شناسایی ۴ جهش کرونا ویروس خاص ایران

به‌گزارش ایسنا، محمدعلی ملبوبی اظهار کرد: با اعلام رسمی شیوع کرونا در کشور، یکی از مسایلی که با آن مواجه شدیم، این بود که باید فراوانی جهش‌ها در جمعیت را شناسایی کنیم در غیر این صورت در تشخیص، درمان و تولید واکسن راه به جایی نخواهیم برد.

وی ادامه داد: از این رو طرح شناسایی جهش این ویروس در ایران و جهان را در دستور کار قرار دادیم که این طرح شامل دو بخش "آزمایشگاهی" و "داده‌های سطح جهان" است.

ملبوبی مطالعات در بخش آزمایشگاهی را مطالعه بر روی ویروس‌ کرونای شیوع یافته در ایران دانست و یادآور شد: علاوه‌بر آن داده‌های موجود در دنیا را جمع‌آوری و آنالیز کردیم.

معاون فناوری پژوهشگاه زیست فناوری با تاکید بر اینکه در حال حاضر ۹۰ هزار مورد توالی ژنوم کامل ویروس کرونا در دسترس است، خاطرنشان کرد: برای آنکه بتوانیم داده‌های جمع‌آوری شده را آنالیز کنیم، پاپ‌لاینی ایجاد شد تا بتوانیم از این طریق به سرعت داده‌ها را به صورت اتوماتیک و پشت سر هم ردیف و جهش‌های ویروس کرونا را شناسایی کنیم.

ملبوبی اضافه کرد: نتیجه این اقدام تهیه جداولی از جهش‌های ژنتیکی این ویروس شد و ما تصمیم گرفتیم این داده‌ها را در اختیار عموم قرار دهیم؛ از این رو در سایت پژوهشگاه بخشی با عنوان "ردیابی ژنتیکی ویروس کرونا" ایجادشد که در این بخش هم داده‌های ایران مربوط به جهش ژنوم این ویروس و هم داده‌های کشورهای مختلف بارگذاری شده است.

به گفته وی، این داده‌ها به تفکیک ژن‌های ویروس در دسترس است که به طور دائم به هنگام خواهد شد.

معاون فناوری پژوهشگاه زیست فناوری با اشاره به اهمیت و کاربرد داده‌های مربوط به جهش ویروس کرونا، توضیح داد: محققانی که بر روی واکسن این ویروس متمرکز هستند، به اطلاعاتی نظیر پروتئین S نیاز دارند تا جهش‌های رخ داده شده در این ویروس را شناسایی کنند که این اطلاعات از طریق این سایت قابل دسترسی است.

جهش‌هایی که ویروس کرونا داشته است

ملبوبی‌ با اشاره به جهش‌های ایجاد شده در کرونا ویروس، گفت: ما برای آنکه جهش‌های این ویروس را شناسایی کنیم، یک ژنوم آن را مرجع قرار می‌دهیم و همه ویروس‌های نوپدید از این ویروس را با ژنوم مرجع مقایسه می‌کنیم.

وی ادامه داد: از این طریق قادر خواهیم بود که بفهمیم در کجاها و در کدام توالی، ژنوم تغییر یافته است.

معاون فناوری پژوهشگاه زیست فناوری با بیان اینکه در ایران حدود ۲۳ جهش ژنوم این ویروس را مشاهده و گزارش کردیم، اظهار کرد: این جهش‌های ژنومی که ما مشاهده کردیم، با سایر کشورها مشابه است به غیر از ۴ مورد از این جهش‌ها که خاص ایران است.

ملبوبی اضافه کرد: بر این اساس ما از بیماران مختلف ویروس را جداسازی و آن را توالی یابی می‎کنیم و داده‌های به دست آمده در پایگاه داده‌ها جمع‌آوری خواهد شد.

