۴ بحرانی که تالاب‌های ایران را تهدید می‌کند
تهران (پانا) - معاون سازمان محیط زیست چهار تهدیدی که تالاب‌های ایران را تهدید می‌کند را تشریح کرد.
احمدرضا لاهیجان‌زاده در نشست خبری روز جهانی تالابها با بیان اینکه تالاب زریوار آخرین تالابی است که در کنوانسیون رامسر ثبت شد، گفت: مراسم روز جهانی تالابها امسال آنجا برگزار خواهد شد.
وی با اشاره به روز تالابها گفت: روز دوم فوریه در سال ۱۹۷۱ یا ۱۳۴۹ شمسی اولین کنوانسیون بین‌المللی در حوزه محیط زیست تحت عنوان حفاظت از تالابها به تصویب رسید و میزبانی آن در شهر رامسر و کشور ایران بود. چون اولین کنوانسیون محیط زیستی جهان را ایران به ثبت رساند. در آن زمان ۱۸ کشور عضو این کنوانسیون شدند که اکنون بیش از ۱۷۰ کشور عضو کنوانسیون هستند.
معاون سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه ایران ۱۴۳ تالاب دارد گفت: در مجموع تالاب‌های کشور ۳ میلیون هکتار را در بر می‌گیرد که از این میان ۲۵ تالاب ثبت کنوانسیون رامسر هستند و ۱.۴ میلیون هکتار از تالابها را شامل می‌شود.
وی ادامه داد: اگر ۴۵ تالاب کشور در شرایط تالاب نباشند می‌توانند منشأ گرد و غبار باشند که ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار هکتار هم مساحت دارد و مساحت قابل توجهی است.
لاهیجان زاده در ادامه با بیان اینکه ۴ تهدید و مشکل عمده تالاب‌های ما را تهدید می‌کند، گفت: اولین موضوع تامین حق‌آبه تالاب‌هاست و کمبود آب و خشک شدن تالابها اولین تهد جدی مجموعه تالاب‌های کشور است. موضوع دوم آلودگی‌هایی است که وارد تالابها می‌شود که شامل فاضلاب شهری و روستایی، زهاب کشاورزی یا پساب‌های صنعتی است. موضوع سوم تصرفات و تغییر کاربری غیرمجاز تالابها است که از تهدیدات تالابها محسوب می‌شود و بیشتر در تالاب‌های شمال کشور با آن رو به رو هستیم. گونه‌های غیربومی مضر یا مهاجم مثل تیلاپیا در جنوب و سنبل آبی در شمال مشکل بعدی تالابها است.
وی با بیان اینکه سازمان محیط زیست سیاست‌هایی را درباره تالابها در دستور کار قرار دارد، گفت: اولین موضوع، تعیین نیاز آبی تالابها است. سازمان محیط زیست مکلف است نیاز آبی تالاب را مشخص کند و وزارت نیرو نیز مکلف است حق‌آبه مورد نیاز تالاب را تامین کند.
وی گفت : تا کنون تعیین نیاز آبی ۳۴ تالاب و مجموعه رودخانه‌ای به پایان رسیده است و اکنون ۱۸ تالاب دیگر را هم در دستور کار داریم. همچنین برنامه‌های زیست‌بومی و پایش کمی و کیفی تالابها در دستور کار است و نیازمندیم آخرین ورودی آب تالابها را بدانیم. در این زمینه در تلاشیم که در محل ورودی رودخانه‌ها به تالابها سیستم‌های دبی سنج را نصب کنیم.
لاهیجان زاده ادامه داد: از نظر کیفی سیستم‌هایی را پیش‌بینی کرده‌ایم که برخی آنلاین است و برخی لازمه‌اش نمونه‌برداری است.
وی در ادامه سخنان خود به وضع تالاب گاوخونی اشاره کرد و گفت: حتی در شرایط پرآبی سال گذشته هم نتوانستیم حق‌آبه تالاب را تأمین کنیم. در این زمینه به وزارت نیرو نیز معترض بودیم. در ۵۰ سال گذشته ۳ نوبت بالای ۲ هزار میلیمتر بارندگی داشتیم که یکی سال گذشته بود و سد زاینده‌رود در خرداد سال ۹۸ نزدیک به ۷۸۰ میلیون متر مکعب آب در پشت سد ذخیره شد که در ۱۸ سال گذشته به ندرت این اتفاق افتاده بود اما در این سال پر آب هم وزارت نیرو حق‌آبه مربوط به تالاب گاوخونی را تأمین نکرد.
