زکریای رازی؛ پرچم‌دار خرد، تجربه و انسان‌دوستی در تاریخ علم ایران
سامان (پانا) – پنجم شهریورماه، سالروز تولد محمد بن زکریای رازی، پزشک، فیلسوف و شیمی‌دان برجسته ایرانی، فرصتی است برای گرامیداشت یکی از بزرگ‌ترین چهره‌های علمی و اخلاقی تاریخ ایران و جهان اسلام؛ اندیشمندی که با آثار ماندگار خود، مسیر علم را به سوی تجربه‌گرایی و انسان‌محوری سوق داد.
محمد‌بن زکریا رازی در قرن سوم هجری در شهر ری دیده به جهان گشود و با نبوغ کم‌نظیر خود، در حوزه‌های پزشکی، شیمی، فلسفه و منطق، دستاوردهایی برجای گذاشت که قرن‌ها در مراکز علمی شرق و غرب مورد استفاده قرار گرفت. او نخستین کسی بود که بیماری‌های واگیردار مانند آبله و سرخک را به‌طور علمی توصیف کرد و در درمان بیماران، به تجربه و مشاهده بالینی بیش از نظریه‌های سنتی تکیه داشت.
تجربه‌گرایی علمی یکی از ویژگی‌های برجسته زکریا رازی است که ایشان معتقد بود، علم باید بر‌پایه آزمون و مشاهده بنا شود. او در آثار خود بارها از تقلید بی‌چون و چرا از گذشتگان انتقاد کرده و خواستار نوآوری علمی شده است.
یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته‌ی وی پیشگامی در شیمی و داروسازی بود که کشف الکل، اسید سولفوریک و روش‌های تقطیر از جمله دستاوردهای مهم اوست که پایه‌گذار داروسازی نوین شد. به همین مناسبت، روز داروساز در ایران به نام او نام‌گذاری شده است.
اخلاق پزشکی و انسان‌دوستی از ویژگی های شاخص و بارز او بود که به خاطر همین موضوع در بین مردم محبوبیت داشته است. رازی درمان بیماران را وظیفه‌ای انسانی می‌دانست و در آثارش بر اهمیت رفتار مهربانانه با بیماران تأکید داشت. او کتاب «من لا یحضره الطبیب» را برای کسانی نوشت که به پزشک دسترسی نداشتند.
وی نویسنده‌ای پرکار و دقیق بود. بیش از ۱۸۰ اثر علمی از رازی برجای مانده که بسیاری از آن‌ها در زمینه‌های پزشکی، شیمی و فلسفه است.
رازی در سال‌های پایانی عمر، بر اثر کار زیاد با مواد شیمیایی، بینایی خود را از دست داد اما تا آخرین لحظه به درمان بیماران ادامه داد.
زکریای رازی، نماد پیوند خرد و اخلاق در مسیر علم است؛ الگویی جاودانه برای همه کسانی که علم را نه برای قدرت، بلکه برای خدمت به انسان‌ها می‌جویند.
ارسال دیدگاه