در گفت‌وگو با پانا:
شناخت روانشناسی مخاطب شرط اول نوشتن برای کودک است
کودک و نوجوان، موضوعات ویژه خودشان را می‌خواهند/کتاب خوب زمانی اثر می‌گذارد که دغدغه مخاطب باشد/عادت مطالعه کردن از خانواده شروع می‌شود
تهران (پانا) _ مریم زندی، شاعر و نویسنده کودک و نوجوان، با تأکید بر ضرورت شناخت دقیق روانشناسی و نیازهای مخاطبان خردسال و نوجوان، می‌گوید انتخاب موضوع در ادبیات کودک و نوجوان باید متناسب با دغدغه و دنیای ذهنی هر گروه سنی باشد؛ نه آنچه از نگاه بزرگسالان مهم تلقی می‌شود.
مریم زندی در گفت‌وگو با خبرنگار پانا با اشاره به نحوه انتخاب موضوع در آثار کودک و نوجوان اظهار کرد: «موضوعی برای مخاطب مناسب است که دغدغه همان گروه سنی باشد. نمی‌توان درباره مسائل جهان‌شمول و بزرگسالانه برای خردسال نوشت، زیرا کودک و نوجوان دنیای متفاوتی دارند و باید کسی که می‌نویسد، روانشناسی و جامعه‌شناسی هر گروه سنی را بشناسد.»
وی توضیح داد: «دغدغه کودک چهار تا شش سال کشف طبیعت و آشنایی با جهان پیرامون است؛ چیزی که برای یک نوجوان جذابیتی ندارد. نوجوان امروز با مسائلی مثل هویت‌یابی، استقلال شخصی و احساسات عمیق سروکار دارد. بنابراین موضوعاتی مانند عشق یا هویت برای نوجوان معنادار است، اما برای کودک نه. مهم این است که بدانیم هر گروه سنی درگیر چه مسائلی است و مطابق آن بنویسیم.»
زندی همچنین با تأکید بر اهمیت گستره مخاطبان در سراسر کشور افزود: «نمی‌توان کودک سیستان‌و‌بلوچستانی را با کودک تهرانی یکسان دید. شرایط زیست هرکدام متفاوت است. بهتر است موضوعاتی انتخاب کنیم که طیف گسترده‌تری از کودکان، از روستا تا کلان‌شهر، بتوانند با آن ارتباط بگیرند. حتی موضوعات جهانی هم اهمیت دارد؛ موضوعی که کودک آفریقایی یا اروپایی هم بتواند آن را درک کند.»
این نویسنده با اشاره به نقش بازخوردهای مخاطبان در ادامه مسیر کاری یک مولف گفت: «مولف کودک و نوجوان بدون بازخورد نمی‌تواند مسیرش را پیدا کند. بر خلاف نویسنده بزرگسال که اثرش را منتشر می‌کند و مخاطب خود انتخاب می‌کند، نویسنده کودک باید بداند که اثرش برای مخاطبش جذاب بوده یا نه. من هم از سال ۸۹ تاکنون حدود ۱۰ جلد کتاب چاپ کرده‌ام و بازخوردهایی که در مدارس، نشست‌های نقد و مجله‌ها از بچه‌ها گرفتم، مسیر انتخاب موضوعاتم را مشخص کرده است.»
وی درباره نمونه‌هایی از بازخوردهای مثبت گفت: «مجموعه شعر نوجوان حوصلم پیش تو جا مانده است یکی از آثاری است که نوجوان‌ها خیلی با آن ارتباط گرفتند؛ آن را حفظ می‌کنند، شب امتحان استوری می‌گذارند یا در دفترهایشان می‌نویسند. یا در کتاب‌های کودک، شعرهای طنز و شعرهایی مثل “خروسِ قرصِ بی‌محلی” خیلی مورد استقبال قرار گرفته است.»
زندی در ادامه به نقش خانواده و مدرسه در تقویت عادت مطالعه پرداخت و بیان کرد: «خانواده نخستین جایی است که کودک در آن با مطالعه آشنا می‌شود. اگر پدر و مادر اهل کتاب باشند، کودک هم این عادت را یاد می‌گیرد. در مدارس نیز نقش معلم‌ها بسیار مهم است. کتابخانه‌های مجهز، زنگ‌های مطالعه، معرفی کتاب توسط معلم و مشارکت بچه‌ها در انتخاب کتاب برای مدرسه می‌تواند تأثیر زیادی در ترویج کتاب‌خوانی داشته باشد. متأسفانه بسیاری از مدارس از داشتن کتابخانه خوب محروم‌اند.»
این شاعر با اشاره به سخت‌گیری خود در نشر آثار توضیح داد: «همیشه در چاپ آثارم وسواس زیادی دارم. دوست ندارم تعداد کتاب‌ها زیاد باشد اما مخاطبی نداشته باشد. از اولین کتابی که در ۲۲ سالگی چاپ کردم تا آخرین مجموعه‌ای که امسال در نمایشگاه کتاب رونمایی شد، همه آثارم را دوست دارم و برایشان وقت گذاشته‌ام.»
وی درباره اینکه چه مسیری می‌تواند کودکان را به مطالعه علاقه‌مند کند گفت: «کلید کار، کشف علاقه بچه‌هاست. یکی ژانر وحشت دوست دارد، یکی علمی، یکی احساسی. اگر معلم یا والدین بفهمند کودک چه دوست دارد و همان را معرفی کنند، کودک جذب می‌شود. حتی اگر در شروع کار کتاب خارجی یا اثری باشد که خیلی ارزشمند نیست، ایرادی ندارد؛ مهم عادت مطالعه است که بعداً می‌توان آن را جهت‌دهی کرد.»
زندی با اشاره به نقش ارتباط مستقیم بچه‌ها با نویسندگان افزود: «دیدار نویسندگان با بچه‌ها در مدارس و مراکز فرهنگی بسیار تأثیرگذار است. وقتی بچه‌ها روند نویسنده شدن و تجربه‌های شخصی نویسنده را می‌شنوند، انگیزه بیشتری برای مطالعه پیدا می‌کنند.»
این شاعر درباره اهمیت هفته کتاب و کتاب‌خوانی نیز گفت: «یک هفته برای کتاب کم است، اما همین که یک هفته کامل نام‌گذاری شده، اتفاق خوبی است. بهتر است در طول سال برای کتاب‌های شعر و داستان نوجوان پویش برگزار شود، تبلیغات گسترده‌تری در رسانه‌ها و فضاهای شهری انجام شود و بن خرید کتاب برای بچه‌ها در نظر بگیرند.»
در پایان، زندی از انتشار آثار تازه خود خبر داد و گفت: «امسال یک مجموعه تازه چاپ کرده‌ام و دو کتاب دیگر یک مجموعه شعر نوجوان و یک مجموعه کودک در دست چاپ دارم که تا پایان سال منتشر می‌شود.»
فاطمه آبروش
ارسال دیدگاه