پژوهش؛ موتور پنهان توسعه سینمای ایران است

به گزارش روابط عمومی هشتمین دوره جایزه پژوهش سال سینمایی، امیررضا مافی درباره وضعیت پژوهش در سینمای ایران نسبت به سایر رشته‌های هنری و علوم انسانی، گفت: میان صنعت سینما ــ که بر اساس قواعد اقتصادی بازار پیش می‌رود ــ و دانشگاه به ‌عنوان نهاد علمی که بر اساس یافته‌های آکادمیک فعالیت می‌کند از ابتدا فاصله‌ای وجود داشته و همچنان هم وجود دارد.

وی ادامه داد: در دهه ۳۰ کسانی که از اروپا بازمی‌گردند، شروع به توسعه سینما می‌کنند و هم‌زمان با شکل‌گیری رشته‌های آکادمیک سینما این هنر رشد کرده و در آستانه بلوغ قرار می‌گیرد. عدم‌ هم‌زمانی میان توسعه دانشگاه و بلوغ سینمای ما باعث شد از ابتدا میان این دو حوزه فاصله‌ای ایجاد شود.

ضعف نگاه مطالعاتی در آموزش سینما

دبیر پنجمین دوره جایزه پژوهش سال سینمایی خاطرنشان کرد: بعد از تأسیس رشته‌های سینما در دانشگاه‌ها، هدف تربیت نیروهای کاربردی برای صنعت سینما بود یعنی سرفصل‌ها بر اساس تربیت بازیگر و کارگردان طراحی شد و آنچه مغفول ماند، نگاه مطالعاتی به سینما بود. باید درنظر داشته باشیم که سینما فقط نیازمند سینماگر نیست بلکه باید به‌عنوان یک ابژه تحقیقاتی هم مورد مطالعه قرار گیرد.

وی با بیان اینکه متاسفانه در دانشگاه‌های ایران رشته‌ای تحت عنوان دکترای سینما وجود نداشت ، گفت: سینما به‌عنوان مهم‌ترین پدیده فرهنگی کشور نیازمند پژوهش مستقل است تا به‌صورت یک پدیده علمی و فرهنگی مورد مطالعه قرار گیرد.

فاصله دانشگاه با صنعت سینما

مافی تصریح کرد: هنوز فاصله جدی میان پژوهش‌های سینمایی در ایران و نیازهای واقعی سینماگران و سیاست‌گذاران وجود دارد. در حالی‌که باید پژوهش‌ها بتوانند به تصمیم‌سازی و توسعه سینما کمک کنند.

مدیر مرکز انیمیشن سوره در پاسخ به این پرسش که آیا مسیر گسترش پژوهش سینمایی تنها از مجرای دانشگاه می‌گذرد، گفت: لزوما اینگونه نیست اما مهم‌ترین راه همان دانشگاه و توسعه آکادمیک است. البته این یک پروژه است و در کنار آن باید پروسه‌ای تعریف کنیم که شامل گفت‌وگوی مداوم میان سیاست‌گذاران سینما، صنوف، خانه سینما، فیلم‌سازان و ذی‌نفعان این حوزه باشد تا اهمیت پژوهش‌های علمی در توسعه سینما برای آنان روشن شود.

لزوم هدایت علمی در سینما

مافی با اشاره به اینکه سینما باید هدایت علمی داشته باشد، گفت: بعضی معتقدند به دلیل اینکه سینما هنری است، علم‌پذیر نیست اما من مخالفم. باید دانشگاه را به‌عنوان پروژه‌ای توسعه دهیم و هم‌زمان فرهنگ پژوهش را در سینما نهادینه کنیم تا پشتوانه‌های نظری، علمی و معرفتی تقویت شود.

وی با بیان اینکه دبیر دوره پنجم جایزه پژوهش سال سینمای ایران بوده است، خاطرنشان کرد: اکنون که دوره هشتم در پیش است می‌بینم هنوز پژوهش‌ها به سمت کاربردی‌شدن برای ذی‌نفعان سینما حرکت نکرده‌اند و هنوز بسیاری از پژوهش‌ها صرفاً تئوریک هستند.

و توجه داشته باشیم که موضوعات پژوهشی باید برای فیلم‌سازان، تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران مفید باشند.

