سیل و خشکسالی دو چهره تغییر اقلیم

به گزارش وزارت نیرو، محمد حاج‌رسولی‌ها، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران در یادداشتی به مناسبت روز جهانی آب به چالش‌های ناشی از تغییر اقلیم پرداخت که متن کامل آن از نظرتان می‌گذرد:

موضوع روز جهانی آب برای اولین بار در سال ۱۹۹۲، رسماً در کنفرانس محیط‌زیست و توسعه سازمان ملل متحد که در شهر ریودوژانیرو- برزیل برگزار شد، مطرح و مورد تصویب قرار گرفت و بر همین اساس از سال ۱۹۹۳ میلادی، ۲۲ مارس به عنوان روز جهانی آب نام‌گذاری شده است.

از سال ۱۹۹۳ تاکنون هر سال یک شعار جدید درباره مسائل حیاتی مرتبط با آب برای جهت‌دهی فعالیت‌های جامعه در این زمینه انتخاب می‌شود. شعارهای روزهای جهانی آب به ترتیب: ۱۹۹۳: اهمیت آب سالم، ۱۹۹۴: آب و دغدغه‌های همگانی، ۱۹۹۵: آب و زنان، ۱۹۹۶: آب و شهرهای تشنه، ۱۹۹۷: آب جهان، آیا کافیست؟ ۱۹۹۸: آب زیرزمینی، گنجینه پنهان، ۱۹۹۹: همه در پایین دست رودخانه‌ها زندگی می‌کنند. ۲۰۰۰: آب برای قرن ۲۰۰۱: آب برای سلامت، ۲۰۰۲: آب برای توسعه، ۲۰۰۳: آب برای آینده، ۲۰۰۴: آب و بلایا، ۲۰۰۵، آب برای زندگی، ۲۰۰۶: آب و فرهنگ، ۲۰۰۷: سازگاری با کم آبی، ۲۰۰۸: آب و سلامت، ۲۰۰۹: آب‌های مشترک، فرصت‌های مشترک و ۲۰۱۰: آب پاک برای جهانی سالم، ۲۰۱۱: آب برای شهرها پاسخی به چالش شهرنشینی، ۲۰۱۲: آب و امنیت غذایی، ۲۰۱۳: آب در هر مکان برای همگان با همکاری‌های بین‌المللی، ۲۰۱۴: آب و انرژی، ۲۰۱۵: آب و توسعه پایدار، ۲۰۱۶‌: آب و مشاغل، ۲۰۱۷: پساب، ۲۰۱۸: طبیعت برای آب و ۲۰۱۹: آب برای همه بوده است.

کلیه کشورها این روز را به عنوان روز آگاه سازی مردم در مورد آب اختصاص داده و از طریق پخش و اشاعه نشریات و برگزاری کنفرانس‌ها، سمینارها و نمایشگاه‌ها در گرامیداشت آن می‌کوشند. در همین راستا شعار امسال روز جهانی آب: «‌آب، تغییر اقلیم و مسئولیت اجتماعی» نامگذاری شده است. چنین شعاری، مسئولیت تک تک آحاد جامعه را خاطرنشان نموده و نقش مشاغل مختلف را در اقدام برای کاهش اثرات مخرب این پدیده نشان می‌دهد.

شواهد امر نشان می‌دهد که پدیده تغییر اقلیم در بسیاری از نقاط جهان به صورت کاهش شدید نزولات جوی و در برخی مناطق دیگر به صورت سیلاب‌های مخرب و تهدیدکننده پدیدار می‌شود. چنین تغییرات آب و هوایی به همراه افزایش میزان جمعیت، چالش‌های جدی را در زمینه امنیت آبی، غذایی و محیط‌زیستی در سطح جهان به همراه خواهد داشت. بدیهی است بدون بررسی دقیق و کارشناسی اثرات مخرب این پدیده عواقب جبران ناپذیری به بار خواهد آمد. ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و براساس مدل‌های آماری در سال‌های آتی شاهد تغییرات چشمگیری در میزان دما، تغییر الگوی بارش، شدت و توالی خشکسالی‌ها و وقوع سیل خواهیم بود. بدیهی است تغییر اقلیم بر آسیب پذیرترین اقشار جامعه اثرات زیان بارتری به جا می‌گذارد که نتیجه آن تحمیل بار مالی سنگین بر دولت است.

