شبکه رشد؛ آغاز راه آموزش الکترونیک در ایران

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، شبکه ملی مدارس (رشد) یکی از برنامه‌های تحولی و مهم آموزش و پرورش است که سال‌های سال را طی کرده تا به این حد برسد. این شبکه تعاملی که با پیشینه‌ای قوی آغاز به کار کرد می‌توانست در شرایط والاتری باشد ولی این امکان فراهم نشد. به‌منظور معرفی بیشتر این شبکه گسترده دستگاه تعلیم و تربیت پرونده خبری تهیه شد که مشروح آن به شرح زیر می‌باشد:

جرقه ایجاد شبکه تعامل دانش‌آموزی

در جهان امروز، نظام‌های آموزشی چالش‌های مشترک و متفاوتی در نوسازی آمـوزش دارند. تجربۀ کشورها نشان می‌دهد که استفاده از فنـاوری‌هـای گونـاگون در آمـوزش، ابزارهای نیرومندی را برای افزایش قابلیت بهبود مستمر آموزش، توسـعۀ فرصـت‌هـای یادگیری، گسترش دستیابی برابر به آموزش، ارتقای کـارایی کارکنـان آموزشـی، بهبـود کیفیت یادگیری، ارتقای سیستم‌های مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی، ایجاد زمینـه‌هـای یادگیری مداوم، ارائۀ آموزش‌های مجازی و آموزش مـادام العمـر بـه دسـت مـی‌دهد. نظام‌های آموزشی در جستجوی رویکردهای نوینی هستند که، در مواجهه با تحـولات گستردۀ جهان، توانایی بازسازی و انطباق داشته باشند.

بی تردیـد در امـر بازسـازی بـه برنامۀ درسی غنی، آموزش انعطاف‌پذیر، رهبـری آموزشـی اثـربخش، محـیط یـادگیری شوق‌انگیز، محتوای آموزشی فراتر از ساختارهای موجود، معلمان توانمند و حرفـه‌ای و مدارسی که یاد می‌گیرند؛ نیاز است.

با مهیا شدن زیر ساخت‌های فنی در سراسر کشور از جمله گسترش امکان دسترسی به تلفن و در اختیار داشتن رایانه برای گروه‌های بسیار بزرگتری از مردم که در سالیان آینده عمومیت بیشتری پیدا خواهد کرد، مسئله مهم ارائه محتوایی است که بتواند مخاطبان را به طرف کمال مطلوب راهنمایی کند و این در آموزش و پرورش به معنی ارتقاء دانش، افزایش توانش و تقویت نگرش است.

شـیوۀ آمـوزش الکترونیکی، نیاز قرن و همان رویکردی است که به بازسـازی نظـام آموزشـی کـشورها می‌انجامد. بر همین اساس و توجه به این ضرورت‌ها بود که مسئولان آموزش و پرورش که سکان‌دار اصلی امر تعلیم و تربیت در کشور هستند به فکر ایجاد سیستمی برای آموزش الکترونیک افتادند و شبکه رشد را بنا کردند.

تاریخچه شبکه ملی مدارس ایران یا همان شبکه رشد به سال 1376 برمی‌گردد. آن سال تعدادی از مسئولان آموزش و پرورش وقت در سفر به کشور هلند و بررسی سیستم آموزشی آن‌ها «آن زمان به تازگی استفاده از اینترنت مورد توجه قرار گرفته بود» با شبکه‌ای که برای آموزش دانش‌آموزان راه‌اندازی شده بود آشنا شدند.

آغاز فعالیت رشد از سال 1379

این امر ایده‌ای شد برای این هیأت تا در برگشت به ایران به وزیر وقت آموزش و پرورش پیشنهاد بدهند تأسیس چنین شبکه‌ای برای دانش‌آموزان ایرانی مناسب است. به این ترتیب بود که سال 1379 اولین نگارش این طرح «با عنوان شبکه آموزش دانش‌آموزان رشد» ایجاد شد؛ البته این شبکه با شبکه شادی که حدود 6 ماه پیش در کشور برای آموزش مجازی دانش‌آموزان راه‌اندازی شد، کاملاً متفاوت بود.