اثرات جهش ویروس

وی با تاکید بر اینکه معمولا جهش ویروس اثری ندارد، یادآور شد: در صورتی که تغییر ایجاد شده موجب شود که مزیتی برای بقا در جمعیت پیدا کند، ما به این مرحله نرسیده‌ایم و در فاز شناسایی جهش‌ها و قرار دادن آن در اختیار پژوهشگران هستیم تا آنها در تحقیقات خود از این داده‌ها استفاده کنند.

ملبوبی در پاسخ به این سوال که اینکه جهش ژنوم این ویروس خاص ایران باشد، معنای خاصی دارد یا خیر، توضیح داد: فرض ما بر این است که جهش‌ها به صورت تصادفی رخ می‌دهند و این تنها یک پیش فرض است، ولی بر این اساس آنالیزها را انجام می‌شود.

وی اضافه کرد: اینکه برخی از جهش‌ها خاص ایران است، به این معنا خواهد بود که ۴ نمونه ویروسی داریم که در سایر کشورها موجود نیست، همانطور که در اروپا نیز واریانتی از این ویروس است که بسیار شیوع یافته و غالب شده و حتی میزان شیوع آن ۹ برابر بیشتر از جهش‌های قبلی است.

ضرورت توجه به پروتکل‌های بهداشتی کرونایی

معاون فناوری پژوهشگاه زیست فناوری تاکید کرد: برای آنکه ما بتوانیم این ویروس را مدیریت کنیم، باید روش‌هایی را اتخاذ کنیم که جهش‌ها خیلی در جمعیت تجمیع پیدا نکنند و این تنها راهکار است و باید میزبان‌ها را از هم جدا نگه داریم.

وی با بیان اینکه جداسازی میزبان‌ها بسیار ساده و از طریق زدن ماسک امکان‌پذیر خواهد بود، ادامه داد: از این طریق جهشی که در بدن یک فرد ایجاد می‌شود، وارد سایر میزبان‌ها نخواهد شد، در غیر این صورت جهش بیشتری به این ویروس اضافه خواهد شد که ما به آن «تجمیع جهش‌ها» می‌گوییم.

ملبوبی در این باره تاکید کرد: جهش‌ها به طور معمول خطرناک نیستند و بیشتر اوقات بی‌اثر هستند، ولی زمانی که تجمیع می‌یابند، می‌توانند در تغییر رفتار ویروس کرونا اثرگذار باشند، ضمن آنکه اختلاط جهش‌ها با یکدیگر اقدامات درمانی و ساخت واکسن را دشوارتر می‌کند.

وی افزود: با توجه به این واقعیت مردم ما می‌توانند با انگیزه بیشتری از ماسک استفاده کنند، ضمن آنکه زمینه مناسبی فراهم می‌شود که بتوانیم این بیماری را کنترل کنیم.

یکی از ویژگی‌های مهم ویروس‌ها وقوع تغییرات نوکلئوتیدی حین تکثیر در داخل میزبان است. این عامل باعث شده تا طراحی واکسن موثر علیه این بیماری با چالش روبرو شده و دقت کیت‌های تشخیصی تا حدود ۵۰ درصد کاهش یابد. لذا پروژه ردیابی ژنتیکی کرونا ویروس توسط جمعی از محققان از اواخر سال ۱۳۹۸ در پژوهشگاه زیست‌فناوری شروع شد تا دستاوردهای علمی این محققان بتواند قدمی در پیشگیری و کنترل این ویروس باشد.

در وب‌سایت توالی‌یابی ژنتیکی ویروس کرونای پژوهشگاه ملی زیست‌فناوری و مهندسی ژنتیک در حال‌حاضر آنالیزهای بیوانفورماتیکی بر روی بیش از ۸۰ هزار توالی نوکلئوتیدی مربوط به کرونا ویروس در ایران و جهان بارگذاری شده است که به تفکیک کشور و نوع ژن قابل دسترس خواهد بود.