هفدهم شهریور، روز خون و مقاومت ملت ایران

واقعه ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ که بعدها با عنوان «جمعه سیاه» و «کشتار ۱۷ شهریور» شناخته شد، یکی از رویدادهای سرنوشت‌ساز در روند پیروزی انقلاب اسلامی به شمار می‌رود.

در این روز، تظاهرات گسترده مخالفان حکومت پهلوی در خیابان و میدان ژاله تهران (مجاهدین اسلامی و میدان شهدا کنونی) با شلیک نیروهای نظامی به خاک و خون کشیده شد و بنا بر آمار رسمی، ۸۷ نفر از تظاهرکنندگان به شهادت رسیدند.

هرچند فرماندار نظامی وقت تهران هرگز دستور مستقیم تیراندازی از سوی ارتش شاهنشاهی را تأیید نکرد، اما مخالفان حکومت، کشتار صورت‌گرفته را به رژیم پهلوی نسبت دادند.

در همان زمان، برخی منابع و شخصیت‌ها همچون میشل فوکو فیلسوف فرانسوی، از کشته شدن هزاران نفر سخن گفتند؛ آماری که بعدها توسط تحقیقات و اسناد رسمی رد شد.

بر اساس اطلاعیه فرمانداری نظامی تهران، آمار نهایی شامل ۸۷ کشته و ۲۰۵ مجروح بوده است. همچنین محمد باهری، وزیر دادگستری وقت، با استناد به گزارش پزشکی قانونی و بهشت زهرا، مجموع شهدای ۱۷ شهریور و افرادی که در روزهای پس از آن بر اثر جراحات درگذشتند را ۱۲۶ نفر اعلام کرده است.

در پژوهش‌های بعدی نیز، از جمله بررسی‌های عمادالدین باقی با استناد به آمار بنیاد شهید انقلاب اسلامی، تعداد کشته‌شدگان این روز ۸۸ نفر ذکر شده که ۶۴ نفر از آنان در میدان ژاله جان باختند.

واقعه ۱۷ شهریور در سال‌های ابتدایی انقلاب به‌عنوان تعطیل رسمی در تقویم کشور ثبت شد؛ اما چند سال بعد این تعطیلی لغو شد. با این حال، «جمعه سیاه» همچنان در حافظه تاریخی ملت ایران به‌عنوان روزی خونین و نقطه‌ای عطف در مسیر مبارزات انقلابی باقی مانده است.