آن شبکه را وزارت آموزش و پرورش در سال 1379 با همکاری سازمان پژوهش‌های صنعتی ارائه داد که یک نگارش اولیه بود و عمومی هم نشد. سال 1381 وزیر وقت آموزش و پرورش ادامه مسیر این شبکه دانش‌آموزی را به سازمان پژوهش و دفتر تکنولوژی آموزشی واگذار کرد تا شبکه‌ای برای ارائه خدمات به دانش‌آموزان، معلمان و کادر آموزشی مدارس، کادر اداری ادارات آموزش و پرورش و تمام کسانی که درصدد بودند به نوعی از محتواهای آموزشی استفاده کنند، راه‌اندازی شود.

رشد؛ برند محصولات سازمان پژوهش

برند محصولات سازمان پژوهش "رشد" است مثل مجلات رشد، جشنواره فیلم رشد، جشنواره کتاب رشد به همین دلیل وقتی این مسئولیت به سازمان پژوهش واگذار شد، شبکۀ شاد به شبکه ملی مدارس ایران «رشد» تبدیل شد. به این ترتیب برند محصولات این سازمان روی شبکه رشد قرار گرفت. البته این شبکه مختص ارائه خدمات به سازمان پژوهش نبود بلکه مقرر بود کل وزارت آموزش و پرورش را پوشش دهد. تا سال 1385 بخش خصوصی با همکاری دفتر تکنولوژی آموزشی وزارت آموزش و پرورش این پروژه را به پیش بردند.

سال 1385 با تغییرات ساختاری در سازمان پژوهش، معاونتی تحت عنوان فناوری اطلاعات و ارتباطات و ذیل آن دفتر مدیریت توسعه فناوری اطلاعات آموزشی ایجاد شد که شبکه رشد کلاً به این دفتر واگذار گردید. در آن زمان حدود 17 نفر در بخش‌های مختلف اعم از زیر ساخت، مباحث فنی و محتوا، امور کاربران، اطلاع رسانی و ... مشغول به فعالیت در این بخش بودند و کار توسعه شبکه رشد را تا سال 1391 ادامه دادند.

راه جدید شبکه رشد از سال 1391

سال 1391 برنامه درسی ملی مصوب و مقرر شد تا مطالعات و بررسی‌ها برای تولید محتوا در شبکه رشد براساس این برنامه آغاز شود. سال 1396 کار طراحی و تولید شبکه رشد برمبنای سند تحول بنیادین به پایان رسید. شبکه ملی رشد جدید در سال 1397 شروع به کار کرد.

در سند تحول دو بند اساسی در این زمینه وجود دارد. بند اول: راهکار 17 سند تحول است که به دنبال ارتقای کیفیت فرآیندهای تعلیم و تربیت است که با تکیه بر استفاده هوشمندانه از فناوری‌های نوین انجام شود.

بند دوم: راهکار 6 سند تحول است که تنوع بخشی به محیط‌های یادگیری در تعلیم و تربیت را از شبکه رشد خواسته است.

در چند قسمت از سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، سازمان پژوهش موظف شده که از ظرفیت‌ها و قابلیت محیط‌های مجازی برای بهبود وضعیت دانش‌آموزان، ارتقای کیفیت فرآیند یادگیری و یاددهی و یا تولید محتوای الکترونیکی چند رسانه‌ای متناسب با نیاز معلمان و دانش‌آموزان و استفاده هوشمندانه از آن، بهره برداری کند. براساس این تکالیف شبکه رشد از سال 91 تا 97 باز تعریف شد.

