختار عدم اشاعه هسته‌ای جهان دانست و عنوان کرد که برجام، دستاورد دیپلماسی چندجانبه است که به اتفاق آرا در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تصویب شده است.
چندجانبه گرایی محور یا هسته اصلی نظم بین الملل پس از جنگ جهانی دوم بوده است، اما طی سالهای اخیر نظام بین الملل چندجانبه گرا ازسوی برخی از بازیگران آن به ویژه ایالات متحده خصوصا در دوره ترامپ تهدید شد و به جرات می‌توان گفت که هیچ کشوری به اندازه ایران از این قانون‌گریزی ترامپ و سکوت شرکای اروپایی برجام آسیب ندید.
جوسب بورل بدون اشاره به عدم پایبندی اتحادیه اروپا نسبت به تعهدات برجامی خود در قبال ایران با انتشار بیانیه‌ای غنی سازی اورانیوم با غلظت ۲۰ درصد در ایران را موجب نگرانی عمیق این اتحادیه دانست و ادعا کرد که در مقطع زمانی فعلی، این اقدام ایران تلاش‌هایی که با هدف تقویت فرایند دیپلماتیک موجود انجام شده بودند را به مخاطره می‌اندازد هر چند مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اذعان کرده که سرمنشأ این مشکلات، خروج آمریکا از توافق هسته‌ای بوده است.
حالا و با شکست ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری، همه کشورهای عضو برجام از جمله کشورهای اروپایی امیدوار هستند جو بایدن همانگونه که در رقابت‌های انتخاباتی مطرح کرد بازگشت به برجام را در اولویت‌های خود قرار دهد. اهمیت و فوریت این امر تا حدی است که رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز دوشنبه ۲۲ دی بر ضرورت احیای توافق هسته‌ای ایران در هفته‌های آینده تاکید کرد.
او در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز گفته است:«روشن است که بحث سر چند ماه نیست. بلکه ما فقط چند هفته دیگر پیش‌رو داریم.» طی روزهای اخیر برخی از نمایندگان اظهاراتی مبنی بر اخراج بازرسان آژانس از ایران مطرح شده است هر چند بعدها مقامات ایران با روشنگری در باره سطوح مختلف بازرسیهای‌آژانس تاکید کردند که موضوع اخراج بازرسان از ایران مطرح نیست با این حال واضح است که این مسئله واکنش گروسی را در پی داشته است.
به نظر می رسد مدیر کل آژانس این سخنان را خطاب به رییس جمهوری جدید آمریکا بیان کرده است. جو بایدن به صراحت گفته است که راه بسیار دشواری در ارتباط با برجام پیش رو قرار دارد اما تاکید کرده که حل مساله هسته ای ایران از اولویت‌های دولت او خواهد بود.
گروسی در بخش دیگری از این مصاحبه عنوان کرد که ایران به سرعت در حال حرکت به سوی غنی‌سازی ۲۰ درصدی اورانیوم است. او افزود زمانی که ایران این مساله را آژانس اطلاع داد زمان اجرای آن مشخص نبود اما «اکنون ما در یک واقعیت تازه‌ای قرار داریم. فرآیند [غنی سازی] آغاز شده است و هر روز باید ببینیم چه میزان می‌توانند تولید کنند.»
مدیرکل آژانس با بیان اینکه ایران درباره خروج از پروتکل الحاقی بر اساس مصوبه مجلس با عنوان اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها به آژانس اطلاع رسانی نکرده، گفته که نمی‌تواند بر این اساس گمانه زنی کند. گروسی گفت که باید این قانون را جدی گرفت «زیرا، قانون است و به نظر می‌رسد دولت ایران مصمم به پایبندی به آن است. »
گروسی درباره طرح کاهش دسترسی بازرسان این سازمان در ایران هم گفت که دوست ندارد ۲۱ فوریه از ایران بشنود که حضور بازرسان در ایران کاهش می‌یابد. او با این حال ابراز امیدواری کرد که تا این تاریخ «به نوعی توافق کمکی یا نقشه‌راه جهت اطمینان حاصل کردن از بازگشت تمام طرف‌ها به توافق هسته‌ای دست یابیم، فارغ از اینکه موضوعاتی مانند غنی‌سازی ۲۰ درصدی یا سانتریفیوژهای اضافه باید برطرف شوند».
در همین رابطه بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران، اعلام کرد که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ایران اخراج نخواهند شد.
کمالوندی گفت چنانچه تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی لغو نشود، بر اساس مصوبه اخیر مجلس، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی در موعد مقرر متوقف می‌شود اما این به معنای اخراج بازرسان آژانس نیست
ایران ۲ سال پس از خروج یکجانبه آمریکا از برجام گام‌هایی را تحت نظارت آژانس برای کاهش تعهداتش آغاز کرد روز ۱۵ دی‌ماه ۱۳۹۸، با صدور بیانیه‌ای آخرین گام کاهش تعهدات برجامی خود را اعلام کرد که طبق آن، تهران دیگر هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی که شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی‌شده و تحقیق و توسعه نخواهد داشت و از این پس، برنامه هسته‌ای ایران فقط بر اساس نیازهای فنی خود پیش خواهد رفت و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز طبق روال ادامه می‌یابد.
در هر صورت ایران در چند سال اخیر هزینه های زیادی بابت حفظ و حراست از برجام پرداخته است کاهش تعهدات برجامی هم در راستای حفظ این توافق است. اظهارات گروسی نشان می دهد که زمان چندانی برای طرفهای برجام باقی نمانده و زمان به ضرر آنهاست. و حالا که دولتی درآمریکا بر سر کار آمده که حامی چندجانبه گرایی است دیگر پایبندی به سیاستهای یکجانبه گرایانه و مخرب آن موضوعیت ندارد و دلیلی هم ندارد اروپایی‌ها از ترس از تشر و تنبیه ترامپ را بهانه بی عملی خود در قبال برجام عنوان کنند.
ارسال دیدگاه