مطالعات پیشینی و آینده‌نگر در پژوهش سینما

مافی تأکید کرد: ما عمدتاً پژوهش‌های کمی و پسینی انجام می‌دهیم یعنی به گذشته می‌رویم و آن را تحلیل می‌کنیم درحالیکه باید مطالعات پیشینی داشته باشیم تا آینده سینمای ایران را بررسی کنیم.

وی یادآور شد: یکی از نکات مثبت این سال‌ها، همین افزایش حساسیت نسبت به حوزه پژوهش سینمایی است و جایزه پژوهش به این موضوع کمک کرده است. امروز افراد بیشتری نسبت به گذشته به پژوهش سینمایی علاقه‌مند شده‌اند اما با این حال، هنوز پژوهشگرانی که هم متخصص سینما باشند و هم پژوهش علمی انجام دهند، کم هستند. ما به پژوهشگرانی نیاز داریم که هم تجربه عملی سینما داشته باشند و هم اصول پژوهش را بدانند.

نقش جایزه پژوهش در توسعه امر پژوهش

مافی با اشاره به اهمیت اثر گذار وجود جایزه پژوهش سال سینمای ایران، گفت: همین که پژوهشگران بدانند در یک جایزه ملی که دبیر آن را رئیس سازمان سینمایی کشور انتخاب می‌کند، از پژوهش‌های سینمایی تقدیر می‌شود، دلگرم‌کننده است. جایزه پژوهش سال سینمای ایران در کنار چند جشنواره مهم کشور قرار گرفته و اهمیت بالایی دارد. با این حال، باید ارتباط این جایزه با دانشگاه‌ها و مراکز علمی تقویت شود.

کاربردی بودن پژوهش در سینما

مافی در خصوص وجوه کاربردی پژوهش‌های سینمایی خاطرنشان کرد: گاهی برداشت نادرستی از پژوهش کاربردی وجود دارد. تصور می‌شود پژوهشی که در تولید یا صنعت به کار آید، کاربردی است اما پژوهش کاربردی الزاماً به تولید مربوط نیست. هر پژوهشی که در دانشگاه یا نهادهای تصمیم‌گیر اثرگذار باشد، کاربردی است. حتی یک متن فلسفی در حوزه سینما اگر گروه هدفش درست انتخاب شده باشد و به دست مخاطب واقعی برسد، کاربردی است و کاربردی بودن یعنی شناخت گروه هدف و تأثیرگذاری بر آن، نه صرفاً پیوند با تولید.

مافی با بیان اینکه در ایران نقد سینما آکادمی نداریم، ادامه داد: بیشتر منتقدان بر‌ اساس ذوق شخصی خود وارد این حوزه شده‌اند. پژوهش‌ها باید به سمت مطالعات نقد حرکت کنند تا نقد سینمای ایران از وضعیت فعلی خارج شود. من معتقدم منتقدان سلبریتی باید کنار روند و نقد علمی جای آن را بگیرد.

وی با اشاره به اینکه پژوهش‌ها باید به آینده‌نگری سینما نیز بپردازند، خاطرنشان کرد: باید بپرسیم سینمای ما در آینده درباره چه موضوعاتی سخن خواهد گفت؟

نیاز به نظریه‌پردازی بومی

این منتقد با بیان اینکه در ایران بیشتر به پژوهش تألیفی حد تکیه کرده‌ایم. در حالی‌که سینما عرصه نظریه‌پردازی است، گفت: پژوهش‌های ما همچنان کمی، مصاحبه‌محور و مبتنی بر داده‌های محدودند درحالیکه باید فضا را برای نظریه‌پردازی باز کنیم.

فیلمسازان و امر پژوهش

مافی در خصوص اهمیت امر پژوهش برای سینماگران نیز بیان داشت: ممکن است فیلم‌سازی علاقه‌مند به پژوهش باشد و شخصاً تحقیق کند یا برای پروژه‌اش پژوهش انجام دهد اما الزامی وجود ندارد که یک فیلم‌ساز حتما پژوهشگر هم باشد. آنچه ضروری است، بهره‌گیری از دستاوردهای علمی و نظری مرتبط با سینماست. فیلم‌ساز باید پشتوانه‌های نظری و معرفتی را بشناسد و در آثارش به‌کار گیرد.

هشتمین دوره جایزه پژوهش سال سینمایی به دبیری «علیرضا اسماعیلی» نیمه دوم آذرماه همزمان با هفته پژوهش برگزار می‌شود.