معاون سازمان محیط زیست با بیان اینکه حق‌آبه گاوخونی ۱۷۶ میلیون مترمکعب است،گفت: وزارت نیرو ۱۴۰ میلیون متر مکعبش را تعهد کرده می‌دهد اما این آب که امسال دم سد رهاسازی شد و به تالاب نمی‌رسد. وزارت نیرو گفته است که رهاسازی آب دم سد است با پیگیری‌هایی که امسال صورت گرفت توافق بر این شد که بهمن و اسفند که مصرف آب کشاورزی در پایین‌ترین سطح خود است رهاسازی انجام شود و هر ماه ۱۰ میلیون متر مکعب رهاسازی شود که حداقل ۲۰ میلیون مترمکعب را بهمن و اسفند ماه امسال تحویل بگیریم. کار رهاسازی آب از ۵ روز پیش شروع شده است.
معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست درباره وضع تالاب‌های سیستان و بلوچستان نیز گفت: در تالاب‌های سیستان و بلوچستان که تالاب هامون مهم‌ترین آن است در این هفته‌های اخیر بارش برف خوبی در کشور افغانستان داشتیم. تالاب هامون سه بخش دارد. یکی تالاب صابوری که در شمال سیستان قرار دارد ۹۰ درصد مساحتش در ایران و بخش کمی در افغانستان است. دیگری هامون پوزک است که برعکس قبلی ۹۰ درصد آن در افغانستان و بخش کوچک در ایران است. در سیلاب‌های بهار گذشته ۱۰۰ درصد تالاب هامون پوزک آبگیری شد. هامون صابوری نیز ۱۳۰ هزار هکتار آبگیری شد. اکنون بارندگی خوبی در نیمه جنوبی استان سیستان و بلوچستان رخ داد که آمار بالای ۲۰۰ میلیمتر را هم داشتیم اما در بخش شمالی که تالابها آنجا قرار دارد و هم کانون گرد و غبار است ۲۵ میلیمتر بیشتر بارندگی نداشتیم.
وی ابراز امیدواری کرد که سیلاب‌هایی که در افغانستان رخ می‌دهد بتواند آب تالابها را تامین کند.
وی درباره وضع تالاب‌های بین‌النهرین در خوزستان نیز توضیح داد: در شرایط پرآبی یک میلیون و ۳۰۰ تا یک میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار می‌تواند وسعت داشته باشد. از این میان ۳۶۰ هزار هکتار هورالعظیم است که از آن ۱۳۰ هزار هکتار در ایران است.
لاهیجان‌زاده گفت: بر اساس تصاویر ماهواره‌ای ۹۰ درصد تالاب‌های بین‌النهرین آبگیری شده است و این اتفاق از سیل فروردین ماه شروع شده است. از سال ۲۰۰۰ میلادی که صدام به عمد تالاب‌های بین‌النهرین را خشک کرد و در سال ۲۰۰۰ به عنوان بزرگترین فاجعه زیست محیطی قرن در کنار از بین رفتن جنگل‌های آمازون مطرح بود، اکنون این تالابها در حال بازگشت به شرایط مطلوب خود هستند و ۹۰ تا ۱۰۰ درصد آبگیری انجام شده است و به این ترتیب پدیده گرد و غبار می‌تواند خیلی کاهش پیدا کند.
لاهیجان‌زاده گفت: تالاب شادگان هم شرایط مشابهی دارد و ۸۵ تا ۹۰ درصد تالاب وضع مطلوبی دارد که این روند ادامه خواهد داشت.
وی درباره تالاب‌های استان فارس نیز گفت: یکی از استان‌های تالاب‌خیز کشور استان فارس است. بارندگی در استان فارس خیلی مطلوب بوده است و بالاتر از میانگین بوده به طوریکه برخی شهرها از جمله فیروزآباد بالاتر از ۴۰۰ میلیمتر بارندگی داشته است. تالاب‌های جنوب و جنوب شرق استان فارس شرایط مطلوب را به خود اختصاص داده‌اند. تالاب مهارلو نزدیک به ۷۰ درصد آبگیری در آن اتفاق افتاده است. بختگان هم شرایط بهتری از سالهای گذشته دارد و اکنون و بین ۳۰ تا ۳۵ درصد آبگیری شده است و ۲ ماه گذشته ۴۰ میلیون مترمکعب حق‌آبه این تالاب رهاسازی شد و قابل توجه بود.
معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به وضع تالاب پریشان گفت: این تالاب وضع خوبی ندارد. میزان بارندگی در شهر کازرون تا دو روز پیش ۳۰۰ میلیمتر بود که از میانگین شهر کازرون که تا اول بهمن ۲۱۳ میلیمتر است بیشتر بود اما حتی با این میزان آب هم تالاب آبگیری نشده است که به نزول آب‌های زیرزمینی و حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز اطراف تالاب می‌شود.
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به آخرین وضعیت طرح بایوجمی گفت: ما منتظر دستور مقام قضایی درباره اجرا یا عدم اجرای طرح بایوجمی هستیم ولی در حال حاضر حتی اجازه نمونه‌برداری برای انجام آزمایشات به ما داده نمی‌شود.
لاهیجان زاده در ادامه در پاسخ به پرسش خبرنگاران مبنی بر آخرین وضع تالاب انزلی و اجرای طرح بایوجمی در این تالاب اظهار کرد: تالاب انزلی یکی از تالاب‌های مهم ما در شمال کشور است و بر اساس آخرین پهنه‌بندی وزارت نیرو مساحت این تالاب حدود ۲۵ هزار هکتار ثبت شده است اما این میزان در حال حاضر قابل وصول نیست و تنها ۱۹ هزار و ۶۰۰ هکتار به عنوان محدوده اکولوژی تالاب در سازمان محیط زیست ثبت شده است. اکنون نیز تالاب انزلی حداکثر ۱۲ هزار هکتار قابلیت آبگیری دارد و بخش زیادی از آن به دلیل رسوب گذاری و تعرض قابلیت آبگیری را ندارد. حجم زیادی از تالاب انزلی به دلیل رسوب‌گذاری پر شده است و امکان ایجاد سیلاب با بارندگی‌های کم در اطراف این تالاب وجود دارد، از دیگر مشکلات زیست محیطی تالاب انزلی ورود گونه‌های مهاجم به این تالاب است. از این رو طرح بایوجمی که قرار بود یک طرح خود پالایی زیستی برای تالاب باشد برای رفع مشکلات زیستی تالاب در نظر گرفته شد و تیمی از محققان با معرفی وزارت علوم کار تحقیقاتی خود را آغاز کرده است.
وی ادامه داد: در ابتدا با انجام آزمایش‌هایی در مزارع پرورش ماهی طرح بایوجمی مورد آزمایش قرار گرفت و پس از آن قرار شد که در ۵۰ هکتار از تالاب انزلی این طرح به‌صورت آزمایشی اجرا شود اما پس از ۱۴ روز کار پژوهشی با شکایت تعدادی از اساتید دانشگاهی و برخی سمن‌ها و با حکم قضایی طرح بایوجمی متوقف شد و همچنان نیز متوقف است. ما منتظر دستور مقام قضایی در ارتباط با اجرا یا عدم اجرای طرح بایوجمی هستیم، در این زمینه مکاتباتی با دادستان تهران و سازمان بازرسی کل کشور انجام داده‌ایم و منتظر اعلام نتیجه هستیم حتی در حال حاضر اجازه نمونه‌برداری از قسمت‌هایی از تالاب که در آن طرح اجرا شده است برای انجام آزمایش‌ها را نداریم.
معاون سازمان محیط زیست افزود: به‌طور کلی احیای تالابها یک برنامه فرابخشی است و دستگاه‌های متعددی در این زمینه نقش دارند که اگر به وظایف خود عمل نکنند سازمان حفاظت محیط زیست هم نمی‌تواند در زمینه احیای تالابها موفق عمل کند. اکنون مشکل تالاب گاوخونی منحصر به چاه‌های غیر مجاز نیست. متاسفانه آب‌بندهایی در بستر رودخانه گاوخونی ایجاد شده است که کاملا غیر قانونی است. ما از وزارت نیرو درخواست کرده‌ایم تا این موضوع را از طریق قوه قضائیه پیگیری کند.
