سیاست و صداقت در سیره علوی

سیره نظری و مشی عملی ایشان نشان‌ می‌دهد که سیاست موفق، ماندگار و اسلامی با صداقت همراه است و سیاست‌ورزی غیر صادقانه و بازی‌های رایج سیاسی که متأسفانه در دوران ما با نمایش‌های غیر واقعی عجین شده، جایی در الگوی سیاسی اسلام ندارد. جمله معروف امیرالمؤمنین مبنی‌بر اینکه «لولا التقی لکنت ادهی العرب=‌ اگر تقوا نبود من زیرک‌ترین سیاستمداران عرب بودم» این پیام را در بر دارد که از نظر ایشان تقوا بخش جدایی‌ناپذیر سیاست مطلوب و شرط لازم آن است، پس سیاستی که بدون تقوا و صداقت باشد از نظر ایشان سیاست درست و قابل قبولی نیست. آموزه و درس این سخن آن است که در جامعه‌ای که کنش سیاسی، مشارکت سیاسی و مدیریت سیاسی در سطوح مختلف تبدیل به بخشی از زندگی اجتماعی ما شده است، الگویی وجود دارد که نشان می‌دهد یک مدیر برجسته در سطح خلیفه یک جامعه بزرگ که از بزرگ‌ترین قدرت‌های زمانه بوده است، در کنش سیاسی و مدیریتی خود از حریم صداقت با دیگران خارج نشده و در عین حال بعد از ۱۴۰۰ سال هنوز آرمان و مشی او ماندگار مانده است.

پس اگر بخواهیم نمونه‌ای برجسته از یک سیاست ماندگار و پایدار معرفی کنیم، باید سیاست صداقتمدار علوی را مدنظر قرار دهیم. در این الگو صداقت، سلامت و پرهیز از تبعیض و فساد و ظلم به دیگران مبنا قرار می‌گیرد. طبعاً و قهراً این الگوی سیاسی مسائل و هزینه‌هایی هم به همراه دارد و باعث می‌شود که در کوتاه مدت ریزش‌هایی اتفاق بیفتد و برخی از کسانی که با اغراض خاصی همراهی داشته یا در مواقعی اظهار علاقه‌مندی و وفاداری داشته‌اند، از رهبر عدالت‌طلب و صداقتمدار فاصله بگیرند و هزینه‌هایی هم بر او تحمیل کنند. اما آن چیزی که موفقیت این الگو را به ما نشان می‌دهد ماندگاری دراز مدت آن است، یعنی حتی اگر در ظاهر این خط مشی به شهادت و ترور و شکست ظاهری منجر شود، در دراز مدت ماندگار می‌ماند و برعکس، سیاست مقابل آن که مثل معاویه در کوتاه‌مدت پیروزی ظاهری به دست می‌آورد، در دراز مدت مورد لعن و نفرین قرار گرفته و به حاشیه تاریخ رانده می‌شود.

اما سؤال مهم این است که اساساً سیاست موفق کدام است و شاخص موفقیت در سیاست چیست؟ آیا موفقیت در سیاست به معنای ماندگاری به هر قیمتی حتی با نقض هنجارها و اصول و مبانی اخلاقی و اعتقادی است؟ آیا موفقیت ظاهری حتی با گذر کردن از مبانی و اصول اخلاقی پذیرفتنی است یا سیاستی که همراه با نقض اصول و هنجارها باشد، در مبنای دینی مورد تأیید قرار نمی‌گیرد؟
وقتی خط مشی و سیاست علوی را بررسی یا به متن نهج‌البلاغه مراجعه، یا تاریخ زندگی حضرت علی(ع) بویژه در دوران ۴ سال خلافت ایشان را مطالعه می‌کنیم، می‌بینیم که سیاست‌ورزی ایشان سرشار از شفقت، محبت و فداکاری است و حتی قبل از اینکه به خلافت برسد، در حوادث گوناگون جامعه اسلامی با دلسوزی و شفقت موضع‌گیری می‌کند و وقتی که حکومت را هم به دست می‌گیرد، حاضر نیست به خاطر حفظ قدرت وارد معاملات رایج سیاسی شود و به خاطر منافع و مصالح سیاسی از حریم صداقت و اخلاق گذر کند و حتی به یاران خودش اجازه نمی‌دهد که برای فرونشاندن اعتراضات و تشنج‌هایی که در جامعه پدید می‌آید، از اصول اخلاقی و اعتقادی خود تخطی جویند و وارد مسیر سرکوب‌های خشن و غیر اخلاقی مخالفان شوند، یعنی در مورد مخالفان هم اصول و مبانی اخلاقی را حفظ می‌کنند. همه اینها بدان معناست که صداقت سیاستمدار در این است که در بحران سیاسی هم به اصول خود پایبند باشد.

بنابراین در جامعه ما اگر کسانی که در عرصه سیاست وارد می‌شوند، بخواهند بر اساس سیاست علوی حرکت کنند و حقیقتاً به نظام سیاسی مبتنی بر فرهنگ علوی باور داشته باشند، ضرورتاً باید در این چارچوب و بر مبنای صداقت حرکت کنند و در غیر این صورت مردم نمی‌توانند آنان را پیرو سیاست علوی تلقی کرده و با آنان همراهی و نسبت به ادعاهای آنان اعتماد داشته باشند. از سوی دیگر چنانچه سیاستمداران به‌خاطر حفظ اصول و تقید به مبانی حتی به شکل ظاهری شکست بخورند و نتوانند در عرصه قدرت ماندگار باشند، بر اساس سیاست علوی آنها موفق، سرفراز و سربلند تلقی خواهند شد. اما اگر قرار باشد به خاطر موفقیت خود از حریم اخلاق دینی و صداقت سیاسی خارج شوند، بر مبنای سیاست علوی سیاستمداران موفقی به حساب نخواهند آمد.
در این روزها که یادآور شهادت مظلومانه آن امام همام است و فراز و فرودهای سیاسی، ضرورت بهره‌گیری از سیره ایشان را مضاعف ساخته است، دعا می‌کنیم که همه اقشار بویژه سیاستمداران بتوانند تابع سیاست علوی بوده و در مسیر سیاست‌ورزی، حتی با تحمل هزینه‌ها و مخاطرات سنگین، از مشی صادقانه خارج نشوند و باور داشته باشند که برای پیروان واقعی امیرالمؤمنین(ع) صداقت و سیاست مانعه‌الجمع نیست.

*مدیرعامل ایرنا

منبع: ایران