برنج در برابر آب؛ خودکفایی با کدام قیمت؟

غلامرضا نور‌ قزلجه در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار پانا همدان، ضمن تبیین برنامه‌های وزارتخانه برای خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک، بر لزوم همگام‌سازی افزایش تولید با مدیریت بهینه منابع آبی تأکید کرد و با اشاره به تکالیف برنامه هفتم توسعه، از دستیابی به خودکفایی در تولید برنج در آینده نزدیک خبر داد.

نوری‌قزلجه در پاسخ به سوالی در خصوص برنامه هفتم توسعه که وزارت جهاد کشاورزی را مکلف به خودکفایی در محصولات استراتژیک نظیر برنج و گندم کرده است، اظهار کرد: «ما با حمایت‌های قاطع از کشاورزان در عرصه برنج به خودکفایی خواهیم رسید؛ پس از انجام عملیات تجهیز و نوسازی در شالیزارهای مناطق شمالی کشور به این هدف مهم دست خواهیم یافت. هنر این است که هم مصرف آب را کاهش دهیم و هم به خودکفایی برسیم؛ در غیر این صورت با مصرف آب بیشتر، همه می‌توانستند به این خودکفایی دست پیدا کنند.»

وزیر جهاد کشاورزی همچنین به چالش‌های منابع آبی و لزوم برنامه‌ریزی دقیق در کشت محصولات اشاره کرد و در پاسخ به سوال خبرنگار پانا در خصوص ادامه کشت محصولاتی مانند سیب‌زمینی در مناطقی که با پدیده فرونشست مواجه هستند، با اشاره به فرونشست ۱.۲ متری در شهرستان ملایر استان همدان، تاکید کرد: «اگر کشت سیب‌زمینی در قالب الگوی کشت مصوب باشد، قطعاً دارای توجیه اقتصادی و زیست‌محیطی است و مشکلی ندارد. اما در صورتی که خارج از الگوی کشت و بدون توجه به ملاحظات فرونشست زمین باشد، حتماً این موضوع مورد بازنگری قرار خواهد گرفت. تمامی این ملاحظات در برنامه الگوی کشت لحاظ شده و به دقت رصد می‌شوند.»

وی با بیان اینکه برنامه هفتم توسعه، وزارت نیرو را نیز مکلف به ذخیره پانزده میلیارد متر مکعب آب کرده است، خاطرنشان کرد که هماهنگی بین بخشی برای مدیریت منابع آبی، به ویژه در مناطقی که همزمان با بحث بارندگی مطلوب برای کشت برنج در شمال و چالش فرونشست در سایر مناطق مواجه هستند، از اهمیت حیاتی برخوردار است.

نوری قزلجه بر تعهد وزارت جهاد کشاورزی به تأمین امنیت غذایی کشور و همزمان حفظ و احیای منابع طبیعی تأکید کرد و ابراز امیدواری نمود که با اجرای دقیق برنامه‌های تدوین شده، اهداف خودکفایی و پایداری منابع به طور کامل محقق شود.

این درحالی است که میانگین بارندگی مطلوب در شمال کشور و نگرانی‌های پیرامون ذخیره آب توسط وزارت نیرو، پرسش‌هایی را در خصوص ارتباط این دو موضوع و نحوه مدیریت منابع آبی برای تأمین خودکفایی در برنج مطرح می‌کند. کارشناسان بر این باورند که خودکفایی در برنج، تنها با نوسازی شالیزارها و کاهش مصرف آب، بدون در نظر گرفتن ملاحظات جامع‌تر زیست‌محیطی و اقلیمی، تضمین‌کننده پایداری نخواهد بود.

اظهارات وزیر جهاد کشاورزی در حالی صورت می‌گیرد که اجرای "الگوی کشت" همواره با چالش‌هایی از جمله عدم ضمانت اجرایی کافی، نبود مشوق‌های لازم برای کشاورزان، و دشواری نظارت بر رعایت آن روبرو بوده است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که الگوهای فعلی به تنهایی قادر به مهار مصرف بی‌رویه آب و مقابله با عواقب فرونشست زمین در بلندمدت نیستند و نیازمند بازنگری اساسی و ضمانت‌های اجرایی قوی‌تری هستند.

در حالی که اهداف اعلام‌شده برای خودکفایی در محصولات استراتژیک و مدیریت منابع آبی، گام‌هایی در جهت ارتقای امنیت غذایی و اقتصادی کشور تلقی می‌شود، اما چالش‌های زیست‌محیطی عمیق و ملاحظات عملیاتی در اجرای برنامه‌هایی چون "الگوی کشت"، ضرورت اتخاذ رویکردهایی جامع‌تر، واقع‌بینانه‌تر و با ضمانت اجرایی بالاتر را برجسته می‌سازد تا وعده‌های توسعه‌ای، به نتایج ملموس و پایداری منجر شوند.