لاهیجان‌زاده ضمن اشاره به برنج‌کاری در استان‌های کم آب کشور گفت: در خوزستان از زمان‌های قدیم حدود هشت تا ۱۲ هزار هکتار برنج‌کاری انجام می‌شد اما متاسفانه این رقم طی سالهای اخیر به ۲۰۰ هزار هکتار رسیده است. در استان اصفهان نیز طی سالیان دور در مقاطعی برنج‌کاری می‌شد اما الان در ۱۸ تا ۲۱ هزار هکتار از اراضی زراعی آن برنج‌کاری صورت می‌گیرد و در حوضه آبریز زاینده رود نسبت به دهه ۷۰ دو تا سه برابر برنج‌کاری افزایش یافته است.
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه با بیان اینکه موضوع هفته گذشته ستاد ملی تالابها تالاب میانکاله بود، گفت: هشت تا ۱۰ هزار هکتار از غرب تالاب میانکاله دچار خشکیدگی شده است که می‌تواند در آینده تبدیل به کانون گرد و غبار شود. همچنین نتایج نمونه برداری ما از این تالاب نشان می‌دهد که میزان شوری و ورود موادی مانند ازت و فسفر از غرب به شرق تالاب بیشتر از سایر نقاط است که این موضوع بر ضرورت مدیریت کود و سموم در منطقه تاکید می‌کند همچنین وزارت جهاد کشاورزی نیز برای کشاورزان غرب تالاب میانکاله برنامه مدیریتی ویژه در نظر گرفته است.
لاهیجان زاده در بخش دیگری از صحبت‌های خود اظهار کرد: مطالعات آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن (جایکا) درباره تالاب انزلی به اتمام رسیده و قرار است که از سال ۲۰۲۰ برنامه ۱۰ سالهای برای تالاب انزلی تدوین شود که مجموعه نهادهای استان گیلان مکلف به اجرای آن خواهند بود. همچنین موضوع بعدی ستاد ملی احیای تالابها، تالاب انزلی است.
وی در ادامه با بیان اینکه در سال ۹۸ برای تالابها حدود ۹۰ میلیارد تومان بودجه تصویب شده بود که ۵۰ درصد آن تخصیص یافته است. همچنین برای سال ۹۹ نیز ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه برای تالابها پیش بینی شده است.
لاهیجان‌زاده در ادامه درباره آخرین وضع دریاچه ارومیه با توجه به کاهش بارش‌ها در غرب کشور گفت: بارش‌ها در غرب کشور نسبت به سال گذشته که بارشی استثناء داشتیم، کاهش یافته است اما نسبت به میانگین بلندمدت تفاوت چندانی ندارد. ما امیدواریم که تا پایان سال بارش‌ها بتواند در غرب کشور در محدوده نرمال باشد تا از این منظر به دریاچه ارومیه نیز خسارتی وارد نشود. تراز اکولوژیک آبی دریاچه ارومیه در ۴ بهمن سال ۹۷، ۱۲۰۷.۶۴ بود و در ۴ بهمن سال ۹۸ نیز به رقم ۱۲۷۱.۳۱ رسید. وسعت دریاچه نیز در سال ۹۷، ۲۱۶۲ کیلومتر بود و امسال نیز به ۲۸۳۵ کیلومتر مربع رسیده است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه برای پایش کمی و کیفی تالابها قرار است که از فناوری‌های نوین و پهپادهای مدرن استفاده شود، تصریح کرد: در حال حاضر پایش کمی و کیفی بخش‌هایی از تالاب‌های انزلی، میانکاله، هورالعظیم و هامون در اولویت است.
علی ارواحی، مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران نیز با بیان اینکه بر اساس برنامه ششم توسعه ۲۰ درصد تالاب‌های بحرانی کشور باید روند بهبودی طی کنند، اظهار کرد: در حال حاضر برای ۱۷ تالاب کشور برنامه مدیریتی ابلاغ شده است و برای ۱۷ تالاب دیگر نیز برنامه مدیریتی در حال تدوین است. برای اجرای این برنامه‌ها به مطالبات اجتماعی و همراهی جامعه محل نیازمندیم.
به گفته وی در دریاچه ارومیه به مدت شش سال شیوه‌های سازگار با منابع مانند کشاورزی پایدار اجرا شده و امروز نتیجه آن کاهش ۳۵ درصدی مصرف آب و کاهش ۴۰ درصدی استفاده از سموم است.
ارسال دیدگاه