از نخستین روزهای سال ۹۸ شاهد عواقب ناشی از پدیده تغییراقلیم بودیم. سیلاب‌های گسترده و مهیب، در پهنه وسیعی از کشور به وقوع پیوست و مردمان بخش‌هایی از سرزمین‌مان را دچار مشکلات عدیده‌ای نمود. در این میان همکاران پرتلاش بخش آب کشور در شرکت مدیریت منابع آب ایران و شرکت‌های تابعه توانستند با کوشش شبانه‌روزی و بهره‌گیری از دانش و تجارب خود و رصد مداوم میزان ذخایر و تنظیم خروجی سدها، بر این سیلاب کم سابقه فائق آیند و با آبگیری بیش از ۸۰ درصد مخازن آب سدهای کشور زمینه را برای رونق کشاورزی طی بهار و تابستان ۹۸ فراهم آورند و از رنج و حرمان مردم کاسته و بی‌وقفه در مسیر آسایش و آرامشی پایدار، تلاش نمایند.

به منظور کاهش اثرات مخرب تغییر اقلیم و سازگاری با عواقب ناشی از آن، شرکت مدیریت منابع آب ایران در سالی که گذشت اقدام به مشارکت موثر در پویش "#هرهفته_الف_ ب _ایران" نمود. طرح‌های این شرکت که هرکدام نوید دهنده توسعه و شکوفایی اقتصادی بخشی از این سرزمین پهناور می‌باشند، در قالب مجموعه طرح‌های مختلف صنعت آب و برق در سراسر کشور افتتاح و به بهره‌برداری رسیدند. از جمله این طرح‌ها، افتتاح ۱۰ سد (۵ سد ملی و ۵ سد استانی) با حجم مخزن ۱۴۲ میلیون متر مکعب، آبگیری ۲ سد ملی با حجم مخزن ۱۴۰ میلیون متر مکعب و بهره‌برداری از ۳۲۶۰ هکتار شبکه آبیاری و زهکشی اصلی می‌باشد.

اینجانب بر این عقیده‌ام که با مدیریت کارآمد و اثربخش و ارائه راهبردهای کاهش اثرات مخرب می‌توان پیامدهای سو آن را به میزان قابل توجهی کاهش داد. برخی از راهبردهای پیشنهادی از قبیل حفاظت از منابع آب، مدیریت بهم پیوسته منابع آب سطحی و زیرزمینی، بهبود وضعیت تأمین و استفاده از منابع آب، مدیریت خشکسالی‌ها، بهبود وضعیت بهره‌برداری از مخازن، بازچرخانی آب برای تأمین نیازهای روز افزون، تولید محصولاتی که نیاز آبی کمتری داشته و اعمال سیاست‌های اقتصادی و مدیریتی که به کاهش میزان مصرف آب می‌انجامد تأثیر بسزایی در کاهش اثرات سو این پدیده دارد.

برکسی پوشیده نیست که در کنار اقدامات سازه‌ای، بهره‌گیری از اقدامات غیرسازه‌ای از اهمیت انکارناپذیری برخوردار است. یکی از اقدامات غیر سازه‌ای موثر که با هدف جلب مشارکت همه نهادهای دخیل در امر مدیریت منابع آب توسط وزارت نیرو در سالیان اخیر انجام شده است، تشکیل کارگروه سازگاری با کم آبی با مشارکت وزارتخانه‌های مختلف از قبیل وزارت جهادکشاورزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت نیرو، وزارت کشور، سازمان حفاظت از محیط‌زیست، سازمان برنامه و بودجه کشور و سازمان هواشناسی کشور می‌باشد. علاوه بر این، آموزش همگانی و توسعه ظرفیت‌سازی نقش انکار ناپذیری در مدیریت غیر سازه‌ای منابع آب دارد.