فعالیت شبکه رشد از سال 91

« ازسال 91 به بعد با بازتعریف ایجاد شده در شبکه رشد شرایطی فراهم شد که دانش‌آموز برای دستیابی به محتوای مورد نظر فقط به بخش پایه تحصیلی و کتاب مورد نظر خود مراجعه کنند. در راستای اهمیت این بخش به شبکه رشد جدید دو قسمت جدید دوره‌های آموزش ابتدایی «شامل سه سال اول و سه سال دوم» و یک دوره متوسطه «شامل سه سال اول متوسطه و سه سال دوم متوسطه دوم» اضافه شد. در این قسمت رشته‌های تجربی، ریاضی، انسانی و رشته‌های فنی و حرفه‌ای «شامل گرایش کشاورزی، خدمات، فنی، صنعت» به صورت تفکیکی بارگذاری شد.

شرایط فعلی شبکه رشد

« در شبکه رشد جدید هم اکنون امکان تعامل برای مراجعه کننده فراهم شده است و علاوه بر تقسیم‌بندی محتواها به 4 نوع فیلم آموزشی، فایل‌های صوتی، محتواهای تعاملی و مطالب و محتواهای مجلات رشد تقسیم می‌شود.

هم اکنون وبگاه شبکۀ رشد به دو قسمت قدیم و جدید تقسیم شده است. در پورتال جدید شبکه رشد بخشی به نام رشد قدیم وجود دارد و هنوز رشد قدیم پشتیبانی فنی می‌شود. البته نه از حیث بارگذاری و به روز کردن اطلاعات و محتواها بلکه محتواهای قبلی در آن حفظ شده است. در رشد قدیم سرویس‌های زیادی وجود دارد که هنوز هم روزانه بیش از 300 تا 400 هزار نفر بازدید کننده دارد. سرویس‌های رشد قدیم متنوع، متعدد و جامع است. بعضی از سرویس‌های رشد قدیم به رشد جدید منتقل نشده است.

دانش‌آموزان می‌توانند از مطالب رشد جدید که قابلیت پشتیبانی روی گوشی موبایل را دارد و علاوه بر این محتواهای تعاملی نیز در آن بارگذاری شده است، استفاده کنند.

تشریح تقسیم‌بندی محتواها در شبکه رشد

« 4 نوع محتوا در شبکه رشد وجود دارد. مورد اول فیلم آموزشی بوده که ویژۀ معلمان، ویژۀ دانش‌آموزان و فیلم‌های روش تدریس است که هم اکنون در آموزش تلویزیونی شاهد آن هستیم. مورد دوم فایل‌های صوتی هستند که به آن‌ها کتاب گویا اطلاق می‌شود که فقط برای 4 پایه اصلی از اول تا دوازدهم برای دروس فارسی، قرآن، عربی و زبان انگلیسی است. در این مورد فقط متن کتاب بدون تصویر روخوانی می‌شود.

بخش سوم محتواهای تعاملی هستند که از رشد قدیم به رشد جدید منتقل شده‌اند و دانش‌آموزان بایستی آن‌ها را از روی سایت دانلود کنند و هر زمانی که خواستند این فعالیت تعاملی که شامل آزمون، آزمایش، تکرار و تمرین است را استفاده کنند. بخش چهارم نیز مطالبی از مجلات رشد هستند که آن‌ها را متناسب با هر درس و هر پایه به عنوان محتوای تکمیلی شامل داستان، شعر، قصه و.. را روی سایت رشد قرار داده شده است. تا دانش‌آموزان این مطالب را دریافت کنند و در اوقات فراغت از آن‌ها استفاده کنند.

مشروح فعالیت‌های شبکه رشد در قالب بخش دوم این گزارش تحت عنوان "شبکه رشد و تقسیم‌بندی محتوایی" بزودی منتشر خواهد شد. پرونده دوم اداره روابط عمومی و امور بین الملل در خصوص شبکه رشد از طریق این لینک قابل مشاهده می باشد.