شرکت مدیریت منابع آب ایران نیز بعنوان یکی از اصلی‌ترین متولیان آب کشور در نقشه راه جامع آگاهی بخشی خود، با دسته بندی مخاطبان و به عبارت دیگر همه ذی‌مدخلان در مدیریت منابع آب اقدام به تدوین و اجرای برنامه‌هایی در این خصوص نموده است که پروژه اطلاع رسانی طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی نمونه بارز آن است. در این برنامه حدود پانزده فعالیت برای مخاطبان مختلف از نوجوانان تا بهره برداران آب کشاورزی و از زنان روستایی تا مسئولان قوه مجریه، مقننه و قضائیه در سطوح مختلف و همچنین وزارت آموزش و پرورش و رسانه‌های جمعی پیش‌بینی شده است. خوشبختانه در نقشه راه آگاهی‌رسانی بخش آب کلیه چالش‌ها نیز احصا شده است که چالش تغییر اقلیم از موارد اصلی طرح گسترش سواد آبی در جامعه است.

از اقدامات انجام شده در زمینه گسترش سواد آبی، همکاری با وزارت آموزش و پرورش در تهیه و انتشار کتاب انسان و محیط‌زیست برای دانش آموزان پایه یازدهم مدارس بوده است. مخاطبان آنکه دبیران کتاب را نیز شامل می‌شود با رویدادهای مختلف حدی ناشی از پدیده تغییر اقلیم همچون سیلاب‌ها، نحوه شکل گیری و راه‌های مواجهه صحیح و مفاهیمی همچون حریم و بستر رودخانه آشنا می‌شوند. علاوه بر آن، این شرکت اقدام به تولید و نشر موشن‌گرافی‌های متعددی به‌منظور ارتقای آگاهی‌های عموم مردم در زمینه‌های مختلف تغییر اقلیم نموده است که به‌زودی از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش می‌شود.

نتیجه آنکه بخش اعظم اقدامات غیر سازه‌ای انجام شده توسط شرکت مدیریت منابع آب ایران، بویژه در قالب آموزش، تلاش در جهت آشنایی عموم مردم با مسئولیت مهم "مواجهه و سازگاری با پدیده تغییر اقلیم و ایفای نقش موثر در جهت کاهش اثرات مخرب" آن بوده که به صورت مستمر نیز توسط این شرکت پایش و ارزیابی می‌شود.

در پایان فرصت را غنیمت شمرده و سال نو شمسی را خدمت کلیه هموطنان عزیزم تبریک عرض نموده و از خداوند متعال سالی سرشار از موفقیت و بهروزی و سلامتی آرزومندم. متأسفانه در سالی که گذشت شاهد بیماری بسیاری از هم‌وطنانمان در اثر شیوع ویروس کرونا بودیم. با امید شفای عاجل برای بیماران و آرزوی غفران و رحمت الهی برای درگذشتگان، از همه خانواده‌های محترم تقاضا می‌نمایم با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی و پیشگیرانه، مراقبت‌های لازم را برای مقابله با شیوع ویروس کرونا معمول نمایند تا هر چه سریع‌تر این خطر از کشور دور گردد و شاهد سلامتی و شادابی هموطنان عزیزمان باشیم. همچنین بر خود وظیفه می‌دانم از طرف خانواده بزرگ صنعت آب کشور از کلیه کادر پزشکان، پرستاران و زحمتکشان عرصه نظام سلامت کشور که در این ایام برای مقابله با ویروس کرونا جانفشانی نموده و از هیچ کوششی دریغ نورزیده‌اند، نهایت سپاس و قدردانی خود را اعلام نمایم.

* مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران